Cậu bé Akihiro và bà Sano là lòng tự trọng và tinh thần vươn lên của người Nhật bất chấp khó khăn - Ảnh: WAKA

Không có điều kiện để nuôi con, mẹ của Akihiro (tên thuở nhỏ của Yoshichi) rứt ruột đẩy con trai lên chuyến tàu để cậu về quê sống với bà ngoại. "Có người nói, bị người khác đẩy vai mà cuộc đời thay đổi. Cuộc đời tôi đúng nghĩa đen của câu ấy, vì bị mẹ đẩy vai mà đã đổi thay" - ông viết.

90 chương của bộ truyện là quãng thời gian cậu bé 8 tuổi sống bên người bà Sano ở vùng Saga cằn cỗi, nghèo khó mà trong đó, có lẽ hoàn cảnh nhà Akihiro là khó khăn nhất, nói như lời bà Sano "cái nghèo ấy được kế thừa từ tổ tiên".

Ngòi bút của Shimada Yoshichi và nét vẽ của họa sĩ Ishikawa Saburou nhiều lần đã chạm đến sự xúc động của người đọc khi mô tả lại cảnh hai bà cháu nhặt rau củ trôi từ thượng nguồn về chế biến thức ăn và tếu táo gọi đó là "siêu thị sông" hoặc kéo theo một cục nam châm bên mình để gom sắt vụn dọc đường. 

Ở Saga, người ta hay dùng từ "gabai" để chỉ những điều khiến người ta phải thán phục. Với Akihiro, bà của cậu là một người luôn "gabai" như vậy.

Bà Sano ít nói cũng hiếm khi bộc lộ tình cảm, bà dạy Akihiro lòng tự trọng để không nhận không của ai bất cứ thứ gì, dạy cậu phân biệt giữa tiết kiệm với bần tiện, rằng lòng tốt thật sự và sự tử tế thật tâm là khi cho đi mà không cần đối phương biết đến.

Không chỉ bà Sano mới làm Akihiro và người đọc ngạc nhiên, những người dân ở vùng Saga cũng góp vào những mẩu chuyện về tinh thần đùm bọc trong hoàn cảnh khó khăn, gạt bỏ lỗi lầm và cùng hướng đến tương lai. 

"Kim đồng hồ quay sang trái sẽ bị cho là hỏng, đem bỏ đi. Con người cũng vậy, không được lùi về quá khứ mà phải luôn tiến lên phía trước" - nhà văn Yoshichi nhắc lại lời người bà đã dạy.

Người bà tài ba vùng Saga hẳn sẽ làm nhiều độc giả nhớ lại bộ truyện tranh Từ trong gian khó (tác giả Toshiyoki Mutsu) từng được NXB Trẻ phát hành năm 2000 về cuộc đời của nhà nghiên cứu lừng danh người Nhật Noguchi Hideyo. 

Bị phỏng và tàn tật một bàn tay, Noguchi vẫn nỗ lực không ngừng để thoát khỏi cảnh nghèo và cống hiến cho y học thế giới. Bộ truyện khi ấy đã truyền cảm hứng cho người đọc đến mức NXB Trẻ mở ra câu lạc bộ Vượt khó để các em nhỏ cùng chia sẻ, động viên nhau trong việc học tập.

Khác với Từ trong gian khó, tác phẩm Người bà tài ba vùng Saga ít nặng nề và u tối hơn dù cả hai bộ đều đặt ở bối cảnh người nông dân Nhật gặp khó khăn nhất: năm 1884 khi nước Nhật tập trung quân sự hóa và năm 1948 lúc đất nước đã tan hoang sau chiến tranh. 

Tâm hồn trong trẻo của cậu bé Akihiro, sự lịch duyệt của bà Sano và những tấm chân tình từ người dân Saga cứ kéo người đọc qua từng chương truyện.

Dù chưa được nhiều bạn đọc Việt Nam biết đến nhưng bộ truyện đã được độc giả ở các nước đón nhận và được dịch ra nhiều thứ tiếng bởi những giá trị giáo dục.

Cũng có một bộ phim được chuyển thể, thế nhưng chỉ ở truyện tranh qua nét bút họa sĩ Ishikawa Saburou, người đọc mới cảm nhận được trọn vẹn tình cảm của các nhân vật.

Bộ truyện này như món "cơm tách trứng", món cơm trắng với mơ muối đặc biệt chỉ có ở nhà bà Sano: mặn chát nhưng lại khiến người ta phải nhớ mãi.

Đam mê, nhiệt huyết và tinh thần vươn lên

"Thành công là một hành trình dài. Ở đó, có lúc bạn chạy rất nhanh, nhưng có khi kiệt sức đi chậm lại, thậm chí chấn thương phải tạm dừng. Nếu nỗ lực để về đích thì dù kết quả thế nào cũng đã là thành công".