Du học sinh Trung Quốc vẫy cờ Trung Quốc trong lễ tốt nghiệp tại Đại học Columbia ở New York hôm 16-5 - Ảnh: REUTERS

Hãng tin Reuters dẫn lời một quan chức trong Nhà Trắng cho biết chính phủ Mỹ sắp tới sẽ rút ngắn thời hạn thị thực (visa) cấp cho một số công dân Trung Quốc. Đây là một phần trong chiến lược nhằm ngăn chặn tình trạng Mỹ bị đối thủ đánh cắp tài sản trí tuệ.

Quyết định này nhanh chóng nhận được sự ủng hộ từ các nghị sĩ Mỹ, điển hình là Thượng nghị sĩ Marco Rubio của đảng Cộng hòa.

Trên Twitter ngày 30-5 (giờ Mỹ), ông Rubio đã hoan nghênh sự thay đổi này là "một động thái tuyệt vời khác". Ông mô tả: "Trung Quốc đã đặt ra mối đe dọa chưa từng có".

"Visa sinh viên và học thuật là một loại vũ khí khác mà họ (Trung Quốc) sử dụng để chống lại chúng ta (Mỹ) trong chiến dịch đánh cắp và lừa lọc trên con đường thống trị thế giới của họ" - Thượng nghị sĩ Marco Rubio mạnh mẽ chỉ trích.

Các nguồn tin tiết lộ Bộ Ngoại giao Mỹ đã gửi văn bản hướng dẫn gửi tới các đại sứ quán và lãnh sự quán của Mỹ. Theo đó, các sinh viên Trung Quốc đã tốt nghiệp sẽ chỉ được cấp visa thời hạn một năm, nếu họ đang theo học các ngành như người máy học, hàng không và sản xuất công nghệ cao.

Điều đáng nói là những lĩnh vực này đều được Bắc Kinh xem là ưu tiên hàng đầu trong chiến lược "Made in China 2025" (tạm dịch: Sản xuất tại Trung Quốc 2025) - một kế hoạch của Trung Quốc nhằm trở thành siêu cường công nghệ.

Kế hoạch siết chặt visa sẽ được triển khai từ ngày 11-6 tới. Thời hạn visa tối đa hiện tại của Mỹ dành những người sinh visa đến từ Trung Quốc là 5 năm, và nhiều sinh viên Trung Quốc đã được cấp visa với thời hạn tối đa.

Ông Rubio thừa nhận chính sách mới có phần "khắt khe", nhưng "cần thiết" để ngăn tình trạng đánh cắp tài sản trí tuệ của Mỹ.

Thượng nghị sĩ đảng Cộng hòa Marco Rubio - Ảnh: REUTERS

Trong khi đó, một số chuyên gia đến từ Trung Quốc đại lục cho rằng quyết định của Mỹ có thể vô tình mang lợi cho Bắc Kinh. Họ cho rằng chính sách có thể khiến nhiều sinh viên Trung Quốc sẽ rời Mỹ, thay vì ở lại để đóng góp tài năng cho nước Mỹ.

"Các thay đổi sẽ có vô tình giúp ích chính phủ Trung Quốc trong việc tuyển dụng người tài cũng như mở rộng ảnh hưởng của Trung Quốc ra ngoài biên giới" - bà Cheng Yang Yang, một nhà vật lý hạt nhân tại Đại học Cornell ở New York, nhận định.

Những thay đổi trên diễn ra vào thời điểm Tổng thống Mỹ Donald Trump và chính quyền của ông đang tìm cách xử lý các hành vi thương mại của Trung Quốc và việc Trung Quốc nỗ lực thâu tóm công nghệ của Mỹ trong các ngành công nghiệp mà Bắc Kinh muốn thống trị.

Hôm 29-5, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã công bố áp mức thuế 25% lên số hàng hóa trị giá 50 tỉ USD của Trung Quốc, để trả đũa những gì mà chính quyền ông gọi là các hành vi thương mại không công bằng của Bắc Kinh.

Thông tin về những thay đổi mới trong việc cấp visa đã được tiết lộ từ tháng 12-2017. Một tài liệu nói về chiến lược an ninh quốc gia của ông Trump thời điểm đó cho biết Mỹ sẽ xem xét và siết chặt các thủ tục cấp visa "để giảm hành vi trộm cắp kinh tế từ những kẻ thu thập tình báo phi truyền thống".

Tài liệu đề cập tới khả năng siết visa đối với các sinh viên ngoại quốc theo học khối ngành khoa học, kỹ thuật, công nghệ và toán học (STEM).

Trung Quốc là quốc gia có lượng du học sinh theo học tại các nước nhiều nhất toàn cầu, với hơn 600.000 người đã rời Trung Quốc đại lục để đi du học hồi năm ngoái, tăng 11% so với năm 2016. Mỹ là điểm đến được lựa chọn nhiều nhất của các sinh viên Trung Quốc.