Nhanh hơn đến giới hạn nào?

Phóng to

Tượng đài Usain Bolt làm bằng sáp được giới thiệu tại Bảo tàng Madame Tussauds ở London ngày 23-7-2012 - Ảnh: Reuters

Tại Bắc Kinh 2008, Usain Bolt chạy 100m chỉ mất 9,69 giây, đoạt HCV Olympic và lập kỷ lục thế giới mới. Một năm sau, anh phá kỷ lục của chính mình tại giải VĐTG ở Berlin với thời gian đáng kinh ngạc: 9,58 giây. Thành tích thi tài quốc tế chính thức gần nhất của Bolt là vượt qua đồng hương Asafa Powell để vô địch cự ly 100m tại Giải Diamond League Oslo ngày 7-6-2012 với thông số 9,79 giây (Powell về nhì với 9,85 giây).

9,4 giây cho 100m và 19 giây cho 200m

Tuy nhiên, Bolt cũng bị đe dọa. Thất bại trước đó của Bolt ở cả hai cự ly 100m và 200m trước đồng đội Yohan Blake tại cuộc tranh tài nội bộ đội tuyển điền kinh Jamaica đã đặt dấu hỏi về phong độ của anh. Ở cự ly 100m, Blake (9,75 giây) đã đánh bại Bolt (9,86 giây). Tom Fordyce, cây bút đứng đầu mảng thể thao của BBC, cho rằng “người đàn ông chạy nhanh nhất hành tinh, ngôi sao có lẽ lớn nhất ở Olympic, nay thậm chí đã không còn là người chạy nhanh nhất trong đội tuyển quốc gia của anh ta”. Trong khi đó, huyền thoại điền kinh Mỹ Carl Lewis tỏ ra thông cảm hơn: “Mọi người luôn luôn cố gắng đánh bại bạn khi bạn là một nhà vô địch”.

Bolt thú nhận anh có vấn đề về chấn thương gân khoeo nên không thể hiện được thành tích tốt trong thời gian gần đây. Nhưng cũng có đồn đoán cho rằng Bolt cố tình đợi đến “điểm rơi” Olympic mới bung sức, hoặc cũng có thể là anh muốn giảm áp lực về sự kỳ vọng của cả thế giới vốn đang trông đợi anh vượt qua những giới hạn của con người. Bolt nói với BBC: “Mọi người đang chờ tôi chạy với thành tích 9,4 giây và 19 giây. Vì thế tôi đang tập luyện hết mức có thể và tôi chạy nhanh hết mức có thể”. Đợt chạy chung kết cự ly 100m và 200m nam sẽ diễn ra vào ngày 5 và 9-8, thế giới thể thao hi vọng Bolt có thể lực sung mãn nhất để chiến thắng trên đường chạy.

Trong bộ phim tài liệu mang tựa đề Ai có thể đánh bại Bolt?, BBC đã dẫn ra năm VĐV có thể vượt qua Bolt để đoạt HCV Olympic London gồm Yohan Blake, Tyson Gay, Asafa Powell, Justin Gatlin (đứng đầu cuộc chạy tiền Olympic trong đội tuyển điền kinh Mỹ với thành tích 9,80 giây) và Christophe Lemaitre.

Phóng to

(http://www.bbc.co.uk/sport/0/olympics/18796635)

Làm sao để con người chạy nhanh hơn?

Bolt đang là người đàn ông chạy nhanh nhất trong lịch sử, nhưng nhanh hơn đến giới hạn nào? Liệu anh sẽ chạy 100m chỉ cần 9 giây trong tương lai?

“Mọi người đã nghiên cứu các dữ liệu thống kê và đưa ra rất nhiều dự đoán” - ông John Hutchinson, nhà nghiên cứu về sự di chuyển của động vật thuộc Trường cao đẳng Thú y Hoàng gia ở London, nói. Trước năm 2008, nhà toán học Reza Noubary suy tính “hạn mức cuối cùng cho cự ly 100m là 9,44 giây”. Sau những gì Bolt trình diễn ở Bắc Kinh 2008, Noubary điều chỉnh dự đoán: “Có lẽ sẽ ít hơn một chút”.

Nhà toán học John Barrow từ Đại học Cambridge (Anh) đã xác định được ba cách để vua nước rút như Bolt có thể cải thiện tốc độ của mình: xuất phát nhanh hơn, đẩy gió ra sau mạnh hơn và chạy ở nơi có độ cao cao hơn (không khí loãng hơn). Nhưng những yếu tố này không làm các nhà khoa học thỏa mãn hoàn toàn. Họ thật sự muốn biết về cơ bản vật lý, liệu việc cải thiện cơ và các khớp có thể giúp VĐV chạy 100m về đích trong 9 giây mà không cần dựa vào sự thay đổi điều kiện môi trường hay không.

Nhà khoa học Peter Weyand từ Đại học Southern Methodist, người đã nghiên cứu về tốc độ của con người trong nhiều thập kỷ, cho biết: “Bạn không có các mối quan hệ tiên đoán (trong chạy nước rút). Các nhà khoa học chỉ có thể thực hiện phép đo trong một thời gian rất giới hạn”.

Đối với hầu hết các VĐV, tốc độ chủ yếu được xác định bởi nhiều trọng lực mà họ có thể áp dụng khi bàn chân của họ tiếp đất. Họ có hai lựa chọn đơn giản để chạy nhanh hơn: rơi xuống đất mạnh hơn và phát huy lực đẩy tương tự trong một thời gian dài hơn. Nguyên lý này thể hiện rõ ở sự ra đời của những tấm ván trượt đã giúp tốc độ di chuyển nhanh hơn nhưng tiếc là lại không áp dụng công nghệ tương tự với các loại giày chạy, bởi chân con người khi chạm đất sẽ tạo ra một lực nén và có tính đàn hồi khác biệt.

Một trong những lựa chọn của các VĐV nước rút để cải thiện thành tích vẫn là phát huy hiệu ứng từ tiếp xúc mặt đất. Nói một cách đơn giản, người nhanh chóng tiếp đất một cách mạnh mẽ (liên quan đến trọng lượng cơ thể của họ) sẽ chạy nhanh hơn. Một nhà vô địch chạy nước rút như Bolt có thể tiếp đất với một lực khoảng 2,5 lần trọng lượng cơ thể của anh (hầu hết mọi người khoảng hai lần). Nhưng thật ra các nhà khoa học vẫn còn biết rất ít về những gì đóng góp cho hiệu ứng tiếp đất đó: dựa trên vóc dáng hay là những chuyển động của người chạy? Với thành tích kỷ lục thế giới 9,58 giây, Bolt đã chạy 10,43m cho mỗi giây và mất 40 sải chân. Nếu vươn tới cột mốc 9,4 giây, Bolt sẽ phải chạy 10,63m cho mỗi giây.

Các nghiên cứu vẫn đang được tiến hành để điền vào những khoảng trống thông tin. Weyand hi vọng các nhà khoa học sẽ có thể đưa ra dự đoán tốt hơn trong năm hoặc mười năm nữa. Chỉ một vài tháng trước đây, Marcus Pandy từ Đại học Melbourne (Úc) sử dụng mô phỏng bước chạy nước rút trên máy tính để cho thấy rằng cơ bắp chân xác định độ lớn của lực chạy áp dụng trên mặt đất. Ở tốc độ hàng đầu, các cơ hông ngày càng trở nên quan trọng. “Nếu bạn đào tạo một VĐV chạy nước rút, bạn có thể rèn luyện họ có những cơ bắp thật sự mạnh mẽ” - Hutchinson nói.

Đối với thời điểm này, bất kỳ dự đoán nào về giới hạn trần cho tốc độ của con người vẫn còn thiếu cơ sở thông tin. Cách duy nhất để biết Bolt hoặc một số VĐV chạy nước rút hàng đầu khác có phá vỡ được kỷ lục hay không là phải xem họ chạy. Và câu hỏi con người sẽ chạy 100m với 9 giây vẫn còn ở phía trước.