NSƯT Thành Trí - Ảnh: THANH HIỆP

Từ nhỏ, đạo diễn Thành Trí đã biết làm thơ Đường luật, thuộc nhiều sách hay, một phần do ảnh hưởng lớn từ người cha - cụ Nguyễn Thạnh Trị.

Cha của ông mở nhà máy in nên có in nhiều sách báo bí mật; in các chương trình của các đoàn hát cải lương; các tờ giới thiệu phim và tài tử điện ảnh đương thời (những năm 40 của thế kỷ trước). Việc đọc được các ấn phẩm đó đã gieo trong ông niềm đam mê với nghệ thuật, điện ảnh.

Năm 1950, ông tham gia phong trào Trần Văn Ơn, viết báo, vẽ tranh cổ động... ở Trường trung học Trần Văn Khuê (nay là trường Nguyễn Thái Học). Sau đó, ông được phân công hoạt động ở trường Victor Hugo (1953-1954). Đến tháng 3 năm 1955, ông ra Bắc tập kết.

Là học sinh trung cấp khóa I Trường Giao thông công chánh (ngành đường sắt) từ 1955-1956, ông tự thấy không hợp nên xin chuyển về trường Chu Văn An học lớp 10 để chuẩn bị thi Đại học Tổng hợp Văn…

Đúng lúc đó, Đoàn Văn công Nam bộ ra Bắc và tách ra làm hai đoàn: kịch nói Nam bộ và cải lương Nam bộ. Đoàn kịch nói Nam bộ tuyển người để đóng phim Biển động, lúc này Thành Trí đang là học sinh trường Bưởi, ông đã thi tuyển văn công và trúng tuyển.

Năm 1957, Thành Trí vô đoàn kịch nói Nam bộ. Năm 1958 tại Hội diễn toàn quốc miền Bắc, ông được giao đóng vai thiếu úy đồn trưởng trong kịch Sống chung của tác giả Phạm Ngọc Truyền.

Đến khi Nhà hát kịch Việt Nam dựng vở Đứng gác dưới ánh đèn néon do đạo diễn Văn Chiêu thực hiện, ông lên sân khấu đóng vai Đồng A San, đó cũng là vai chính đầu tiên của Thành Trí.

Năm 1967, ông được cử đi học đạo diễn tại trường Đại học sân khấu quốc gia Lunasatxki - Moscow (Liên Xô cũ), đồng khóa với các đạo diễn miền nam ra Bắc tập kết, được đánh giá là thế hệ "hạt giống đỏ" như: Tạ Văn Tạo, Đoàn Bá, Ca Lê Hồng, Bạch Lan.

Năm 1973 trở về đoàn kịch nói Nam bộ sau khi tốt nghiệp, đạo diễn Thành Trí đã áp dụng nhiều trường phái kịch được học để đưa vào tác phẩm của mình, đồng thời vận dụng những kiến thức được học từ sân khấu truyền thống của tuồng, chèo, cải lương, để hình thành phong cách dàn dựng của chính ông.

Trong giảng dạy, ông cũng có giáo trình riêng, để từ đó đào tạo các thế hệ diễn viên, đạo diễn trẻ mà sau này nhiều người đã thành danh như: NSƯT Thành Hội, Thanh Hoàng, đạo diễn Đoàn Khoa, Công Hậu, Lê Thụy, Phương Dung…

Từ ngày 15-5-1975, ông giữ cương vị phó đoàn - chỉ đạo nghệ thuật Đoàn kịch nói Cửu Long Giang (tiền thân là Đoàn kịch nói Nam bộ), đồng thời ông và các đồng nghiệp đã tiếp quản di sản kịch nghệ TP.HCM, trên cơ sở vật chất Trường Nghệ thuật sân khấu 2 (nay trường Đại học Sân khấu điện ảnh TP HCM).

Ông đã dựng những vở kịch vui trên sân khấu kịch nói có tiếng cười châm biếm như: Coi mắt, Người tình trễ xe, Cơn bão cuối cùng, Quẹo cua, Trước một chuyến đi… Ông còn là tác giả kịch bản, sáng tác nhiều vở kịch truyền hình và trên sàn diễn đoàn kịch Cửu Long Giang được khán giả yêu thích.

Các nghệ sĩ là học trò của ông bày tỏ sự thương tiếc khi thầy của mình đột ngột ra đi. Khán giả mãi nhớ đến ông qua những tác phẩm, vai diễn để đời. Ông là bậc thầy đáng kính của giới sân khấu, cả cuộc đời tận tụy vì học trò, vì sàn diễn và trên hết là vì sự nghiêm túc, tử tế trong công việc sáng tạo nghệ thuật, để sân khấu mãi mãi là thánh đường.

TTO - Sau một thời gian chống chọi với căn bệnh ung thư, NSƯT Thanh Hoàng đã trút hơi thở cuối cùng vào chiều 26-7 tại TP.HCM, hưởng dương 55 tuổi.