Nhân viên chăm sóc sức khỏe tại Bệnh viện Phục hồi chức năng Daisen ở Houki, tỉnh Tottori, thu gom tã người lớn đã qua sử dụng để tái chế thành dạng viên vào ngày 7/10. Ảnh: nytimes.com

Dòng nước chảy vào các phòng tắm công cộng ở thị trấn Houki, Nhật Bản, bắt nguồn từ suối khoáng ngầm cách mặt đất khoảng 1km. Trước khi chảy ra khỏi vòi, nước được đun nóng đến 41 độ C – mức nhiệt độ lý tưởng để làm sạch và thư giãn cơ thể.

Nhưng hầu hết người tắm đều không biết rằng lò đun nóng nước lại chạy bằng loại nhiên liệu đóng viên, được tái chế từ bỉm của người già đã qua sử dụng. Tại đất nước đang già hóa nhanh chóng này, lượng bỉm mà người già cần sử dụng còn nhiều hơn cả trẻ nhỏ.

Khi đất nước đang chìm trong sức nặng của những 'núi rác' tã, bỉm ngày càng cao hơn, thị trấn Houki đã trở thành nơi tiên phong giảm thiểu nó. Bằng cách tái chế bỉm, Houki đã có cách chuyển đổi giá trị của  loại rác chiếm khoảng 1/10 bãi rác của thị trấn này, nếu không, chúng sẽ bị đổ vào lò đốt và thải khí ô nhiễm vào bầu khí quyển.

Tờ New York Times đưa tin với việc nhiều quốc gia khác đang phải đối mặt với tình trạng nhân khẩu học tương tự, rác thải tã, bỉm người lớn là một thách thức âm thầm tồn tại song song với tình trạng thiếu lao động và gánh nặng lương hưu. Kosuke Kawai, nhà nghiên cứu cấp cao tại Viện Nghiên cứu Môi trường Quốc gia cho biết: 'Nhật Bản và các nước phát triển khác sẽ phải đối mặt với những vấn đề giống nhau trong tương lai'.

Tại Houki, thị trấn 10.500 dân thuộc tỉnh Tottori, giới chức địa phương đã lo lắng về nguồn rác thải từ bỉm đang tăng nhanh cũng như tính toán về chi phí để nâng cấp một lò đốt cũ kỹ. Họ đã quyết định chuyển đổi một trong hai lò đốt ở thị trấn này thành cơ sở tái chế bỉm và sản xuất nhiên liệu thay thế cho khí đốt tự nhiên tại các phòng tắm công cộng.

Trong nhà máy tái chế bỉm, các công nhân mặc đồ bảo hộ kín sẽ đổ bỉm bẩn vào trong một cái thùng lớn. Chúng được khử trùng và lên men trong 24 tiếng ở nhiệt độ 350 độ C, làm giảm trọng lượng còn 1/3. Chúng sẽ được phân nhỏ rồi nén thành những viên dài chừng 5 cm, sẵn sàng đưa vào lò hơi.

Tại các nhà tắm, không có quảng cáo về xuất xứ của nhiên liệu đốt lò hơi. Cùng chồng từ Kyoto đến đây du lịch, bà Satomi Shirahase, 45 tuổi, đã không hề lo ngại khi biết về nguồn gốc thực của sự ấm áp này. Bà cảm thấy ấn tượng về cách tái chế rác của thị trấn Houki.

Nỗi thách thức liên quan đến bỉm đặc biệt lớn ở Nhật Bản, khi hơn 80% rác thải ở đây bị đưa vào lò đốt – cao hơn bất kỳ quốc gia giàu có nào khác – mặc dù người dân có ý thức phân loại rác cao. Trong khi hầu hết các nguồn chất thải khác đang giảm về khối lượng khi dân số Nhật Bản thu hẹp lại, các sản phẩm vệ sinh dành cho người cao tuổi đang tăng lên hàng tấn.

Theo số liệu của Bộ Môi trường Nhật Bản, lượng tã giấy của người già thải ra nước này  đã tăng gần 13%, lên gần 1,5 triệu tấn mỗi năm, trong vòng 5 năm qua. Con số này được dự báo sẽ tăng thêm 23% vào năm 2030, khi những người 65 tuổi trở lên chiếm gần 1/3 dân số.

Bởi vì tã giấy có chứa rất nhiều bột giấy và nhựa, và nở ra gấp bốn lần trọng lượng ban đầu sau khi sử dụng nên cần nhiều nhiên liệu hơn để đốt cháy so với các nguồn chất thải khác. Điều đó làm hao tổn chi phí quản lý chất thải tại các đô thị địa phương, trong lượng khí thải carbon của nó lại gây hại cao. Và không giống các sản phẩm khác, chẳng hạn như đồ nhựa dùng một lần, việc sử dụng bỉm là không thể giới hạn.

Nhận thức được vấn đề này, Bộ Môi trường đã triệu tập một nhóm làm việc để thảo luận về các giải pháp thay thế cho việc đốt tã giấy. Một số thành phố đang làm theo mô hình của thị trấn Houki và biến tã giấy thành những viên nhiên liệu, trong khi một số đang thử nghiệm chuyển chúng thành vật liệu có thể trộn với xi măng để xây dựng hoặc lát đường.

Unicharm, một nhà sản xuất tã giấy lớn nhất Nhật Bản, đã xây dựng một nhà máy thí điểm ở Kagoshima, miền nam Nhật Bản, nơi công ty đang tái chế tã giấy thành nhiều loại tã khác.

Một trong những thách thức lớn nhất đối với việc tái chế là đòi hỏi người chăm sóc phải tách tã bẩn ra khỏi tất cả các chất thải khác. Ông Hayato Ishii, làm việc tại bộ phận xúc tiến tái chế của Bộ Môi trường, cho biết chưa đến 10% thành phố yêu cầu các hộ gia đình tách tã, bỉm bẩn ra khỏi rác chung.