Ráo riết qua từng ngày, ruộng vườn sụt lở, chui dần vào ống hút. Sông Đồng Nai, cùng nhiều dòng sông quê hương khác, đang chảy máu, tài sản của người dân hai bên bờ bị thiệt hại.

Ngoài kêu cứu, người dân mất ruộng vườn còn có thể làm gì?

Các đối tượng cho ghe vào sát bờ đất của người dân, dùng ống cột vào hai cây sào cắm sâu xuống đất hút cát lên ghe

Đã nói quá nhiều, giờ là lúc chính quyền phải hành động. Tính mạng và tài sản của người dân là quan trọng, có khó quá không để ngăn chặn những đường dây buôn bán, khai thác cát trái phép?

Nhìn thấy rất rõ là không khó. Vì tuy gọi là trộm, song từng đoàn thuyền hút cát ầm ĩ và công khai suốt ngày đêm, qua ngày này tháng nọ, nên phải gọi chúng là loại cướp lộ liễu được làm ngơ. Sự lộng hành của cát tặc có lẽ đã diễn ra bởi nhiều nguyên nhân.

Thứ nhất, đất của dân thì dân xót, chứ chính quyền cơ sở có thể chưa thật sự đau nỗi đau mất đất của họ. Hơn 42ha đất của dân Long Phước, quận 9, TP.HCM là tài sản của người dân, chính quyền cấp sổ đỏ, công nhận chủ quyền của họ.

Điều ấy đúng, song chưa đủ. Chính quyền còn phải bảo vệ tài sản của họ trước mọi sự xâm phạm, trong đó có nguy cơ sụt lở xuống sông bởi cát tặc.

Cho đến nay, khai thác cát trái phép chỉ được xem là vi phạm Luật hành chính, nếu bị xử phạt vi cảnh, mức phạt cũng khá nhẹ.

Để bảo vệ tài sản của người dân hiệu quả hơn, hành vi ấy, tùy hoàn cảnh, phải được xem là hủy hoại tài sản công dân, vi phạm pháp luật tài nguyên, chúng phải được trấn áp và trừng trị bởi những chế tài mạnh mẽ hơn.

Tiền phạt phải đủ đau đớn, đủ sức răn đe, làm khiếp sợ mọi toan tính tái phạm. Mạnh hơn, cần hình sự hóa loại tội phạm này, bởi có gì thân thương đáng được bảo vệ hơn là tài sản, ruộng vườn, quê hương của những người dân.

Thứ hai, hạt cát tuy nhỏ, nhưng nhiều thuyền cát tạo nên những đống tài sản kếch xù, chỉ tận khai thác từ thiên nhiên, có thể dễ dàng tiêu thụ mà không phải tốn phí nhiều.

Tiền bạc tạo nên thế lực, quan hệ tạo ra sự bảo vệ. Nếu chính quyền là quyền lực công khai thì vô tận các thế lực khác là những quyền lực phi chính thức, chúng phản ứng cũng linh hoạt và mau lẹ chẳng kém chính quyền.

Điều này làm cho hành vi trấn áp của chính quyền kém dần hiệu quả. Nếu điều ấy tiếp tục diễn ra thì pháp luật của nước ta đã thiếu lại còn bị nhờn.

Ngoài ra, như đã được thảo luận rất nhiều, cha chung không ai khóc, dòng sông là của chung, tức là chẳng của riêng ai. Khi sở hữu về các loại tài nguyên như những dòng sông không được rạch ròi, chưa phân định rõ trách nhiệm của chính quyền quốc gia và địa phương, sự mập mờ đó làm mồi cho các cuộc xâu xé.

Để ngăn cát tặc phải chấm dứt mọi sự dung túng. Muốn làm được điều đó, cần xem trọng tài sản của nhân dân, xem bất an của nhân dân tựa như nỗi lo lắng mất an ninh của bản thân chính quyền. Khi đó, nhỏ như hạt cát, song chính quyền phải hành động để giảm bớt những nỗi bất an cho nhân dân.