Người đàn bà kiên định trong thế giới rối ren

Bà Angela Merkel trên bìa tạp chí Time

Trước tiên phải dọn dẹp một nhầm lẫn phổ biến, rằng “Nhân vật của năm” phải có thành tích nào đó ở tầm xuất chúng và khả dĩ cứu rỗi nhân loại. Không, đây chỉ là nhân vật - theo quan điểm của Time - có ảnh hưởng lớn đến thời cuộc, bất kể theo hướng tích cực hay tiêu cực.

Time bầu bà Angela Merkel làm “Nhân vật của năm 2015” vì cách xử lý khủng hoảng Hi Lạp, giải quyết làn sóng tị nạn đến Đức và phản ứng với mối đe dọa từ nhóm Jihad tự phong là Nhà nước Hồi giáo. Và cũng nên đọc thêm lời giải thích của nữ tổng biên tập Nancy Gibbs:

“Vì bà đã dám đòi hỏi ở đất nước của mình nhiều hơn đa số các chính khách khác, vì bà đã đấu tranh chống lại bạo ngược và chủ nghĩa cơ hội, vì bà thể hiện sự lãnh đạo tinh thần kiên định trong một thế giới đang thiếu yếu tố đó”.

Người Đức nghĩ gì?

Có sống giữa xã hội Đức mới cảm nhận được hằng ngày và sát sườn phản ứng của “thần dân dưới triều đại Merkel”. Ta hãy thành thật tự thú rằng ít người, rất ít người, sẵn sàng chia sẻ sự phồn vinh của mình với người khác, đặc biệt là với phần thế giới có quan điểm, văn hóa và tín ngưỡng ngược lại với mình. Chẳng phải đó là đặc điểm của số đông trong xã hội loài người?

Có sống giữa xã hội Đức mới hiểu rõ tình cảnh của Đảng Dân chủ Thiên Chúa giáo (CDU) mất nhiều đảng viên và nhà thờ Thiên Chúa giáo đang lâm vào khủng hoảng niềm tin (217.712 người bỏ đạo trong năm 2014), và chỉ trong hoạn nạn mới nhận ra tố chất lãnh đạo của một người xuất thân từ miền Đông đất nước này.

Khi Bộ Nội vụ Đức dự đoán con số người lánh nạn vào khoảng 0,8 triệu, có thể nghe rõ tiếng thở dài của người Đức. Khủng hoảng Hi Lạp còn tươi rói, tiếng súng ở Paris còn xé tai, chưa ai rõ máy bay Nga và Pháp ném bom chết bao nhiêu thường dân, và người Syria nườm nượp vượt biên với biểu ngữ “Mama Merkel help us”.

Cùng ngày giải được công bố là tin về số người tị nạn vào Đức đã vượt ngưỡng 1 triệu, nhanh hơn mọi dự đoán. Đường lối của bà Merkel trong vấn đề Hi Lạp và ISIS ít nhất cũng trong khuôn khổ của khu vực dùng euro và NATO, nhưng cách giải quyết hệ quả chiến sự Syria mới thật sự mang dấu ấn của Angela Merkel, không chỉ là người đứng đầu chính phủ, mà còn là chủ tịch Đảng CDU đang nắm quyền.

Bà Merkel

Người ngoài nghĩ gì?

Bỏ qua sự thấu thị của người trong cuộc, cũng dễ giải thích vì sao trên bình diện quốc tế có lắm dị nghị về ý nghĩa của giải này. Bà Merkel từ nay đứng cùng danh sách với những chiến sĩ hòa bình kiệt xuất, phi công quả cảm, sát thủ hàng loạt... Liệu bà có vui không?

Giải “Nhân vật của năm” thoạt tiên (1927) được hiểu là “Đàn ông của năm”, khi tư tưởng bình đẳng giới mới manh nha, và thực tế là phụ nữ vẫn chiếm số ít. Quan trọng hơn vẫn là tính chất của người/vật được giải.

Từ Mohandas Karamchand Gandhi (1930), Tống Mỹ Linh (1937) cho đến Hitler (1938), Stalin (1939) hay máy vi tính (1982) và Trái đất bị thương tổn (1988) - nói cho cùng, Time cũng chỉ bầu chọn một trào lưu thời sự trên thế giới.

Liệu các tín đồ của Putin có bất bình vì ông bị trượt, hoặc mạng xã hội có sung sướng về việc trao giải cho Zuckerberg (2010), tất cả chỉ xoay quanh những sự kiện tầm cỡ và thế cũng đủ trong một thế giới lắm rối ren thiếu định hướng.

Đảng CDU nghĩ gì?

Ngày 14-12, Đảng CDU hiện nắm đa số trong chính phủ liên minh của Đức có một đại hội quan trọng. Giải “Nhân vật của năm” tất yếu là một thông điệp tới các đảng viên, thể hiện tầm quan trọng của nữ chủ tịch đảng liên tục từ năm 2000 và ảnh hưởng của bà đối với thế giới.

Như Time nhận xét, Angela Merkel đã chứng tỏ dũng cảm hơn đa số các chính khách Đức, kể cả trong cùng đảng, đang có sự phân hóa ngầm về chính sách tiếp nhận tị nạn. Nhưng cuối cùng thì không ai không nhìn thấy tinh thần nhân đạo trong điều hành chính trị của bà, một điều hiếm hoi trong thời thế khốc liệt này.

Cây bút Jane Merrick nổi tiếng của tờ Independent (Anh) thậm chí còn ngạc nhiên vì sao bà không nhận được danh hiệu này sớm hơn.

À, có một nhân vật danh/tai tiếng không hài lòng là Donald Trump. Trên Twitter ông cho rằng Time đã bầu chọn “một nhân vật đang hủy hoại nước Đức”. Chuyện này cũng không lạ. Trong thế giới quan của Trump, ứng viên sáng giá nhất có lẽ là chính Trump, thứ nhì chắc là Trump, và nếu có thứ ba thì đó cũng là Trump.■