Khu đất 4,3ha tại phường Bình An, Q.2, TP.HCM - Ảnh: QUANG ĐỊNH

Thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng giao Thanh tra Chính phủ (TTCP) kiểm tra, rà soát, làm rõ các nội dung khiếu nại của người dân về ranh quy hoạch, thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ tái định cư khi thu hồi đất xây dựng khu đô thị mới Thủ Thiêm, TTCP đã cử tổ kiểm tra, xác minh các nội dung nêu trên.

Căn cứ kết quả kiểm tra, ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại văn bản số 109/TB-VPCP ngày 14-7-2018 của Văn phòng Chính phủ, nội dung cuộc họp với Thủ tướng Chính phủ ngày 11-8-2018 và ý kiến giải trình của UBND TP.HCM tại văn bản số 98/UB-NCPC ngày 18-8-2018, tổng TTCP thông báo kết quả kiểm tra và kiến nghị xử lý như sau:

TTCP đánh giá Thủ tướng Chính phủ quyết định đầu tư xây dựng khu đô thị Thủ Thiêm thành một khu đô thị hiện đại, bền vững, có quy mô, tiêu chuẩn cao cấp, kết hợp chặt chẽ với các điều kiện cảnh quan tự nhiên là một chủ trương đúng đắn. 

Tuy nhiên, trong quá trình triển khai thực hiện đầu tư, xây dựng khu đô thị mới Thủ Thiêm, UBND TP.HCM và các sở, ngành liên quan đã để xảy ra những khuyết điểm, vi phạm, ảnh hưởng đến quyền lợi một số hộ dân sinh sống trên địa bàn, phát sinh khiếu nại gay gắt, kéo dài chưa được giải quyết dứt điểm.

UBND TP.HCM, Bộ Xây dựng và Văn phòng Chính phủ đã có một số khuyết điểm trong việc trình, thẩm định và tham mưu về một số nội dung chưa phù hợp so với quyết định như: chênh lệch khoảng 10ha so với diện tích được Bộ Xây dựng thẩm định; thiếu một số hồ sơ quan trọng kèm theo của cả khu đô thị mới Thủ Thiêm và khu tái định cư 160ha (không có bản đồ quy hoạch 1/5.000, chưa có ý kiến thẩm định của Bộ Xây dựng đối với 160ha đất tái định cư).

4,3ha đất không có trong ranh quy hoạch

Về quy hoạch 1/5.000, Thanh tra Chính phủ kết luận các văn bản như tờ trình, văn bản thẩm định của UBND TP.HCM, Bộ Xây dựng và quyết định phê duyệt của Thủ tướng Chính phủ nêu không đầy đủ về ranh giới, vị trí quy hoạch, nhất là "các hồ sơ kèm theo"...

Cụ thể, đó là toàn bộ phần bản vẽ gồm sơ đồ hiện trạng, các loại bản đồ quy hoạch sử dụng đất, quy hoạch xây dựng hạ tầng, điện, nước, môi trường và các loại văn bản thuyết minh, thỏa thuận. 

"Việc đó dẫn tới hệ quả, qua thời gian dài cùng với công tác lưu trữ không tốt của các cơ quan liên quan (Bộ Xây dựng, Văn phòng Chính phủ...), UBND TP.HCM và các sở, ngành không cung cấp đầy đủ được các hồ sơ, tài liệu chính thức kèm theo quyết định số 367/TTg, nhất là các bản đồ quy hoạch 1/5.000", TTCP kết luận.

Quá trình kiểm tra tại Ban quản lý khu đô thị mới Thủ Thiêm và Sở Quy hoạch - kiến trúc TP.HCM, TP chỉ cung cấp được 2 loại bản đồ quy hoạch 1/5.000. 

Thứ nhất là bản đồ quy hoạch tổng mặt bằng 1/5.000 khu đô thị mới Thủ Thiêm ghi ngày 12-6-1995 có đóng dấu của các đơn vị liên quan. 

Bản đồ cho thấy có một lô đất, trong đó có phần diện tích khoảng 4,3ha thuộc khu phố 1, phường Bình An thể hiện ở các bước nghiên cứu, đề xuất quy hoạch. 

Trên bản đồ quy hoạch này không thể hiện các chỉ tiêu kiến trúc, quy hoạch (số lô, diện tích, hệ số sử dụng đất...). 

Thanh tra Chính phủ đánh giá như vậy là không đúng so với quy định của Bộ Xây dựng về việc lập các đồ án quy hoạch xây dựng đô thị.

Thứ hai là bản đồ quy hoạch sử dụng đất (từ 5-10 năm) với tỉ lệ 1/5.000 lập ngày 20-11-1995 có đóng dấu của các đơn vị liên quan nhưng không xác định một phần khu phố 1, phường Bình An thuộc phạm vi lập quy hoạch.

TTCP kết luận: "Như vậy phần diện tích 4,3ha thuộc khu phố 1, phường Bình An không có trong ranh quy hoạch khu đô thị mới Thủ Thiêm (phần lõi với diện tích 770ha) được phê duyệt tại quyết định số 367/TTg của Thủ tướng Chính phủ...".

Khu 4,3 thuộc khu phố 1, phườn Bình An, quận 2, TP.HCM được Thanh tra Chính phủ kiến nghị bổ sung quyền lợi cho người dân - Ảnh: QUANG ĐỊNH

Nhiều vi phạm trong thu hồi đất

Ngày 4-1-2002, UBND TP có văn bản số 70/UB-TH đề nghị Thủ tướng ban hành quyết định thu hồi toàn bộ diện tích đất quy hoạch khu đô thị mới Thủ Thiêm theo quyết định số 367 là 930ha, trong đó khu đô thị mới 770ha đất và khu tái định cư 160ha, nhưng không xác định ranh giới, vị trí khu tái định cư.

Tuy nhiên, qua kiểm tra cho thấy UBND TP ra quyết định thu hồi 4,3ha đất thuộc khu phố 1, phường Bình An để thực hiện một số dự án trong khu đô thị mới Thủ Thiêm là chưa đủ cơ sở pháp lý, dẫn đến thiếu căn cứ thực hiện, không xác định đúng, đủ diện tích đất phục vụ tái định cư theo quy hoạch, cần rà soát và có giải pháp giải quyết phù hợp.

Quá trình bồi thường, giải phóng mặt bằng và hỗ trợ tái định cư ở dự án này có nhiều vi phạm, như: thực hiện không đúng quy định của Luật đất đai 2003; không lập phương án đền bù, giải phóng mặt bằng; 

Công tác giải phóng mặt bằng không có kế hoạch triển khai thực hiện xây dựng nhà tái định cư trước, khi thực hiện còn chậm, còn một số hạn chế, bất cập... dẫn đến phát sinh khiếu nại về chế độ, chính sách đền bù, hỗ trợ, chưa bàn giao mặt bằng, UBND TP cần kiểm tra, rà soát để giải quyết dứt điểm.

UBND TP cũng đã vi phạm các quy định của pháp luật trong việc lập, trình phê duyệt và thu hồi khu tái định cư 160ha thuộc 5 phường đã được Thủ tướng phê duyệt. 

Theo đó, đã phê duyệt quy hoạch, chấp thuận chủ trương tạm giao, thu hồi và giao đất cho 51 dự án với tổng diện tích 144,6ha để đầu tư kinh doanh nhà ở, văn phòng, khu vui chơi, giải trí, công trình công cộng... sau khi Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt quy hoạch khu tái định cư.

UBND TP không thực hiện lập, phê duyệt điều chỉnh quy hoạch chi tiết 1/2.000 trước khi giao đất nhưng vẫn được phê duyệt quy hoạch chi tiết 1/500 để các dự án đầu tư xây dựng; thay vì tạm thời dừng giao đất cho các dự án không cấp thiết, UBND TP lại chấp thuận chủ trương, tạm giao cho 6 dự án với diện tích 27,7ha và quyết định giao đất chính thức cho 45 dự án với tổng diện tích khoảng 117ha.

"Những việc làm này thể hiện công tác quản lý sử dụng đất bị buông lỏng, thiếu kiểm soát, giao đất tràn lan cho các dự án, làm phá vỡ không gian, quy mô quy hoạch, đặc biệt là không bảo đảm được quỹ nhà đất phục vụ tái định cư theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ... 

Việc đầu tư xây dựng khu đô thị mới Thủ Thiêm bị đình trệ do người dân khiếu nại kéo dài chưa được giải quyết dứt điểm, ảnh hưởng đến cuộc sống của người dân", cơ quan thanh tra kết luận.

TTO - Việc giải quyết các trường hợp khiếu nại đều được đặt rõ mốc thời gian phải hoàn thành sau khi có kết luận của Thanh tra Chính phủ.