Lãng phí nguồn điện

Đối với những doanh nghiệp đã lắp điện mặt trời thời gian qua, theo ông Phạm Phước Bình, doanh nghiệp phải lắp thêm hệ thống ngăn phát điện lên lưới của ngành điện (Zero Export) khi lượng điện sản xuất mà nhà máy không dùng hết.

Điều này kéo theo sự lãng phí khi EVN thiếu điện, nhà máy lại thừa điện nhưng không thể đẩy điện lên lưới khiến nguồn điện dư thừa này phải xả bỏ. "Thực sự doanh nghiệp cảm thấy rất tiếc.

Những lúc cao điểm nắng to, điện sản xuất lớn lại rơi vào trúng thời điểm EVN đang thiếu điện nhưng điện dư thừa ra đó lại không thể đẩy lên lưới vì chưa có cơ chế để EVN tiếp nhận khiến nguồn điện này bỏ đi quá lãng phí" - ông Bình nói và đề xuất khi xây dựng chính sách mới lần này, Bộ Công Thương cần làm rõ trường hợp thiếu điện, nhà máy có được đẩy điện lên lưới hay không, nếu được đẩy lên lưới thì EVN sẽ mua điện như thế nào để tránh lãng phí.

Mái nhà công sở ở TP.HCM chờ... lắp điện mặt trời

Tại TP.HCM, nghị quyết 98 cho phép trụ sở các cơ quan hành chính, đơn vị sự nghiệp công... được lắp đặt hệ thống điện mặt trời để tự dùng, UBND TP tổ chức việc lắp đặt này để đảm bảo cảnh quan

Theo tính toán, tiềm năng có thể lắp đặt các hệ thống điện mặt trời mái nhà tại TP.HCM đạt khoảng 5.081MWp, được xác định cho bốn nhóm - gồm cơ quan hành chính chiếm 3,27%, sản xuất chiếm 31,28%, thương mại dịch vụ chiếm 3,1% và hộ gia đình chiếm 62,34%. Và theo ông Bùi Trung Kiên - phó tổng giám đốc Tổng công ty Điện lực TP.HCM, công suất điện mặt trời có thể lắp đặt trên mái nhà các cơ quan hành chính, đơn vị sự nghiệp công tại TP khoảng 160MWp.

Cần khuyến khích lưu trữ điện

Theo Bộ Công Thương, nguồn điện mặt trời mái nhà hoàn toàn phụ thuộc vào thời tiết. Khi trời nắng thì đủ điện và trái lại khi trời mưa kéo dài. Do đó, nguồn điện mặt trời áp mái cần thiết có liên kết lưới điện quốc gia mới có thể cung cấp điện đủ cho nhu cầu sử dụng.

Tuy nhiên, trao đổi với Tuổi Trẻ, ông Samresh Kumar - chủ tịch hội đồng quản trị kiêm tổng giám đốc Công ty CP SkyX Solar - cho rằng cùng với việc đấu nối vào lưới điện quốc gia thì cần có giải pháp khác để thúc đẩy phát triển hệ thống điện mặt trời áp mái. Đó là việc lắp đặt điện mặt trời mái nhà đi kèm hệ thống lưu trữ năng lượng (ESS) để lưu trữ nguồn điện mặt trời.

Theo ông, hiện tại giá tấm quang năng đang giảm và giá điện lại đang tăng, do đó đây là một trong những động lực để thúc đẩy lắp đặt hệ thống lưu trữ. Tuy nhiên, hiện vẫn chưa có cơ chế rõ ràng cho hệ thống lưu trữ.

"Để lắp đặt hệ thống ESS trên thực tế rất đơn giản, tuy nhiên các quy định pháp luật hiện tại vẫn chưa rõ ràng. Đó là lý do khiến nhiều đơn vị còn chần chừ trong việc triển khai ESS", ông Samresh Kumar nói.

Tương tự, giám đốc một doanh nghiệp cung cấp giải pháp lưu trữ điện cho biết các hệ thống lưu trữ điện đã phổ biến trên thế giới song ở Việt Nam vẫn còn khá mới mẻ, chi phí lắp đặt vẫn còn cao dẫn đến chỉ một số ít gia đình có điều kiện mới lắp đặt.

Tuy vậy, vị này cho hay lợi ích của hệ thống này rất lớn, có thể lưu trữ và dùng vào ban đêm, khi thiếu điện nên cần sớm có cơ chế khuyến khích phát triển ESS.

Trong khi đó, ông Phạm Đăng An - phó tổng giám đốc Vũ Phong Energy Group - cho hay ESS là một phần quan trọng giúp nâng cao tỉ lệ các nguồn năng lượng tái tạo như điện mặt trời, điện gió trong cơ cấu nguồn điện.

Hệ thống lưu trữ sẽ góp phần giảm công suất cực đại vào giờ cao điểm, giảm áp lực cho lưới điện, bên cạnh đó có thể đáp ứng nhu cầu phụ tải cho một số ít giờ cao điểm, qua đó nâng cao hiệu quả kinh tế của hệ thống điện.

"Quy hoạch điện 8 cũng đưa ra định hướng phát triển điện mặt trời kết hợp với pin lưu trữ khi giá thành phù hợp. Việc nghiên cứu xây dựng chính sách dài hạn trong đó có tính đến phát triển điện mặt trời kết hợp lưu trữ vì thế là rất cần thiết.

Nếu có các chính sách, cơ chế khuyến khích phù hợp, chẳng hạn như có cơ chế mua bán hoặc bù trừ điện năng cho hệ thống lưu trữ để có thể huy động điện trong các giờ cao điểm hoặc ban đêm, đây sẽ là một động lực để khuyến khích việc đầu tư trang bị lưu trữ năng lượng cho hệ thống", ông An nói.

Nhật Bản mua giá cao điện mặt trời áp mái

Nhật Bản đã trở thành quốc gia dẫn đầu trong mảng năng lượng mặt trời, đồng thời duy trì bổ sung công suất khoảng 5GW mỗi năm kể từ đầu những năm 2000. Bộ Kinh tế - Thương mại và Công nghiệp Nhật Bản (METI) đã tăng giá điện đối với điện mặt trời mái nhà có công suất trên 10kW.

"METI đặt giá bao tiêu cho hệ thống điện mặt trời trên mái nhà thương mại cao hơn 20 - 30% so với giá của hệ thống đặt trên mặt đất nhằm khuyến khích doanh nghiệp lắp đặt hệ thống điện mặt trời trên mái nhà thương mại" - bà Izumi Kaizuka, giám đốc nghiên cứu của Công ty tư vấn RTS Corp, giải thích.

Ngoài ra, chính quyền khu vực ở Nhật Bản cũng có những ưu đãi riêng đối với hệ thống điện áp mái.

Kể từ năm 2020, TP Kyoto đã có yêu cầu đối với các tòa nhà mới hoặc được cải tạo phải có diện tích sàn trên 2.000m2 để lắp đặt các tấm pin năng lượng mặt trời.

Tokyo cũng đã mở rộng quy định tương tự cho hộ gia đình và các tòa nhà nhỏ hơn vào tháng 12-2022. Dự luật này đã được chính quyền TP Tokyo thông qua và dự kiến sẽ có hiệu lực từ tháng 4-2025.

Cụ thể, doanh nghiệp các dự án xây dựng chiếm hơn 20.000m2 đất mỗi năm sẽ phải lắp hệ thống điện mặt trời cho nhà ở xây mới hoặc các tòa nhà có diện tích sàn dưới 2.000m2. Các công ty này sẽ nhận hạn ngạch dựa trên số công trình và điều kiện ánh nắng ở từng khu vực.

Ngoài ra, chủ sở hữu các tòa nhà lớn xây mới sẽ có nghĩa vụ bao phủ ít nhất 5% diện tích tòa nhà bằng các tấm pin mặt trời.