Phóng to

Ba nhà khoa học đoạt giải Nobel - Ảnh: AFP

Theo giải thích của hội đồng Nobel Viện Karonlinska - cơ quan công bố giải y sinh, cả ba ông hiện đang làm việc tại các trường đại học ở Mỹ, đã được vinh danh vì phát hiện “cơ chế quản lý vận chuyển túi phân tử, hệ thống vận chuyển lớn trong tế bào của chúng ta”.

Nhà khoa học James Rothman sinh năm 1950 tại Massachusetts (Mỹ) và có bằng tiến sĩ y khoa của Trường đại học Harvard năm 1976. Hiện ông là giảng viên tại Trường đại học Yale ở Connecticut (Mỹ), nơi ông làm trưởng khoa sinh học tế bào. Randy Schekman sinh năm 1948 tại Minnesota (Mỹ). Ông có bằng tiến sĩ tại Trường đại học California. Hiện ông là giảng viên tại trường đại học này, thuộc khoa sinh học tế bào và phân tử. Thomas Sudhof sinh năm 1950 tại Đức và có bằng tiến sĩ năm 1982 tại Trường đại học Georg-August. Hiện ông là giáo sư khoa sinh lý học phân tử và tế bào thuộc Trường đại học Stanford (Mỹ).

Cơ chế vận chuyển của tế bào

Mỗi tế bào được coi là một nhà máy sản xuất và xuất các phân tử. Chẳng hạn, insulin được sản xuất và đưa vào máu rồi các tín hiệu hóa học này được chuyển từ tế bào thần kinh này tới một tế bào thần kinh khác. Các phân tử này được vận chuyển quanh tế bào trong các gói nhỏ. Ba nhà khoa học này đã khám phá các nguyên tắc cơ bản của phân tử trong việc vận chuyển những túi nhỏ kể trên đến đúng nơi và vào đúng thời điểm trong tế bào.

Nhà khoa học Schekman khám phá một nhóm gen cần có cho cơ chế vận chuyển các túi phân tử. Rotham tìm ra cơ chế protein cho phép các túi hợp nhất với các đích đến. Nhà khoa học Rudhof thì phát hiện cách mà các tín hiệu hướng dẫn các túi giải phóng phân tử một cách chính xác.

Thông qua phát hiện của mình, cả ba nhà khoa học đã giải thích hệ thống kiểm soát của cơ chế vận chuyển và phân phát các “lô hàng” tế bào. Sự nhiễu loạn của hệ thống này sẽ dẫn tới các tác động có hại và có thể gây các bệnh thần kinh, bệnh tiểu đường và rối loạn miễn dịch.

Hiểu rõ hơn về bệnh tật

Theo giải thích của Viện Karonlinska, “giống như ở các bến cảng lớn, bạn cần hệ thống để đảm bảo hàng hóa chuyển đến đúng địa điểm, đúng thời gian”. Tế bào cũng đối mặt với vấn đề tương tự do kết cấu nhiều ngăn khác nhau. Tế bào sản xuất ra các phân tử như hormone, chất dẫn truyền thần kinh, cytokine, enzyme mà cần được chuyển đến những nơi khác nhau trong tế bào hoặc được xuất ra bên ngoài tế bào vào đúng thời điểm. Ở đây, thời gian và địa điểm là yếu tố quyết định.

Các túi phân tử hình bọng nước tí hon được bao quanh bởi một lớp màng sẽ chuyển “lô hàng” giữa các cơ quan tế bào hoặc hợp nhất với lớp màng bên ngoài của tế bào rồi xuất “lô hàng” ra ngoài. Hệ thống này mang tính quyết định cho nhiều quy trình sinh lý học, từ việc phát tín hiệu trong não cho đến giải phóng các hormone và các cytokine miễn dịch.

Tuyên bố của hội đồng Nobel nói: “Nếu không có sự tổ chức vận chuyển chính xác đến tuyệt vời này, tế bào sẽ rơi vào hỗn loạn”. Ba nhà khoa học đoạt giải Nobel y khoa năm nay sẽ chia nhau số tiền 8 triệu kronor Thụy Điển (khoảng 1,25 triệu USD). Số tiền thưởng bị giảm đi được cho là vì khủng hoảng kinh tế hồi năm ngoái. Từ năm 2001, như AFP cho biết, số tiền thưởng cho mỗi giải Nobel là 10 triệu kronor. Theo truyền thống, những người đoạt giải Nobel sẽ nhận giải tại một buổi lễ chính thức ở Stockholm vào ngày 10-12.