Là một nhà văn, thật tình tôi thích nói về văn chương hơn. Viết cho tuổi thơ, tôi luôn muốn trải lòng về thời thơ ấu hồn nhiên, tươi đẹp. Điều đó giúp tôi bồi đắp thêm trữ lượng tích cực cho tâm hồn mình.

Sách giả hủy hoại những điều tốt đẹp

Nếu qua Nhật, qua Pháp, qua Mỹ, tôi sẽ rất ngưỡng mộ khi nhìn thấy một người ngồi đọc sách trên xe buýt hay metro. Nhưng nếu khi lại gần bỗng phát hiện người đó đang cầm trên tay cuốn sách in lậu, không biết tôi sẽ thất vọng đến thế nào.

Bạn thì sao, nếu rơi vào hoàn cảnh đó, bạn sẽ có cảm giác gì? Tôi tin rằng thiện cảm bạn dành cho người đó, cho đất nước đó sẽ sút giảm. Người nước ngoài đến Việt Nam, khi biết nạn sách giả sách lậu đang hoành hành, cảm giác của họ về đất nước và con người Việt Nam chắc cũng không khác mấy.

Sách khác chiếc dép để mang, chiếc xe để chạy. Về hình thức, sách là sản phẩm vật chất, là giấy mực, là chỉ khâu kim bấm, nhưng thứ nó chuyên chở là giá trị tinh thần. Sách là kho tàng văn hóa để khơi nguồn tri thức, bồi dưỡng tâm hồn, truyền cảm hứng, dạy con người ta về lẽ phải, về những điều tốt đẹp.

Một cuốn sách lậu, ngay từ xuất thân bất hảo, đã bôi đen và phủi sạch những ý nghĩa tốt đẹp mà sách ký thác.

Đâu phải tự nhiên mà tủ sách thường được đặt ở nơi trang trọng nhất trong nhà. Sách được cha mẹ để lại cho con cái, anh chị gửi gắm cho em. Chúng ta cho bạn bè mượn sách với niềm vui, sự sẻ chia và lòng kiêu hãnh.

Sách quý đến nỗi có người đi đóng gáy da, nạm chữ vàng. Thử tưởng tượng những báu vật tinh thần đó nếu bị phát hiện là sách giả, sách lậu thì sự bẽ bàng, hụt hẫng lớn đến mức nào.

Đau lòng cùng bạn đọc

Trong những dịp giao lưu và tặng chữ ký cho bạn đọc, tôi nhiều lần rơi vào tình huống dở khóc dở cười vì sách giả, sách lậu.

Có lúc các em đưa sách, tôi nhận ra đó là sách giả, sách lậu nên đành phải lịch sự từ chối và nhẹ nhàng giải thích cho các em hiểu tại sao. Vì tác giả ký tên vào một cuốn sách giả, sách lậu chẳng khác nào thừa nhận tính hợp pháp của nó, tự nhiên trở thành đồng lõa với những kẻ làm sách lậu.

Nếu lúc đó có một cuốn sách thật trên bàn, tôi sẽ vui vẻ đổi cho các em. Nếu không có sách, tôi sẽ ký vào một tấm thiệp để các em đem về làm kỷ niệm. Nhưng không phải lúc nào tôi cũng có sẵn sách hay thiệp. Hầu hết các em lỡ mua nhầm sách giả, sách lậu chỉ biết buồn bã và lủi thủi ra về.

Những lúc đó tôi rất đau lòng nhưng không biết phải làm gì. Nhà văn chỉ biết viết sách. Nhà văn không có công cụ để chống sách lậu. Nhà văn viết cho trẻ em cũng mỏng manh như các độc giả bé thơ của mình.

Có em xếp hàng bốn, năm tiếng đồng hồ dưới nắng dưới mưa, đến khi gặp được tác giả thì mới bàng hoàng biết được cuốn sách trên tay mình là sách lậu. Nhìn các em bật khóc quay ra, tôi vô cùng sượng sùng, thất vọng, thậm chí khủng hoảng. Tôi tin không nhà văn nào muốn rơi vào tình cảnh trớ trêu này, dù chỉ một lần trong đời.

Tôi không biết điều gì đang diễn ra đằng sau vẻ mặt ngây thơ đẫm nước mắt kia, nhưng tôi chắc chắn tâm hồn trong trẻo non tơ của các em sẽ hụt hẫng, đổ vỡ giống như những gì đang diễn ra trong tôi.

Những rạn nứt bên trong đó, tôi e rằng nó sẽ để lại những chấn động tinh thần và ảnh hưởng tiêu cực đến các em sau này. Niềm tin vào sự tốt đẹp, vào xã hội, vào thế giới người lớn chắc chắn sẽ bị thui chột đi trong lòng các em.

Rõ ràng, thiệt hại mà những kẻ làm sách giả, sách lậu gây ra cho đời sống tinh thần của độc giả, đặc biệt là độc giả nhỏ tuổi, còn lớn hơn và nguy hiểm hơn nhiều so với những thiệt hại về kinh tế.

Phải gọi là quốc nạn

Chuyện sách giả, sách lậu đã diễn ra từ lâu. Nó như căn bệnh mãn tính, từng ngày làm mưng mủ tâm hồn bạn đọc và hủy hoại những gì tốt đẹp nhất mà các nhà văn hóa, các nhà giáo dục muốn đem lại cho đời sống tinh thần của con người.

Nhiều lúc tôi không hiểu nổi tại sao nạn in và bán sách giả, sách lậu ngang nhiên tồn tại đến tận hôm nay. Sách giả, sách lậu có mặt ở khắp nơi, ở các trường học, thậm chí ở các hội sách, bây giờ được rao bán công khai trên mạng.

Có lần đến giao lưu với sinh viên một trường đại học, tôi ngỡ ngàng nhận ra trong số sách các em đem đến xin chữ ký có gần phân nửa là sách lậu. Hỏi ra mới biết nguồn gốc của nó xuất phát từ các tiệm sách vây quanh làng đại học. Nhìn những cuốn sách luộm thuộm trước mặt, cha đẻ của tác phẩm chỉ biết thở dài nhủ bụng: "Đây là con ai chứ đâu phải con mình!".

Theo mức độ lộng hành của nó, hiện nay nạn sách giả, sách lậu đã có thể gọi là quốc nạn. Nó giống như một thứ vi rút, một thứ dịch bệnh bào mòn sức khỏe văn hóa, sức khỏe tinh thần của cộng đồng.

Nhìn xa hơn, nạn sách giả, sách lậu còn làm xấu hình ảnh của đất nước, làm ảnh hưởng đến môi trường kinh doanh nói chung và kinh doanh văn hóa nói riêng.

Với một quốc gia mà nạn xâm phạm bản quyền diễn ra ngang nhiên từ năm này qua năm khác với quy mô ngày càng lớn, các nhà đầu tư hiển nhiên sẽ dè dặt khi hợp tác. Việc dẹp được tệ nạn này sẽ cho thấy năng lực quản lý và quyết tâm của Nhà nước trong việc trong sạch hóa môi trường văn hóa và kinh doanh.

Nếu muốn giúp trẻ em thích đọc sách, trước khi nói đến những kế sách cao xa, tôi nghĩ việc đầu tiên chúng ta cần làm là tạo ra môi trường lành mạnh để các em được mua và đọc sách thật.

Chúng ta không thể xây dựng văn hóa đọc bằng cách để phát tán ngày càng nhiều sách giả, sách lậu, sách vi phạm bản quyền, vi phạm luật pháp, vi phạm các công ước quốc tế. Văn hóa đọc không thể xây dựng trên nền tảng phản văn hóa.

Đừng để nạn nhân tuyệt vọng

Rất mừng là gần đây, nhiều độc giả trẻ đã tích cực lên án sách lậu, hướng dẫn nhau cách phân biệt sách thật và sách giả, cổ vũ mua sách thật để không gây thiệt hại cho nhà văn và nhà xuất bản, quan trọng hơn là bảo vệ phẩm giá của chính mình để hướng tới một lối sống văn minh.

Bên cạnh đó, nhiều nhà xuất bản in tem chống giả lên bìa, in sách bằng giấy chất lượng cao, ép kim tên sách ngoài bìa để hạn chế nạn hàng nhái, hàng giả.

Nhưng đó chỉ là những cách nạn nhân tự bảo vệ, nên việc chống hàng giả vẫn còn nhiều hạn chế. Theo tôi, chỉ có các cơ quan chức năng quản lý về kinh tế và văn hóa mới có đủ công cụ để trấn áp tệ nạn này, bởi vì không ai có thể "chống giặc bằng tay không".

Tôi hy vọng các nhà thực thi luật pháp nghiêm minh hơn và các nhà làm luật cần phải rà soát lại hành lang pháp lý để điều chỉnh tội danh và khung hình phạt đối với các đơn vị làm sách giả, sách lậu sao cho đủ sức răn đe.

Để đẩy lùi tệ nạn này, dĩ nhiên cần phải có sự chung tay của toàn xã hội, nhưng tôi trông chờ nhất ở các cơ quan có trách nhiệm và thẩm quyền. Nếu chỉ để những nạn nhân thâm niên tuyệt vọng lên tiếng như lâu nay thì đó là hiện tượng bất thường và tất nhiên hành trình chống sách giả, sách lậu sẽ chẳng thể nào đến đích.

Phút ‘tê liệt’ của Nguyễn Nhật Ánh trước chồng sách giả

Trong một lần ký tặng sách cho độc giả ở tháp Bút bên bờ hồ Gươm, Hà Nội, nhà văn Nguyễn Nhật Ánh phải đột nhiên dừng lại, trầm tư, rồi xin nghỉ hút thuốc, uống cà phê. Ông không thể ký tặng vào chồng sách 10 cuốn đều là sách giả.