“Nếu công an các quận, huyện ở TP.HCM tiến hành kiểm tra đồng loạt các quán cà phê, quán phở thì tôi nghĩ phải có cả trăm, thậm chí cả ngàn ông Nguyễn Văn Tấn bị khởi tố” - TS Hoàng Ngọc Giao, viện trưởng Viện Nghiên cứu chính sách, pháp luật và phát triển, cười chua chát khi trao đổi với phóng viên Tuổi Trẻ.

TS Giao nói rằng ông nghĩ khác thiếu tướng Phan Anh Minh (phó giám đốc Công an TP.HCM), đó là không thể coi vụ việc này “nhỏ xíu như móng tay” bởi nó liên quan đến nhận thức pháp luật, lối hành xử của cơ quan công quyền, của thế thái nhân tình và liên quan đến cả môi trường kinh doanh mà Hiến pháp 2013 đã “mở cửa”.

Chỉ còn hơn hai tháng nữa (ngày 1-7-2016) là Bộ luật hình sự (sửa đổi) có hiệu lực thi hành và “tội kinh doanh trái phép” đã được Quốc hội quyết định bãi bỏ.

Tại sao Quốc hội lại quyết định phi hình sự hóa tội này? Câu trả lời rất rõ ràng: “Đã có biện pháp khác xử lý mà không cần phải xử lý hình sự” (lý do được lãnh đạo Bộ Tư pháp trả lời báo Tuổi Trẻ).

Thật trớ trêu là trong những ngày cuối cùng quy định trên còn hiệu lực, công dân Nguyễn Văn Tấn đã bị khởi tố khi hành vi vi phạm (nếu có) chưa gây ra hậu quả gì.

“Việc khẩn trương tiến hành thủ tục đăng ký kinh doanh sau khi bị kiểm tra cho thấy ông Tấn không cố tình vi phạm. Ông ấy cũng chưa gây hậu quả gì, chưa làm tổn hại đến ai. Vụ việc chẳng có gì để khởi tố.

Nếu người ta vi phạm thì phạt tiền, thậm chí yêu cầu đóng cửa đến khi có đủ điều kiện kinh doanh” - ông Giao bình luận. Cần phải phân biệt rõ giữa hành vi vi phạm và tội phạm để có biện pháp xử lý đúng mực.

Hơn nữa, theo dõi toàn bộ sự việc cho thấy có sự mau mắn, gấp gáp của cơ quan Công an huyện Bình Chánh trong việc “xử” quán cà phê và đồ ăn chỉ mới chào đời (khai trương) của công dân Nguyễn Văn Tấn, TS Giao nói rằng ông cũng như dư luận khi theo dõi vụ việc đã không thể không băn khoăn.

Vụ việc chắc chắn đã “nhỏ xíu như móng tay” nếu các cơ quan công quyền huyện Bình Chánh sử dụng các biện pháp phi hình sự để xử lý, uốn nắn, ngăn chặn hành vi vi phạm mà TS Giao đã gợi ý như trên.

Chính quyết định khởi tố ông Tấn đã thổi bùng lên ngọn lửa bức xúc trong dư luận, khiến Thủ tướng, bí thư Thành ủy TP.HCM phải có ý kiến với một vụ việc, vụ án cụ thể như thế này là việc chẳng đặng đừng.

Bài học mà các cơ quan chức trách có liên quan đến vụ việc này cần rút ra là: nếu vụ việc nhỏ xíu như móng tay thì đừng để phải làm phiền đến Thủ tướng khi ông còn trăm công nghìn việc đại sự quốc gia.

Vì vậy, đừng để Thủ tướng và dư luận xã hội mất thời gian khi phải chú ý quan tâm đến một sự việc không đáng có như vậy.