“Nhiều khi tôi quên mất mình ở gần sông!”

Mạnh ai nấy chiếm

Năm 2019, UBND phường Hiệp Bình Chánh (TP Thủ Đức) có kế hoạch giải tỏa những trường hợp lấn chiếm hành lang sông Sài Gòn tại phường này để trả lại mặt bằng, làm kè sông và công viên sử dụng chung cho người dân trong khu vực. Nhưng đến nay, phường này mới cưỡng chế được 2 trong số rất nhiều trường hợp bao chiếm hành lang sông.

Phường Hiệp Bình Chánh có gần 5km đường bờ sông Sài Gòn, nhưng chưa có một đoạn bờ sông nào được đầu tư để người dân có thể tiếp cận. Khu vực từ rạch Gò Dưa đến chân cầu Bình Triệu có hai điểm là công viên của chung cư 4S Riverside và chung cư Opal Riverside.

 Ở chung cư 4S, khu công viên và bến thủy ven sông nằm gọn bên trong hàng rào, chỉ người dân ở chung cư được quyền tiếp cận, những con đường từ các khu dân cư lân cận đều dừng lại trước hàng rào bao quanh chung cư này.

Công viên bờ sông trước chung cư Opal cũng bị bao lại bằng những tấm rào di động. Người dân vô công viên chơi phải lách qua một lỗ hổng ở hàng rào. 

Theo quy hoạch của các dự án khu dân cư dọc sông Sài Gòn, phía sau dãy nhà ven sông dọc đường số 10 còn một hành lang an toàn bảo vệ sông.

 Nhiều tuyến đường giao thông cắt ngang vuông góc với đường số 10 đi thẳng đến và kết nối với công viên  bờ sông. Phần lớn bờ sông khu vực này đang bị lấn chiếm làm nhà hàng, quán ăn, quán cà phê hoặc biến thành vườn riêng của những biệt thự ven sông. 

Chỉ khoảng 700m bờ sông dọc đường số 10, có đến hơn chục quán ăn, nhà hàng, quán cà phê lấn chiếm hành lang sông, đường giao thông cũng bị bao chiếm để kinh doanh.… 

Bờ sông Sài Gòn từ cầu Bình Lợi đến Rạch Đĩa (cũng thuộc địa phận phường Hiệp Bình Chánh) hoàn toàn không có lối ra sông. Từ quốc lộ 13, các con đường số 5, số 11, 13 đều chạy về hướng sông Sài Gòn và khựng lại trước những tường rào, những dãy nhà sát sông. 

Nếu không có những cái tên quán kiểu cà phê Ven Sông, quán Gió và Nước… thì chẳng ai hay biết mình đang cách một con sông lớn vài chục bước chân. “Nhiều khi tôi cũng quên mất mình ở gần sông!” - chị Lê Thị Lan, một người dân ở hẻm đường 11, nói.

Nhìn từ phía dưới sông lên, bờ sông khu vực này chỗ thì bỏ hoang lau lách mọc um tùm, chỗ thì người dân tận dụng làm những sàn tạm ra bờ sông để bán quán. Bùn lầy và rác khắp nơi.

View sông “triệu đô”

Trong khi các đồ án quy hoạch công viên cảnh quan công cộng bờ sông ì ạch thì các chủ đầu tư dự án nhà ở, chung cư cạnh sông rất nhanh nhảu tận dụng để tăng giá trị cho dự án của mình. Giá của những căn hộ, biệt thự “view sông” cao hơn nhiều các căn hộ và biệt thự ở vị trí khác.

Chủ đầu tư một dự án biệt thự ở phường Thảo Điền (TP Thủ Đức) cạnh sông Sài Gòn mới mở bán gần đây giới thiệu dự án có 200m bờ sông và cầu tàu riêng, giá cao hơn hẳn các dự án “xa sông”. Những biệt thự mặt hướng ra sông Sài Gòn có giá đất cao gần gấp rưỡi những biệt thự quay hướng khác.

Ở bờ sông Sài Gòn phía quận 12, nhiều dự án biệt thự cũng mọc lên ven sông nhằm tận dụng lợi thế thiên nhiên có một không hai này. 

Dự án Villa An Phú Đông (quận 12) có gần 20 biệt thự chồm ra, lấn chiếm bờ sông. Một người môi giới bất động sản tại khu vực quận 12 cho hay giá đất của những biệt thự ven sông trong dự án trên cao hơn những vị trí khác 30%.

Ở khu vực trung tâm TP.HCM, bờ tây sông Sài Gòn gần như đã bị các dự án bất động sản vây kín. Từ cầu Sài Gòn đến rạch Bến Nghé gần như chỉ còn đoạn bến Bạch Đằng là trống. Những khu vực còn lại tuy được quy hoạch là hành lang an toàn và cây xanh cảnh quan dọc sông nhưng hầu hết được bao bởi các dự án bất động sản hạng sang.

Chờ đợi

Theo các đồ án quy hoạch, bờ sông Sài Gòn sẽ là một dải cây xanh chạy dọc đôi bờ, nối những khu công viên công cộng tạo thành một không gian cây xanh - mặt nước từ quận 7 lên đến huyện Củ Chi. Bờ tây sông Sài Gòn đoạn qua trung tâm TP còn được quy hoạch thành một tuyến đường ven sông chạy từ khu Tân Cảng cũ (quận Bình Thạnh) đến Ba Son nhằm giảm tải giao thông.

Ở khu vực Củ Chi, không gian hai bên dòng sông Sài Gòn sẽ là nhà vườn sinh thái, khu nông nghiệp công nghệ cao, làng nghề… để làm du lịch, nghỉ dưỡng.

Nhưng qua thời gian, những không gian ven sông tiếp tục bị chia cắt, lấn chiếm manh mún. Có nơi, như ở khu phố 5, phường Hiệp Bình Chánh, là hành lang an toàn của sông khi Nhà nước duyệt quy hoạch 1/500 cho dự án khu nhà ở, thì hằng năm đều sạt lở, cỏ lau mọc um tùm, thành nơi chứa rác và tập trung cả tệ nạn xã hội.

Khi được hỏi, những người dân Sài Gòn đều ao ước được thấy hai bờ của con sông Sài Gòn trở thành công viên công cộng, đường ven sông, những khu vui chơi, bán đồ lưu niệm, văn hóa, nơi cắm trại cuối tuần… có sức sống và lợi ích chung. 

Hoặc những bến thuyền nhỏ để người dân từ quận 1 muốn đến Thủ Đức có thể đi bằng buýt sông, canô, du thuyền…

Đấy cũng là góc nhìn của giới chuyên môn, mà ý kiến của kiến trúc sư Khương Văn Mười - nguyên phó chủ tịch Hội Kiến trúc sư Việt Nam - là một ví dụ. “TP phải giữ được cảnh quan hai bên bờ sông. 

Có chỗ nhô ra để xây dựng ven sông, có chỗ giữ làm cảnh quan cây xanh - mặt nước, có khu vực cho phát triển kinh tế cảng, phục vụ du lịch, giao thông.

Nhà nước cần công bố quy hoạch hai bên bờ sông chỗ nào được xây dựng, chỗ nào là bến sông để khuyến khích, mời gọi người dân đầu tư những dịch vụ phục vụ du lịch và giao thông đường thủy”.■