Bị cáo Trần Quốc Đông (51 tuổi, nguyên giám đốc RPMU, nguyên phó tổng giám đốc Tổng công ty Đường sắt VN) bị đề nghị mức án từ 7-9 năm tù, buộc nộp lại 30 triệu đồng tiền thu lợi bất chính - Ảnh: Doãn Tấn

Ngày 26-10, TAND TP Hà Nội mở phiên xét xử sơ thẩm đối với 6 bị cáo nguyên là lãnh đạo Ban quản lý các dự án đường sắt (RPMU) thuộc Tổng công ty Đường sắt VN.

Với hành vi nhận 11 tỉ đồng tiền hối lộ từ nhà thầu Nhật Bản, cả 6 bị cáo đều bị truy tố về tội lợi dụng chức vụ quyền hạn trong khi thi hành công vụ (khoản 3, điều 281 Bộ luật hình sự).

Trong khi phía nhà thầu Nhật Bản khai số tiền 11 tỉ đồng này là khoản “lót tay” để hợp đồng được ký kết thì các bị cáo lại cho rằng phía Nhật Bản tự nguyện gửi tiền nhờ các bị cáo... chi tiêu hộ.

Trừ bị cáo Nguyễn Văn Hiếu (53 tuổi, nguyên giám đốc RPMU) không thừa nhận đã nhận 50 triệu đồng như cáo trạng, tất cả bị cáo còn lại đều thừa nhận có nhận tiền với mục đích để chi phí cho các hoạt động của dự án hoặc tiền “quà biếu” tình cảm chứ không cố ý lợi dụng chức vụ để trục lợi.

Chuyện ngược đời

Theo bị cáo Phạm Hải Bằng (46 tuổi, nguyên phó giám đốc RPMU), ông được phân công chịu trách nhiệm chính về dự án xây dựng đường sắt đô thị tuyến số 1 dài 28km kéo dài từ Yên Viên đến Ngọc Hồi.

Sau khi hợp đồng tư vấn kỹ thuật dự án giữa Tổng công ty Đường sắt VN với liên doanh Nhật Bản đứng đầu là Công ty Tư vấn giao thông Nhật Bản (JTC) được ký kết, JTC đã chuyển cho RPMU một khoản tiền.

Ông Bằng không nhớ đã bao nhiêu lần nhận tiền và mỗi lần nhận bao nhiêu. Tổng số tiền đã nhận khoảng 11 tỉ đồng. Trong đó, cá nhân ông chi tiêu khoảng 5 tỉ đồng mà không vào sổ sách theo dõi.

Chủ tọa phiên tòa nhiều lần chất vấn khá gay gắt về việc tại sao lại có chuyện ngược đời: thuê người ta tư vấn lẽ ra phải trả tiền cho người ta, đằng này người ta lại phải gửi cho mình một khoản tiền rất lớn?

Trả lời vấn đề này, bị cáo Bằng lý giải vì đây là dự án lớn, mang lại tiếng tăm cho JTC nên họ đề nghị được chi tiền để tổ chức lễ ký kết hợp đồng cho phù hợp với quy mô dự án.

“Dự án dài 28km với quy mô rất lớn, phải làm rất nhiều việc như lập hồ sơ quy hoạch một số ga lớn, thiết kế chi tiết tổng thể, liên quan đến nhiều ban ngành, nhiều tổ chức, thẩm tra thẩm định rất nhiều chuyên ngành, chi phí hội họp cho các đại biểu.

Bị cáo dùng tiền để chi vào các hoạt động nêu trên” - ông Bằng khai trước tòa.

Cũng theo ông Bằng, khoản tiền JTC bỏ ra là chi phí để đi đến việc ký hợp đồng, lẽ ra JTC phải thực hiện trong quá trình triển khai dự án nhưng họ không hiểu về VN nên ông “thay mặt sử dụng và chi tiêu”.

Ông không thừa nhận hành vi nêu khó khăn và gợi ý để JTC chi tiền hỗ trợ như cáo trạng truy tố.

Chi tiền vì sợ bị gây khó dễ

Tòa công bố lời khai của một thành viên là nhà thầu Nhật Bản: “Tại dự án này, trước khi bước vào đàm phán hợp đồng, ông Bằng đã yêu cầu phía Nhật Bản ký hợp đồng với nhà thầu phụ, ông Bằng sẽ là người trung gian và nhận tiền dưới danh nghĩa là giới thiệu nhà thầu phụ cho tôi.

Tôi nghĩ chẳng phải ông Bằng đang làm béo bụng cá nhân ông ấy hay sao. Tôi cho rằng nếu từ chối yêu cầu đưa hối lộ, ông Bằng là người có quyền cao đến mức như vậy thì đừng nói đến việc tham gia đàm phán hợp đồng, có thể không thỏa thuận được các điều khoản về giá trị hợp đồng hay các điều kiện của hợp đồng ký kết, hoặc hợp đồng sẽ bị kéo dài...”.

Trước các lời khai này, ông Bằng nói không biết.

Khi được hỏi về hành vi nhận số tiền 100 triệu đồng của JTC từ bị cáo Bằng, bị cáo Trần Văn Lục (57 tuổi, nguyên giám đốc RPMU) cho rằng “cáo trạng truy tố chưa chính xác”.

Theo ông Lục, năm 2010 ông Bằng đến nhà ông Lục chúc tết và để lại một túi quà, lúc đó ông Lục đã chuyển khỏi ban quản lý dự án.

Khi kiểm tra lại túi quà thì thấy có 100 triệu đồng trong đó, ông Lục nghĩ ông Bằng đến chúc tết trên phương diện tình cảm vì “bị cáo và Bằng có 10 năm gắn bó với nhau, từng dìu dắt, giúp đỡ, quy hoạch, bồi dưỡng để Bằng từ cán bộ trở thành phó giám đốc và sau này còn được đưa vào danh sách quy hoạch làm giám đốc của ban nữa” - ông Lục lý giải.

Cũng như ông Lục, bị cáo Trần Quốc Đông (51 tuổi, nguyên giám đốc RPMU, nguyên phó tổng giám đốc Tổng công ty Đường sắt VN) cho rằng mình không lợi dụng chức vụ quyền hạn khi thi hành công vụ.

Khi bị cáo Bằng đưa cho bị cáo 30 triệu đồng vào dịp tết, bị cáo nghĩ theo phong tục người VN thì việc người thân quen biếu quà nhau là phổ biến nên “bị cáo nhận mà không suy nghĩ gì sâu sắc”.

Phạm tội nghiêm trọng, ảnh hưởng đến hình ảnh VN

Đại diện Viện KSND TP Hà Nội cho rằng hành vi phạm tội của các bị cáo là đặc biệt nghiêm trọng, hậu quả của hành vi làm dự án bị đình trệ, chậm so với tiến độ vì Chính phủ Nhật Bản cấm JTC tham gia dự án.

Hành vi của các bị cáo vi phạm quy định của Luật cán bộ công chức, vi phạm Luật phòng chống tham nhũng, vi phạm nguyên tắc ứng xử trong đấu thầu vốn ODA của Nhật Bản, gây thiệt hại về lợi ích kinh tế của VN, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chính sách ODA của Nhật Bản.

Việc này cũng ảnh hưởng đến mối quan hệ tốt đẹp giữa hai nước VN - Nhật Bản, ảnh hưởng đến hình ảnh của VN trên trường quốc tế. Đại diện viện kiểm sát cho rằng những thiệt hại này không đong đếm được bằng vật chất.

Hôm nay (27-10), tòa tiếp tục với phần tranh luận và dự kiến hội đồng xét xử sẽ tuyên án.