* Là đại biểu Quốc hội Việt Nam, cũng là người đề nghị Quốc hội ra nghị quyết (tuyên bố) về biển Đông, xin ông cho biết suy nghĩ của mình khi tiếp nhận thông tin Thượng viện Mỹ thông qua nghị quyết về biển Đông?

- Đây là nghị quyết (NQ) về việc Chính phủ Hoa Kỳ ủng hộ tự do hàng hải và việc sử dụng vùng biển và vùng trời của khu vực châu Á - Thái Bình Dương phù hợp với luật pháp quốc tế, giải quyết các tranh chấp lãnh thổ và hàng hải bằng phương cách ngoại giao hòa bình.

NQ đặc biệt quan tâm chỉ trích việc thiết lập Vùng nhận diện hàng không ở biển Hoa Đông và "lên án những hành vi cưỡng ép, đe dọa hoặc sử dụng bạo lực để cản trở tự do hoạt động trên vùng trời quốc tế bằng các máy bay quân sự và dân sự, thay đổi hiện trạng hoặc gây mất ổn định cho khu vực châu Á - Thái Bình Dương” của Trung Quốc (TQ).

Tôi rất ấn tượng về những đoạn nói về hành vi trái phép của TQ trên biển Hoa Đông và biển Đông đối với nhiều nước trong vùng, kể cả Việt Nam (VN).

Trong phần liệt kê các lý do ban hành NQ, đã có 4 đoạn nêu rõ và chỉ trích việc TQ đặt giàn khoan Hải Dương - 981 cách bờ biển VN 120 dặm biển, dùng tàu biển, kể cả tàu quân sự, uy hiếp tàu kiểm ngư VN.

NQ nêu rõ: các yêu sách lãnh thổ và các hoạt động hàng hải liên quan của TQ nhằm hỗ trợ hoạt động của giàn khoan Hải Dương - 981 bắt đầu từ ngày 1-5-2014 đã không được giải thích bằng luật pháp quốc tế, kể cả Công ước về Luật biển 1982, là một nỗ lực đơn phương nhằm thay đổi hiện trạng bằng bạo lực (change the status quo by force), và có dấu hiệu vi phạm Tuyên bố về ứng xử của các bên ở biển Đông năm 2002 (DOC).

NQ cho rằng việc sử dụng hơn 80 tàu biển, kể cả 7 tàu quân sự, hỗ trợ giàn khoan Hải Dương - 981 và uy hiếp các tàu kiểm ngư của VN, cố ý đâm và phun vòi rồng vào tàu VN, sử dụng máy bay lên thẳng cản trở tàu VN là vi phạm Công ước về phòng chống va chạm trên biển (COLREGs) mà cả TQ và Hoa Kỳ là thành viên.

NQ cũng cho rằng việc TQ thiết lập vùng đặc quyền bán kính 3 dặm biển xung quanh giàn khoan là vi phạm Công ước Luật biển 1982.

Tôi đặc biệt cảm kích trước việc Thượng viện Hoa Kỳ “kêu gọi Chính phủ Cộng hòa nhân dân Trung Hoa rút giàn khoan Hải Dương - 981 và các lực lượng hải quân ra khỏi vị trí hiện tại, ngừng những hoạt động hàng hải trái với COLREGs, và trở lại hiện trạng [trên Biển Đông] như đã tồn tại trước ngày 1-5-2014”.

* Ông đánh giá, nhận định như thế nào về tác động từ NQ của Thượng viện Mỹ về biển Đông, trong đó có kêu gọi TQ rút giàn khoan Hải Dương - 981?

- NQ này có ý nghĩa quan trọng. Thượng viện Hoa Kỳ là một trong hai viện hợp thành Quốc hội Hoa Kỳ với những quyền hạn rất lớn, trong đó có những quyền hạn riêng có. Thượng viện gồm những đại diện có thế lực của chính giới Hoa Kỳ và của một bộ phận nhân dân thuộc tầng lớp trên.

NQ này được thông qua với sự nhất trí của toàn bộ thành viên Thượng viện, phản ánh sự đánh giá tiêu cực và không đồng tình của chính giới Hoa Kỳ về những hành động của nhà nước TQ ở biển Đông và biển Hoa Đông.

NQ dành nhiều nội dung để ủng hộ các đồng minh của Hoa Kỳ trong khu vực như Nhật, Hàn Quốc, Philippines, Indonesia, Úc, Thái Lan là chuyện dễ hiểu, nhưng việc dành một số lượng chữ không ít, với những lời lẽ rõ ràng, dứt khoát phản đối các hành vi của TQ, ủng hộ lập trường của VN về tình hình giàn khoan Hải Hương - 981 sẽ có tác động mạnh đối với chính phủ và nhân dân các nước trong khu vực và trên thế giới.

Nó cho thấy chính nghĩa của nhân dân VN đã được sự ủng hộ của Thượng viện Hoa Kỳ, đồng thời là một lời can gián và cảnh báo đối với các thế lực bành trướng và hiếu chiến của TQ.

* Ông có bình luận gì về việc Thượng viện Mỹ ra NQ về biển Đông ngay trong thời điểm hiện nay (sau hơn 2 tháng TQ đặt giàn khoan 981 và Trung - Mỹ đang có những hoạt động ngoại giao cấp cao), phản ứng của TQ ra sao khi Thượng viện Mỹ ra NQ này?

-Theo tôi hiểu, NQ này được đệ trình trước khi xảy ra việc TQ đặt giàn khoan Hải Dương - 981, để đối phó với những hành động sai trái của TQ trên vùng biển và vùng trời Hoa Đông và ở vùng biển gần Philippines. Sau vụ giàn khoan, các thượng nghị sĩ đã bổ sung một số nội dung phản đối việc đặt giàn khoan và lên án các hành vi cưỡng ép và hiếu chiến của TQ, bày tỏ sự ủng hộ nhân dân VN.

Việc Thượng viện Mỹ thông qua NQ vào ngày 10-7-2014 khi vừa diễn ra những hoạt động của ngoại trưởng Hoa Kỳ tại TQ cho thấy quan điểm và thái độ kiên quyết của Quốc hội Hoa Kỳ, không bị lệ thuộc vào các lợi ích kinh tế không nhỏ trong quan hệ với TQ. Chắc chắn TQ không hài lòng và sẽ phản đối NQ này, trừ phi họ coi thường tác động của nó.

* Tuy ý kiến đề nghị Quốc hội VN ra NQ về biển Đông của ông đã được giải thích do không ra NQ (tuyên bố riêng), nhưng xin ông cho biết quan điểm cá nhân của mình về việc Quốc hội VN cần có những động thái gì tiếp theo trước tình hình biển Đông hiện nay?

- Tôi có đọc lại khá kỹ Hiến pháp 2013 để tìm xem nếu không có một NQ của Quốc hội VN thì các cơ quan nhà nước khác của VN như Chính phủ, Thủ tướng, Chủ tịch nước, các bộ, ngành được quyền làm gì và đến đâu. Ví dụ như cơ quan nào có thể đứng đơn khởi kiện TQ trước các tổ chức tài phán quốc tế mà không cần NQ của Quốc hội hay là việc VN có thể liên minh với một số nước khác để tự vệ khi bị xâm lược.

Tôi e rằng không có NQ của Quốc hội cho phép hay giao quyền thì có những việc quan trọng trên mặt trận đối ngoại không thể thực hiện được, vì có thể vi hiến.

* Ông vừa nhắc đến việc liên minh với một số nước để tự vệ khi bị xâm lược. Liệu điều đó có trái với chính sách đối ngoại của VN?

- Việc không liên minh với bất kỳ nước nào để chống một nước khác thể hiện chính sách hòa bình, hữu nghị của nhân dân VN, là một nghĩa vụ của mọi thành viên LHQ.

Đây là một chính sách đúng đắn, nhưng điều đó không cản trở VN liên minh với nước khác để tự vệ khi bị xâm lược, vì đó là “quyền tự vệ tập thể chính đáng” được cho phép bởi điều 51 của Hiến chương LHQ. Hai việc này không mâu thuẫn nhau.