Họ vẫn lặng lẽ mưa sinh bằng cái nghề tưởng chừng lạ lẫm với người trẻ thời nay, nhưng từng một thời rất thịnh...

Vô gas hộp quẹt giá 3.000 đồng

"Tiếc chi mà không mua cái bật lửa mới có 2.000-3.000 đồng. Vô gas thì cũng bằng đó tiền rồi. Nhưng nếu muốn thì cậu tìm đến tiệm ông Bậm ở chân cầu Trường Tiền. Cả khu chợ ni chắc còn ông đó vô gas hộp quẹt", chị bán bún bò ngay cổng chợ Đông Ba bật cười chỉ dẫn.

Tiệm ông Bậm là một gian hàng nhỏ nép mình trên vỉa hè đường Trần Hưng Đạo, cạnh chân cầu Trường Tiền tấp nập xe cộ. Trước gian hàng là chiếc ô lớn treo tấm biển lủng lẳng "làm chìa sửa khóa" đã bạc màu thời gian.

Ông Bậm năm nay ngoài 60 tuổi, da ngăm đen ngồi vắt chân lên chiếc bàn con lỉnh kỉnh dụng cụ, mắt đảo quanh nhìn dòng người vội lướt qua trước mặt.

"Chú, có vô gas hộp quẹt không?", một thanh niên đeo kính đen, chạy xe máy tấp thẳng vào hàng ông, vừa nói vừa lôi từ túi quần cái hộp quẹt lửa khò, loại mà trên phim các đại gia thường dùng để hút xì gà.

"3.000 đồng!", ông Bậm cầm chiếc hộp quẹt trên tay xoay đi xoay lại rồi nhìn người thanh niên ra giá. Vị khách gật đầu, ông liền lôi trong tủ ra một chiếc bình gas mini, trên đầu bình có một ống bằng nhựa màu trắng.

Tháo miếng sắt mỏng ở đầu chiếc hộp quẹt, ông Bậm căn chỉ cho đầu ống nhựa bình gas khớp với phần đuôi có một lỗ nhỏ của chiếc hộp quẹt. Cảm thấy vừa vặn, người thợ già lắc lắc bình gas rồi dùng lực nhấn chiếc bật lửa xuống. Một tiếng xịt dài vang lên, khí gas từ đầu bình phụt ra trắng xóa.

Chiếc hộp quẹt khô khốc đã đầy gas trở lại. Bấm thử thấy lên lửa, ông Bậm cười khà khà rồi trả lại chiếc hộp quẹt cho khách, lấy tiền 3.000 đồng lẻ đút túi.

"Loại hộp quẹt này của Trung Quốc, chợ bán đầy ra nên tui chỉ lấy có 3.000 đồng. Còn có mấy loại hộp quẹt xịn xò khác, có cả đèn màu nhấp nháy thì tui lấy 5.000 đồng một lần vô gas", ông nói.

Ông Bậm tên thật là Hồ Đăng Tâm, đã ngồi ở cái tiệm vô gas hộp quẹt, sửa chìa khóa dưới chân cầu Trường Tiền này ngót nghét hơn 50 năm.

Nhớ về quá khứ, ông kể rằng nghề này xưa thịnh lắm. Thuở những năm 80 của thế kỷ trước, vỉa hè trước cổng chợ Đông Ba phải có đến cả chục tiệm vô gas hộp quẹt.

"Thời đó cơ hàn, người ta chủ yếu dùng diêm để lấy lửa. Thanh niên thời đó mua được cái hộp quẹt là oách lắm, quý lắm. Mà chú biết vì rằng nghề ni thịnh thời đó không? Là nhờ mấy người đi rừng làm trầm đó", ông Bậm nhớ lại.

Ông kể rằng thời bao cấp, nhiều người ở Huế với ước vọng đổi đời đã bỏ phố lên rừng tìm trầm. Giữa chốn rừng thiêng nước độc, không khí ẩm thấp nên hộp quẹt được nhiều người chọn dùng để lấy lửa thay vì diêm dễ ướt.

Với người thợ trầm giữa đêm đen đại ngàn, có lửa là có hy vọng, đặc biệt trong lúc nguy nan. Thế nên chẳng ai bảo ai, họ coi cái hộp quẹt là "bùa hộ thân" và luôn nâng niu, cất giữ bên mình. Mỗi bận về phố, họ lại tìm đến chợ Đông Ba để vô gas hoặc nhờ những người thợ như ông Bậm sửa lại chiếc bật lửa của mình.

Sau ngày đổi mới, bật lửa cũng như những mặt hàng gia dụng khác tràn lan thị trường với đầy đủ mẫu mã và giá rất rẻ nên nghề vô gas của ông Bậm dần chìm vào quên lãng.

"Giờ thì ít người vô gas bật lửa lắm. Chủ yếu bây giờ tôi sửa, vô xăng cho bật lửa zippo, hay vô gas cho mấy cái bật lửa độc lạ cho giới "dân chơi" thôi". Làm chi thì làm, miễn có tiền đong gạo là được", ông Bậm nói, giọng ông nghe như từ xa xưa vọng lại.

Sửa cây dù hư

Đối diện cổng chợ Bến Ngự cạnh dòng An Cựu ở Huế có một cửa tiệm rất đặc biệt. Gọi là tiệm cũng không phải lắm bởi gian hàng này chỉ vọn vẹn là chiếc ghế gỗ nhỏ đặt dưới một góc cây bàng già. Biển hiệu cũng chỉ ghi vài dòng với nội dung trong khá buồn cười "Thôi sửa chìa khóa - dù - vô gas". Dưới tấm biển là số điện thoại của chủ tiệm.

"Chủ tiệm tên Thôi, chứ không phải thôi không làm nữa đâu. Ổng không mấy khi ở tiệm vì không có chỗ ngồi, phải ngồi bệt xuống đất. Cái bảng này treo vậy, ai cần thì điện thoại, ông ra liền", bác xe thồ nằm ngả nghiêng trên yên xe máy dưới tán cây bàng, cạnh tiệm lý giải.

Ông Thôi tên thật là Trần Văn Giàu, năm nay tuổi ngoài ngũ tuần, dáng người mảnh khảnh, đội mũ lưỡi trai lệch vành. Người ở chợ Bến Ngự ai cũng rành ông. Họ bảo ông là người chịu khó, khéo tay, từ sửa hộp quẹt đến sửa ô dù, chìa khóa... cái gì cũng biết.

"Tui bám chợ ni cũng hơn nửa đời người. Ngày trước mấy nghề lặt vặt ni thịnh lắm. Giờ thì lay lắt, ngày kiếm hơn trăm nghìn là mừng lắm", ông Thôi tâm tình.

Kể về cái nghề sửa dù, ông Thôi nhớ lại cách đây mấy năm, có người làm việc ở di tích lăng vua Tự Đức đưa đến tiệm ông hơn chục cây dù hỏng nhờ sửa lại để cho du khách tham quan thuê. Mỗi cái dù ông lấy 20.000 đồng, hơn chục cái cũng được vài trăm nghìn lận lưng.

"Nói thì dễ chứ làm thì mới biết. Chỗ rách thì mình phải tìm đúng loại vải, đúng màu để mà vá cho người ta. Những bộ phận như khung, cành dù hư thì mình cũng phải tìm cho đúng loại đó để thay. Còn những cái dù rách tả rách tơi, không vá lại được thì mình báo họ là không sửa được, vứt đi thôi", ông Thôi nói.

Nghề sửa dù cũng như nghề vá áo mưa, nó cũng bạc đi theo năm tháng vì giá bán chiếc dù bây giờ tương đối rẻ. Mấy chục năm sửa dù, ông Thôi cũng không ít lần gặp những vị khách đặc biệt.

Có người lượm ve chai đưa tới ông một chiếc dù chỉ còn bộ khung, nhờ ông bọc lại tấm vải khác rẻ tiền cốt để có cái che mưa che nắng. Còn có những người bước xuống từ ô tô mà vẫn kỳ kèo người đàn ông nghèo khó từng đồng bạc để nhờ sửa dù.

**********

Những địa chỉ sửa đài radio lâu năm ở Hà Nội mà chúng tôi tìm lại đã không còn, người sửa loại đồ cổ này ngày càng hiếm. Thế nhưng ở Hải Phòng lại có người thợ già quanh năm không hết việc.

Kỳ tới: Người sửa radio cuối cùng ở đất Cảng

Nghề chi mà lạ rứa trời - Kỳ 1: Chuyện đời bên chiếc áo mưa rách

Vá áo mưa rách, hàn đồ nhựa, sửa viết hư, đổi tiền nát... Những nghề tưởng chỉ còn là ký ức khó quên của thời bao cấp nghèo khó nhưng vẫn đang lặng lẽ tồn tại.