Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân Trần Văn Lai (tức Mai Hồng Quế, mật danh Năm U.SOM) có nhiều đóng góp trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, đặc biệt là cuộc tổng tiến công Mậu Thân 1968.

Đằng sau bóng lưng của người anh hùng ấy, có lẽ không thể thiếu vắng bóng dáng của người vợ hiền, luôn thầm lặng hy sinh. Người đó là bà Đặng Thị Tuyết Mai.

Bà Mai và con trai Trần Vũ Bình, người sáng lập Bảo tàng Biệt động Sài Gòn - Gia Định cũng thường đứng ra tổ chức các hoạt động gặp gỡ, tri ân những người đã hy sinh tuổi thanh xuân cho hoà bình của đất nước. 

Gần đây nhất là buổi giao lưu Một thời và mãi mãi tại huyện Cần Giờ, TP.HCM. Đây là dịp để các cựu chiến sĩ Biệt động Sài Gòn truyền lửa cho thế hệ sau tiếp tục phát huy các giá trị tốt đẹp của ông cha ta. 

Trong cuộc gặp lại những đồng đội cũ, bà Đặng Thị Tuyết Mai, nay đã 80 tuổi, "rưng rưng" kể với Tuổi Trẻ về những ký ức đã qua của một thời kháng chiến bão lửa.

Cùng chồng đào nhiều hầm chứa vũ khí 

Sinh ra tại miền Trung, bà Đặng Thị Tuyết Mai vốn là "con nhà nòi" trong một gia đình cộng sản, có ba là trưởng ty Công an tỉnh Quảng Ngãi.

Giữa thời chiến, gia đình bà Mai chia cắt. Mẹ ở tù, anh trai hy sinh, bà phiêu dạt lên Đà Lạt. 

Sau đó, bà Tuyết Mai được trung tướng Trần Quý Hai, người bạn thân của ba đưa vào vùng chiến khu Củ Chi. 

Đây cũng là nơi mà bà Mai gặp “một nửa của đời mình”, Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân Trần Văn Lai.

“Khi gặp tôi, ông ấy 40 tuổi, có người vợ trước đã hy sinh vì cách mạng nên không có con. 

Ở trong chiến khu, vì hay nhờ mua đồ, giúp đỡ qua lại nên chúng tôi quen thân” - bà Mai nhớ lại.

Khoảng tháng 5-1966, ông Trần Văn Lai nhận lệnh về lại thành phố để mua nhà, xây hầm chứa vũ khí, chuẩn bị cho cuộc tiến công Mậu Thân 1968.

"Người con gái 19 tuổi” Tuyết Mai cũng theo ông về Sài Gòn. 

Ông bắt đầu dẫn bà đi mua nhiều nhà với lý do là “mua cho vợ bé”. 

Đó là một cái cớ đầy trớ trêu nhưng bà Mai hiểu và chấp nhận để mọi kế hoạch phục vụ cho hoạt động cách mạng không bị lộ. Như lẽ tự nhiên, tình cảm giữa hai người đồng đội thân thiết đã "nảy nở". 

Đảng ủy và Ban chỉ huy đơn vị Bảo Đảm Quân khu Sài Gòn - Gia Định chấp thuận cho ông Trần Văn Lai và bà Tuyết Mai kết hôn trong hoàn cảnh sinh hoạt đơn tuyến ở Sài Gòn, cùng nhau xây dựng, bảo vệ các hầm hố, cơ sở cách mạng.

Nhờ sự mưu trí khi hoạt động dưới vỏ bọc là nhà thầu khoán trang trí nội thất cho Dinh Độc Lập và phối hợp ăn ý với "người đồng đội" Tuyết Mai, ông Trần Văn Lai có thể che mắt địch và tự do lái hai chiếc xe hơi chở vũ khí từ chiến khu về thành phố cất giấu.

"Từ Củ Chi, ông ấy chở về 4 tấn vũ khí. Lựu đạn đựng trong giỏ lát, còn súng dài thì kê lên người rồi cùng tôi đưa xuống để chờ đến ngày tiến công" - bà Mai nhớ lại.

Chỉ cần hòa bình, điều tiếng chẳng xá gì

Đêm giao thừa Tết Mậu Thân 1968 có lẽ là thời khắc chẳng thể nào quên trong ký ức của "cô gái trẻ" Đặng Thị Tuyết Mai.

3 chiếc ô tô mang đầy vũ khí, cùng 15 cán bộ, chiến sĩ Đội 5 Biệt động Sài Gòn thẳng tiến đánh về phía Dinh Độc Lập. Sau đó, 8 chiến sĩ đã hy sinh. Còn chồng bà Mai là ông Trần Văn Lai bị địch truy nã ráo riết trong 8 năm.

Trong khoảng thời gian đó, bà Mai vừa nuôi con vừa nuôi chồng ở căn nhà 720 Võ Di Nguy (nay là 752A Nguyễn Kiệm, phường 4, quận Phú Nhuận)

Gạt bỏ những niềm riêng của người phụ nữ, bà tiếp tục để "nỗi oan làm vợ bé" lan truyền khắp nơi.

Bà Mai kể: 

"Có lần, tôi mua bình xăng để bán lại, một bà vợ viên cảnh sát sĩ quan đến giật và nói: 'Mày giật chồng người ta thì tao cũng giật được của mày'. Tôi lựa chọn cách nhẫn nhịn.

Người ta càng chửi rủa, tôi lại càng yên tâm, vì như vậy có nghĩa là mình đã diễn quá tốt để không bị nghi ngờ. Nếu bị phát hiện thì chỉ có con đường chết. 

Chỉ cần còn được sống, còn có hy vọng đất nước thống nhất và hòa bình thì một chút điều tiếng cỏn con chẳng xá gì".

Anh Trần Vũ Bình, con trai thứ 3 của ông Trần Văn Lai và bà Đặng Thị Tuyết Mai, rơm rớm nước mắt, nói với Tuổi Trẻ: 

"Nhiều lần, tôi cũng tức giận khi vô lớp bị đánh, miệt thị vì tụi bạn cho rằng tôi có mẹ làm 'vợ bé, giật chồng người'. Mỗi lần cự lại, mẹ chỉ lặng lẽ nói: 'Con làm vậy là chết, hãy cứ im lặng và chịu đựng thôi con'. 

Sự hy sinh của mẹ vĩ đại lắm. Bà chấp nhận vừa là ba, là mẹ của chúng tôi. Một tay mẹ vừa nuôi anh em chúng tôi vừa nuôi ba, một người cộng sản trốn truy nã trong thời điểm ấy. Sự hy sinh của những người mẹ mới thật sự làm nên những người anh hùng. 

Đến bây giờ, mẹ vẫn chịu nhiều dư chấn từ cuộc chiến tranh. Có những đêm, bà giật mình tỉnh dậy và cứ ngỡ như mình vẫn chưa thể bước qua thời khắc đó...". 

Các cựu chiến sĩ Biệt động Sài Gòn là những 'báu vật sống' của thời đại

'Nếu ký ức về con người Biệt động Sài Gòn không được trưng bày cho thế hệ trẻ nhìn ngắm thì nó sẽ biến mất khỏi dòng chảy cuộc sống của ta...' là chia sẻ của ông Trần Vũ Bình, người sáng lập Bảo tàng Biệt động Sài Gòn - Gia Định.