Nhớ con cá bống sông Trà...

PHẠM VĂN HOANH (Quảng Ngãi)

AT - Người dân Quảng Ngãi ngày xưa hầu như ai cũng một đôi lần thưởng thức món cá bống sông Trà kho tiêu. Một món ăn nghe rất bình dân, nhưng ai đã từng ăn một lần là nhớ mãi suốt đời, cho dù có đi nơi đâu cũng không bao giờ quên như chàng trai trong bài ca dao này.

Anh đi anh nhớ quê nhàNhớ con cá bống sông Trà kho tiêu.

(Ca dao)

Phóng to

Cá bống sông Trà kho tiêu

Cá bống có nhiều loại: cá bống mú, cá bống vồ, cá bống nhọn, cá bống cát. Cá bống cát thịt chắc, chính là loại cá được nhắc trong câu ca dao.

Nói đến đánh bắt cá bống thì có nhiều cách: thả ống, kéo ngao, thả rận. Mỗi mùa có một kiểu đánh bắt phù hợp. Chẳng hạn vào thời điểm này (nửa cuối tháng tư, đầu tháng năm, tức là thời điểm cá chửa và đẻ trứng), người ta chọn những nơi nước trong, không chảy, đem ống ra cắm từng hàng ngang, thẳng góc với dòng nước. ống được làm bằng tre khô dài khoảng 40cm có đốt ở giữa đoạn, hai đầu trống để cá chui vào đẻ trứng.

Cắm ống cách đáy sông khoảng chừng nửa mét. Các ống cách nhau từ 3-4m. Ở phía trên ống người ta cắm vè tre hoặc ống sặt cao hơn mặt nước 1,5m để làm dấu lúc bắt cá và tránh ghe thuyền qua lại khỏi va chạm vào ống. Cứ một ngày người ta dốc ống một lần, thường là vào buổi sáng. Có ống năm sáu con. Có ống không có con nào.

Cá bắt được đem về đánh vảy, chặt vi, chặt đuôi lấy hết ruột rồi bỏ vào thúng trộn một ít muối hột chà xát nhiều lần cho sạch, rửa sạch muối, bỏ vào tô ướp củ nén, tiêu, ớt, bột ngọt, đường, nước mắm, phải dùng nước mắm loại hảo hạng thì cá mới ngon. Khoảng 10 phút sau mới đổ cá vào trách đất đã rán mỡ nóng và khử hành. Không có trách đất thì dùng xoong nhôm hay xoong inox cũng được, nhưng dùng trách đất cá ngon hơn.

Đun lửa nhỏ cho đến khi cá chín. Cá vừa chín xóc trách cho đều để cá lớp dưới lật lên trên, lớp trên lọt xuống dưới, không được dùng đũa trộn vì cá sẽ nát mất ngon. Sau cùng cho màu và rắc thêm tiêu vào. Mùi thơm của cá, của tiêu và của nước mắm quyện vào nhau thành một mùi vị đặc trưng khó tả. Món này dùng ăn với cơm hoặc lai rai với bia, rượu. Dù ăn kiểu nào thì vẫn ngon tuyệt vời.

Món này một thời người dân miền núi Ấn sông Trà dùng làm quà thăm sui gia hoặc làm quà hỏi vợ. Có biết bao cô gái đã xiêu lòng những chàng trai cũng chính vì món này:

Phải đâu chàng nói mà xiêu

Tại con cá bống tại niêu nước chè...