Để chuẩn bị cho Đại hội VI, Tổng bí thư Trường Chinh đã đi thực tế tại gần 20 tỉnh, thành để tìm ra những bài học thành công và thất bại của cơ sở, phát hiện những yêu cầu và sáng tạo trong nhân dân cả nước, trên cơ sở đó đổi mới cách nghĩ, cách làm trong xây dựng và phát triển đất nước - Ảnh tư liệu

Khi ông Trường Chinh lên làm tổng bí thư, báo cáo chính trị trình Đại hội VI (tài liệu quan trọng nhất trong các văn kiện trình ra Đại hội VI) đã đưa xuống đại hội đảng bộ các cấp. Qua phản ảnh từ dưới lên, nhiều ý kiến cho rằng nội dung chưa đáp ứng được tình hình thực tế đang diễn ra rất phức tạp, đòi hỏi phải có những đổi mới trong chủ trương, chính sách.

Tổng bí thư Trường Chinh quyết định: Phải viết lại báo cáo chính trị trình Đại hội VI! Trong báo cáo đó, quan trọng nhất là phải đưa quan điểm và nội dung đổi mới kinh tế vào.

Nhìn thẳng vào sự thật

Tổng bí thư Trường Chinh đã đề nghị bổ sung vào tổ biên tập báo cáo chính trị trình Đại hội VI ba người, là thành viên nhóm tư vấn 10 người do chính ông lập ra năm 1983 khi còn giữ chức chủ tịch Hội đồng Nhà nước. Ba người đó là anh Hà Nghiệp (thư ký tổng bí thư), anh Lê Văn Viện (tiến sĩ khoa học về kinh tế) đang làm cố vấn cho ông Kayson Phomvihan (tổng bí thư Đảng Nhân dân cách mạng Lào) và tôi - Trần Đức Nguyên.

Hai anh kia đang rất bận công việc hằng ngày, nên chỉ có tôi tập trung tham gia nhóm biên tập văn kiện Đại hội VI. Ăn, ở và làm việc tại một khu nhà của trung ương bên hồ Tây. Khi đó, tổ biên tập báo cáo chính trị do ông Hoàng Tùng, bí thư Trung ương Đảng, làm tổ trưởng.

Đầu tiên, chúng tôi đề nghị với Tổng bí thư Trường Chinh 3 vấn đề kinh tế lớn cần đổi mới về quan điểm để xin Bộ Chính trị thảo luận, cho ý kiến, từ đó mới có thể viết lại báo cáo chính trị.

Một là quan điểm đổi mới cơ cấu đầu tư và cơ cấu kinh tế, thay quan điểm cũ lấy công nghiệp nặng làm nền tảng bằng thực hiện 3 chương trình lương thực thực phẩm, hàng tiêu dùng và hàng xuất khẩu.

Hai là áp dụng kinh tế nhiều thành phần thay cho chủ trương cải tạo xã hội chủ nghĩa, xóa bỏ kinh tế tư nhân.

Ba là đổi mới cơ chế quản lý kinh tế, xóa bỏ cơ chế tập trung quan liêu bao cấp, nhưng chưa thấy được rõ cơ chế quản lý mới như thế nào, chỉ mới xác định là chuyển sang cơ chế hạch toán kinh doanh, bước đầu vận dụng quan hệ hàng hóa - tiền tệ gắn với cơ chế kế hoạch hóa.

Đây là ba quan điểm thay đổi lớn đường lối phát triển kinh tế, được Tổng bí thư Trường Chinh ủng hộ và trực tiếp duyệt nội dung trước khi đưa ra Bộ Chính trị.

Người xác định quan điểm đổi mới

Sau khi Bộ Chính trị thảo luận, nhất trí với 3 quan điểm nêu trên, chúng tôi bắt tay vào viết và hoàn chỉnh báo cáo chính trị trong khoảng một tháng. Khi đưa ra đại hội, báo cáo chính trị được các đại biểu tán thành với sự nhất trí rất cao.

Nhìn lại quá trình chuẩn bị Đại hội VI, có thể nói cố Tổng bí thư Trường Chinh là người xác định các quan điểm đổi mới về kinh tế, đánh dấu bước thành công của Đại hội VI mở đầu công cuộc đổi mới ở nước ta, đưa đất nước ra khỏi khủng hoảng kinh tế - xã hội.

Tôi nhớ kết thúc Đại hội VI, Trung ương tổ chức cuộc chiêu đãi các anh em trong tổ biên tập văn kiện. Phát biểu tại buổi chiêu đãi, tân Tổng bí thư Nguyễn Văn Linh lúc ấy thừa nhận: "Tôi chưa được chuẩn bị trước về việc gánh vác trách nhiệm tổng bí thư Đảng, nhưng Đảng đã quyết định, tôi chấp hành và cố gắng thực hiện trách nhiệm. Điều tôi yên tâm là các đồng chí trong Bộ Chính trị khóa trước vẫn ở lại làm cố vấn, đặc biệt là nguyên Tổng bí thư Trường Chinh, người đã xác định quan điểm đổi mới".