"Nghi lễ thịnh nộ": Căng thẳng quá thì hãy hét lên

Các video ghi cảnh thực hành "nghi lễ thịnh nộ" gây chú ý trên TikTok vì gây tò mò lẫn gợi đồng cảm từ người xem, nhất là phụ nữ. 

Một đoạn clip có cảnh những phụ nữ la hét, khóc lóc và đập gậy xuống đất trong một khoảnh rừng để giải tỏa cơn giận, nhận được hơn 39.000 lượt thích, cả triệu lượt xem.

Vào rừng la hét, đập gậy để "chữa lành"

Trong một buổi thực hành điển hình, người chủ trì Mia Banducci bắt đầu bằng cách phát cho mỗi người một cây gậy lớn rồi khởi động các bài tập thở. 

Sau đó, bà khuyến khích học viên nhớ đến những người đã từng làm tổn thương, phớt lờ giới hạn chịu đựng, lợi dụng và lạm dụng mình dưới bất kỳ hình thức nào. 

Khi những cơn giận đến thì giải phóng chúng trong khoảng 20 phút. Hoạt động được tổ chức trong rừng nên những tiếng la hét, vung gậy sẽ không làm phiền đến ai.

Một số học viên nữ bắt đầu khóc nức nở, trong khi những người khác quỳ trên mặt đất, người đầy bùn đất. Theo bà Banducci, làm như vậy là cho phép bản thân giải tỏa cơn giận, tăng khả năng vui vẻ trở lại rồi về với gia đình trong sự biết ơn, thoải mái và bình yên.

Hai năm rưỡi trước, Kimberly Helmus, một kỹ sư an ninh mạng, lần đầu tham gia nghi lễ thịnh nộ sau khi ly hôn. Cho đến nay, cô trải nghiệm thêm hai lần nữa. 

"Đây là nơi không ai nhìn vào đánh giá bạn khi hét to lên những điều mình cảm thấy, thay vào đó là sự chấp nhận và quan tâm. Ở chỗ khác, phụ nữ mà tức giận như vậy sẽ bị lên án ngay. Người ta sẽ nói bạn bị rối loạn nội tiết tố, mất trí, điên" - Helmus chia sẻ với báo South China Morning Post.

Thỉnh thoảng, nhiều cảm xúc sâu xa trong tâm tưởng sẽ bất ngờ trỗi dậy ở nghi lễ thịnh nộ. Ví dụ lần đầu tham gia, Helmus nghĩ sẽ giải quyết cơn tức giận với chồng cũ, dè đâu nỗi đau chôn chặt trong lòng khi chứng kiến cái chết của một người bạn hồi 15 tuổi ùa về. Điều này có lẽ phần nào giúp học viên của nghi lễ thịnh nộ hiểu bản thân và đối diện với các cảm xúc ẩn của mình tốt hơn.

Bà Banducci đã tổ chức hoạt động này mấy năm qua ở Scotland, rồi lan ra khắp thế giới. Ban đầu bà ứng dụng cho bản thân rồi tới bạn bè. 

"Xã hội thường hay khuyên phụ nữ đừng hung hăng, đừng tức giận, đừng này đừng kia đừng nọ. Đàn ông luôn được dạy cách kìm nỗi buồn, nhưng họ cần khóc khi quá căng thẳng. Phụ nữ được dạy cách nén cơn tức giận, trong khi đáng ra họ cần có khả năng thể hiện điều đó" - bà giải thích.

Tuy nhiên, chi phí để la hét trong một sự kiện như vậy lại không rẻ chút nào. Banducci cho hay mỗi tour chữa lành (retreat), bao gồm nghi lễ "trả tiền để trút giận", của bà có giá dao động từ 2.000 đến 4.000 USD, còn vé lẻ một ngày là 222 USD. Bà dự kiến sẽ đưa sự kiện tới Pháp tháng 8 tới với giá từ 6.500 đến 8.000 USD/người.

Trị liệu bằng tiếng thét?

Nhiều bình luận của khán giả nữ bên dưới các video được đăng tải về nghi lễ thịnh nộ bày tỏ sự cảm động khi thấy các học viên thể hiện nỗi tức giận. 

Một người dùng TikTok ước mình có đủ khả năng đến với buổi học, người khác bảo mình thật sự đã khóc khi xem. "Làm một phụ nữ trung niên còn đáng giận dữ hơn nữa, tôi cần nghi lễ này", một người bình luận.

Trong một cuộc khảo sát về căng thẳng vào cuối năm 2023 của Hiệp hội tâm lý học Mỹ (APA) với hơn 3.000 người trưởng thành, tỉ lệ phụ nữ căng thẳng trung bình cao hơn nam giới (5,3 so với 4,8 trên 10), và mức độ căng thẳng của họ cũng cao hơn (27% so với 21%).

Khảo sát cũng cho kết quả rằng phụ nữ đánh giá khả năng vượt qua căng thẳng của họ rất chậm. Hơn thế nữa, một số nghiên cứu cho thấy phụ nữ như một miếng bọt biển "hút" căng thẳng ào ào nhưng xả ra rỉ rả như cà phê phin dẫn đến rối loạn thể chất và tinh thần nhanh hơn.

Phụ nữ và trẻ em gái có nguy cơ bị trầm cảm cao gấp đôi so với nam giới và trẻ em trai. Có một số yếu tố có thể đóng vai trò trong việc này như sự khác biệt về hormone, khả năng xã hội hóa, vai trò xã hội, cơ chế đối phó và căng thẳng trong cuộc sống. 

Estrogen và progesterone đã được chứng minh là có ảnh hưởng đến chất dẫn truyền thần kinh, thần kinh nội tiết và hệ thống sinh học có liên quan đến rối loạn tâm trạng.

Việc xã hội hóa vai trò giới và đặc điểm giới có liên quan đến việc mọi người đối phó với căng thẳng tốt như thế nào và những ảnh hưởng của căng thẳng đối với sức khỏe. Người ta cũng đưa ra giả thuyết rằng những phụ nữ ở nhà nội trợ và bà mẹ chăm con có thể thấy vai trò của họ bị xã hội hạ thấp. 

Trong khi đó, những phụ nữ theo đuổi sự nghiệp ngoài xã hội có thể phải đối mặt với sự phân biệt đối xử và bất bình đẳng trong công việc, hoặc cảm thấy mâu thuẫn giữa vai trò làm vợ, làm mẹ và công việc.

Thực tế thì phương pháp trị liệu bằng tiếng thét đã có từ những năm 1970, thông qua phương pháp gọi là "la hét nguyên thủy" (Primal Scream) để giải phóng những tổn thương bị đè nén do nhà tâm lý học Arthur Janov (1924 - 2017) phát triển. Ông cho rằng người lớn kiềm tỏa những tổn thương thời thơ ấu có thể dẫn đến rối loạn tâm trạng, nghiện ma túy, thậm chí là động kinh.

"Kẻ giết người số 1 trên thế giới ngày nay không còn là ung thư hay bệnh tim, mà là sự căng thẳng" - ông viết trong quyển The Primal Scream. Primal Therapy: The Cure for Neurosis (1970). Bệnh nhân đến với trung tâm trị liệu của ông sẽ la hét để những tổn thương sâu thẳm đã dồn nén từ lâu được lộ ra.

Năm 2020, tờ The New York Times đã giới thiệu Đường dây la hét nguyên thủy, khuyến khích mọi người "xả van" những đè nén trong cuộc sống, nhất là do đại dịch COVID-19 gây ra, với dòng giới thiệu: "Chào mừng đến với đường dây la hét nguyên thủy - nơi bạn có thể hét lên, cười, khóc hoặc trút giận trong một phút. Không phán xét".

Theo nhà trị liệu tâm lý Stephanie Sarkis, thuộc Hiệp hội Cố vấn sức khỏe tâm thần Mỹ, mọi người đối phó với sự tức giận theo nhiều cách khác nhau và không có giải pháp chung để giải quyết cơn thịnh nộ cho tất cả. Nghi lễ thịnh nộ có thể phù hợp với người này còn người khác thì không, và có thể chỉ là giải pháp ngắn hạn.

Đối với một số người, cơn thịnh nộ được giải quyết tốt bằng các chiến lược kích hoạt như đấm bao cát, luyện tập cường độ cao. Trong khi với những người khác thì các chiến lược xoa dịu như hít thở sâu, đi bộ chậm hoặc âm nhạc êm dịu sẽ có tác dụng hơn nhiều.

Bà Sarkis đánh giá điều quan trọng là mỗi người phải biết cách xử lý cơn giận ổn thỏa trước khi trải qua một nghi lễ giận dữ. Liệu pháp tốt nhất phụ thuộc vào mỗi cá nhân, vào phản ứng hóa học trong não mỗi người, phù hợp với thế giới quan của chính họ.

Nghi lễ thịnh nộ tạo được tiếng vang trên thế giới và nhất là tác động lớn với phụ nữ cũng không có gì ngạc nhiên. Bởi lẽ xét về mặt lịch sử, phụ nữ không được khuyến khích biểu hiện sự tức giận của mình dù mức độ căng thẳng của họ cao hơn, Sarkis nhận định.

Căn phòng giận dữ

Chuyện la hét, đập phá xả bực tức đã làm mưa làm gió khắp thế giời từ hơn thập kỷ trước và tới nay vẫn còn thịnh hành, với hình thức những "căn phòng giận dữ" (Rage/Anger Room).

Chẳng hạn, hồi năm 2008, chỉ cần bỏ ra 25 USD là khách hàng đã có thể mặc sức đập phá trong một phòng giận dữ ở Dallas (Texas, Mỹ). Khách tới đây thuộc nhiều nghề nghiệp, kể cả nhân viên cấp cao của các tập đoàn lớn như Hilton, Microsoft. Tùy vật dụng được bài trí theo yêu cầu của khách trong mỗi phòng, giá có thể lên đến 500 USD cho mỗi lần… phẫn nộ.

Bang New Jersey, Mỹ thì rộn ràng địa chỉ câu lạc bộ The Destruction Company. Khách hầu hết là người trẻ, khoảng 60% là nam giới, dùng các dụng cụ như kiếm, búa, gậy golf, gậy bóng chuyền để phá hủy tivi, đàn guitar, thiết bị văn phòng, xe máy, laptop, mấy bộ đồ cổ. Giá dịch vụ dao động từ 200 đến vài ngàn USD tùy món đồ họ đập.

Ở Nhật, một số khu vui chơi giải trí sắp xếp các thiết bị chơi game như đánh đấm, quậy phá. Người chơi có hành động điên rồ thế nào thì các nhân vật trong game cũng tái hiện y vậy trên màn hình, kể cả việc lật bàn ở ngoài thì bàn trong màn hình game cũng bị lật theo.

Người trẻ ở Bắc Kinh, Trung Quốc thì trút bực dọc chuyện học hành, chuyện gia đình khi đến "phòng xả giận" với giá khoảng 23 USD cho 30 phút. Nhân viên của nơi này sẽ chơi nhạc theo yêu cầu của khách trong thời gian họ ở đây.

Quản lý một "phòng xả giận" cho hay khách của họ từ 20 đến 35 tuổi, trung bình 600 người đến để trút giận, đập vỡ khoảng 15.000 chai lọ mỗi tháng. Cửa hàng khuyến khích khách mang các vật dụng cá nhân của họ tới, có một phụ nữ từng mang tất cả ảnh cưới đến rồi đập vụn toàn bộ.

Người dân Singapore đón nhận nồng nhiệt "phòng xả nộ" khi sống trong một xã hội hiện đại đi đôi với áp lực phải luôn làm tốt ngay từ bé. Royce Tan, nhà sáng lập mô hình, cho biết khách của họ đủ mọi đối tượng từ nhân viên văn phòng đến sinh viên học sinh, người nghỉ hưu.

Khách có thể dùng gói dịch vụ 28 USD để đập phá nửa tiếng với số lượng đồ giới hạn, hoặc mua "gói hủy diệt" giá tầm 300 USD không hạn chế lượng đồ đập trong 30 phút.