Nhìn từ hai cuộc phỏng vấn

Cùng nói về chiến sự, nhưng hai tổng thống không nói chuyện với nhau, mà nói qua báo giới.

Dễ hiểu vì sao cuộc phỏng vấn Putin của nhà báo Carlson được quan tâm rộng rãi. Đây là lần đầu tiên, 2 năm sau cuộc chiến ở Ukraine, ông Putin trình bày trực tiếp quan điểm cho người dân phương Tây.

Diễn ngôn quan trọng sau hai năm

Ông Carlson từng là "người dẫn chương trình nổi tiếng nhất, ngôi sao sáng nhất" của kênh truyền hình bảo thủ Fox News từ 2016 đến 2023. 

Gọi ông là "ngôi sao sáng nhất" của Fox News, bởi chỉ trong năm 2022, mỗi chương trình Tucker Carlson Tonight thu hút trung bình 3,32 triệu người xem, bao gồm cả nhóm khán giả hấp dẫn nhất của các nhà quảng cáo: 25-54 tuổi. Tờ New Yorker 17-11-2023 từng gọi Carlson là "người nổi tiếng nhất trong giới truyền thông cánh hữu, không có người thứ hai".

Trong số các nguyên nhân được đồn đoán về cuộc chia tay mà Fox News phải chịu thiệt hại 507 triệu USD, có lý do Carlson công khai chỉ trích Nhà Trắng và Lầu Năm Góc trong cuộc chiến Ukraine. 

Thậm chí Carlson từng bị gọi là "con rối của Putin". Ba ngày sau khi thôi việc ở Fox News, ngày 29-4-2023, Carlson biện minh trên kênh YouTube Redacted: "Tôi chưa bao giờ gặp Putin. Tôi chưa bao giờ tới nước Nga. Vâng, tôi yêu Tolstoy và Dostoyevski. Và sự "thân Nga" của tôi giới hạn ở đó. Tôi chẳng là con rối nào cả. Tôi là người Mỹ...". 

Đồng thời ông không quên lập lại nhận định: Chính quyền Biden đã kích động xung đột ở Ukraine và làm mọi cách để ngăn nó kết thúc, và điều khơi mào cuộc đối đầu Nga - Ukraine hiện nay là lời mời Kiev gia nhập NATO mà Mỹ đưa ra tại Hội nghị Munich tháng 2-2022.

Cuộc phỏng vấn dài hơn hai tiếng Carlson - Putin vì thế hết sức được chú ý. Xuất hiện trên tài khoản mạng xã hội X của Carlson, nó đã thu hút hơn 46 triệu lượt xem, và gần 1 triệu lượt xem nữa trên YouTube ngay trong những giờ đầu lên sóng ngày 8-2.

"Thế giới đang lâm trọng bệnh"

Ông Putin nhắn gửi gì cho công chúng thế giới từ cuộc phỏng vấn này?

Đầu tiên, ông yêu cầu Carlson cho ông 30 giây để trình bày "một chút bối cảnh lịch sử". 

Đoạn độc thoại cuối cùng lại dài tới 23 phút. Tổng thống Nga bắt đầu bằng lịch sử hình thành nước Nga từ năm... 862 ở cái nôi Novgorod, rồi tuần tự đến nhà nước Nga tập quyền sau đó với trung tâm Matxcơva. 

Trong câu chuyện tiếp theo, ông Putin đã giải thích quá trình NATO mở rộng về phía đông hậu Chiến tranh lạnh, với "5 làn sóng mở rộng", thâu tóm toàn bộ Đông Âu và các nước Baltic, mặc cho Nga nhiều lần thuyết phục, khuyên can.

Nhìn chung, cuộc phỏng vấn của Putin lặp lại những gì ông đã nói nhiều lần trên truyền thông, như cảnh báo không thể đánh bại Nga bằng biện pháp quân sự, hay từng có cơ hội chấm dứt chiến tranh vào tháng 3-2023 tại các cuộc đàm phán ở Istanbul, thậm chí người đứng đầu đoàn đàm phán Ukraine khi đó đã ký thỏa thuận sơ bộ. 

Thế nhưng sau đó chính ông này công khai nói trên truyền thông: "Thủ tướng Anh Boris Johnson đã đến và ngăn chúng tôi ký kết, bảo tốt nhất là nên chiến với Nga và họ sẽ cho chúng tôi mọi thứ để chúng tôi lấy lại những gì đã mất".

Về sự cố đường ống khí đốt "Dòng phương Bắc", ông Putin nói vụ tấn công là do Hoa Kỳ thực hiện và mọi người đều biết điều này. Khi Carlson bình luận hóa ra "thế giới bị chia thành hai bán cầu, một bán cầu có năng lượng rẻ, bán cầu kia thì không", ông Putin đáp: "Chỉ cần cái đầu bị chia thành hai phần thì đó là một bệnh nghiêm trọng. Thế giới đang trải qua thời kỳ trọng bệnh này".

Đề xuất hòa bình có thể xem là nội dung chính trong cuộc phỏng vấn. Ông Putin mời Hoa Kỳ và phương Tây chấm dứt cuộc chiến Ukraine, ngồi vào bàn đàm phán, nhất trí về hòa bình. Nhưng hòa bình chỉ có thể thực hiện được nếu lợi ích của Nga được tôn trọng và Ukraine được phi phát xít hóa. Ông Putin chỉ trích Tổng thống Biden đã "phạm một sai lầm quy mô lịch sử" khi ủng hộ chiến sự Ukraine.

"Tôi không có thời gian để nghe những điều vô nghĩa"

Để đáp trả, ngày 24-2, Fox News đã cử người dẫn chương trình chính trị, biên tập viên điều hành của Đài Bret Baier phỏng vấn Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky. (Theo Tucker Carlson, đề nghị phỏng vấn Zelensky của ông đã bị Kiev từ chối).

Video clip cuộc phỏng vấn này cho thấy cuộc nói chuyện diễn ra trong một căn nhà chất đầy củi, với hai người đối thoại trong khung cảnh thời chiến. Fox News mô tả: "Baier gặp Zelensky gần tiền tuyến ở Kharkov, chỉ cách nơi giao tranh ác liệt vài km. Những tiếng pháo và tiếng nổ từ xa thỉnh thoảng vẫn nghe thấy trong cuộc phỏng vấn". 

Fox News tường thuật lý do lựa chọn địa điểm, dẫn lời ông Zelensky: "Zelensky nhấn mạnh giá trị của việc tổ chức cuộc phỏng vấn ở một địa điểm bấp bênh như vậy, ông nói rằng: "Điều rất quan trọng với tôi... là Hoa Kỳ [cần] chứng kiến một cuộc chiến khác ở thủ đô, và ở đây gần hơn với tiền tuyến".

Dễ hiểu là ông muốn sử dụng cơ hội này để khẩn khoản yêu cầu thêm hỗ trợ từ Hoa Kỳ: "Thông điệp của tôi là nếu họ muốn thực dụng, thì mức giá chúng tôi đang yêu cầu hỗ trợ ngay bây giờ sẽ thấp hơn trong tương lai... Họ sẽ phải trả nhiều hơn, nhiều hơn nữa. Chúng tôi chỉ muốn sống, muốn tồn tại. Chúng tôi không có lựa chọn nào khác".

Trong cuộc phỏng vấn, ông Zelensky cũng đưa ra một nhận định thú vị: "Thế giới chưa sẵn sàng để Putin mất đi quyền lực. Và thế giới lo sợ những thay đổi ở Liên bang Nga". Cảnh báo "Putin đã phá bỏ mọi lằn ranh đỏ", ông Zelensky công kích ông Putin "là người không đủ tư cách..., là mối đe dọa cho cả thế giới. Ông ta sẽ tiêu diệt NATO. Và ông ta sẽ cố làm điều đó".

Ngoài ra, ông Zelensky thể hiện sự thay đổi quan điểm quan trọng khi tuyên bố "không còn muốn (trở lại với) biên giới năm 1991 bằng biện pháp quân sự. Bằng cách này bạn có thể mất rất nhiều người và thời gian. Đây sẽ là một cuộc chiến lâu dài. Vì vậy, tất nhiên sẽ khôn ngoan hơn nếu giải quyết vấn đề này bằng con đường ngoại giao". 

Thế nhưng chính Fox News chỉ ra mâu thuẫn: "Câu hỏi về giải pháp ngoại giao đã va phải trở ngại mới sau cuộc phỏng vấn gần đây, trong đó Putin tuyên bố Zelensky đã ký sắc lệnh cấm đàm phán với Nga, chứ Matxcơva không bao giờ từ chối đàm phán".

Làm cách nào để giải quyết bằng con đường ngoại giao nếu không lắng nghe nhau?■