"Ngày chiến thắng", nhưng cho ai?

Sâu trong lãnh thổ Nga, tần suất các cuộc tấn công nhắm vào các nhân vật nổi tiếng và tấn công phá hoại đang ngày càng dày đặc, dù tất nhiên mức độ tàn phá còn xa mới sánh được với những gì đang xảy ra ở Ukraine.

Sáng 3-5, bộ phận báo chí Điện Kremlin thông báo vào 3h sáng hai thiết bị bay không người lái (UAV) tấn công Điện Kremlin và "Matxcơva coi đây là hành động khủng bố có kế hoạch và là âm mưu ám sát Tổng thống Vladimir Putin". 

Hai thiết bị đã kịp thời bị vô hiệu hóa, và các mảnh vỡ rơi xuống không gây thiệt hại. Ông Putin không ở Điện Kremlin vào lúc xảy ra sự cố.

Ác liệt "drone chiến"

Những ngày tiếp theo, truyền thông nóng lên với câu hỏi ai là tác giả vụ tấn công. Phía Nga khẳng định kẻ thực hiện không phải ai khác ngoài Kiev, mà chủ mưu là Washington. Kiev ngay lập tức bác bỏ. Fox News dẫn nguồn tin Lầu Năm Góc nói "Washington không được thông báo trước về cuộc tấn công" và "người Ukraine đảm bảo với chúng tôi rằng không phải họ".

Biện bạch này dĩ nhiên không thuyết phục được Matxcơva. Đại diện chính thức của Bộ Ngoại giao Nga Maria Zakharova cho rằng với mọi việc mà Kiev làm, Washington, London và nói chung là những người thành lập và chỉ huy NATO, phải chịu trách nhiệm chính. 

Suốt đêm 4-5 và ngày sau đó, các UAV quần đảo trên bầu trời Nga và Ukraine. Tại Nga, theo tường thuật của kênh Readovka, các UAV của Kiev đã tấn công kho chứa dầu ở Taman và sân bay gần Bryansk. 

Một bồn dầu bị đánh trúng - khói từ đám cháy có thể nhìn thấy từ tận Kerch, cách cả ngàn cây số. Riêng cuộc tấn công vào sân bay thất bại, chỉ một chiếc An-124 không hoạt động bị hư hại nhẹ. 

Tổng cộng 5 UAV đã tham gia cuộc tấn công, 2 trong số này bị triệt hạ bởi vũ khí thông thường. Trong đêm rạng sáng 7-5, 22 UAV Ukraine đã quần đảo Crimea và Sevastopol.

Trong khi đó, tối 4-5 các UAV Nga đã tấn công kho chứa dầu Kropyvnytskyi và tòa nhà hành chính ở Dnepr. Ngoài ra, suốt đêm đã có báo cáo về các cuộc tấn công vào các vị trí của quân Ukraine ở các vùng Sumy, Chernihiv, Zaporozhye và Donetsk bằng UAV. 

Các kho nhiên liệu và hậu cần của quân Ukraine cũng là mục tiêu thường xuyên của Matxcơva. Đêm 7 rạng sáng 8-5, theo Thị trưởng Kiev Vitali Klitschko, đã diễn ra cuộc tấn công bằng UAV vào Kiev lớn nhất kể từ đầu chiến sự: khoảng 60 UAV Herald được phía Nga triển khai trong đêm, 36 trong số đó đã bay đến Kiev.

Đặc biệt trong ngày 9-5, một UAV bị bắn hạ ở Lefortovo, không xa bệnh viện quân đội Burdenko (Matxcơva). Hơn 25 UAV đã bị bắn hạ hoặc buộc hạ cánh, trong khi khoảng 30 nỗ lực cất cánh của các UAV khác đã bị chặn lại trong tỉnh Matxcơva, theo tường thuật trên kênh Rybar.

Những vấn đề của Matxcơva

Cuộc chiến của Nga ở Ukraine đã bộc lộ những vấn đề khi bước vào năm thứ hai.

Ở phía Nga, nổi lên là những lấn cấn giữa Công ty quân sự tư nhân Wagner với Bộ Quốc phòng về việc cung ứng vũ khí. Giám đốc Wagner Yevgeny Prigozhin than phiền về tình trạng "đói vũ khí" và chỉ được Bộ Quốc phòng Nga cung ứng 30% số vũ khí yêu cầu, dẫn đến tổn thất nhân sự gia tăng những ngày đầu tháng 5.

Ngày 5-5, Prigozhin tuyên bố sẽ rút quân Wagner khỏi Bakhmut vào ngày 10-5 sau khi đã chiếm được hơn 95% lãnh thổ và chỉ còn lại 2,42km2 cuối cùng. 

Ngày 7-5, lãnh đạo Chechnya Akhmat Kadyrov tuyên bố đội đặc nhiệm Chechnya sẵn sàng thay thế quân Wagner ở Bakhmut và việc chuyển quân đã bắt đầu. Đột nhiên, ông Prigozhin tuyên bố đã được Bộ Quốc phòng "hứa cung ứng đầy đủ đạn dược" nên lực lượng Wagner sẽ tiếp tục chiến đấu.

Không chỉ vậy, tổng tư lệnh lực lượng hàng không vũ trụ Nga và phó tư lệnh Nga tại Ukraine, tướng Sergei Surovikin, sẽ phụ trách liên lạc giữa Wagner và Bộ Quốc phòng, theo lời ông Prigozhin. "Vấn đề đã được giải quyết", ông này tuyên bố ngắn gọn.

Nhiều giả thiết đã được đưa ra lý giải các diễn biến trên, từ bất đồng giữa ông Prigozhin với Bộ Quốc phòng Nga, cho tới việc ông chủ Wagner muốn "kiếm điểm tối đa" trong chiến thắng Bakhmut. 

Nhưng bất luận là lý do gì thì việc "lời qua tiếng lại" này hẳn không có tác động cổ vũ cho kỷ luật và tinh thần của quân đội Nga và tâm trạng xã hội nói chung, Strana.ua bình luận. Nhà khoa học chính trị Nga - giám đốc Viện Nghiên cứu chính trị, quân sự S. Markov nhận định: 

"Về mặt lý luận, rõ ràng là chính trị cá nhân đã thay thế các hệ thống. Và điều này không đúng. Bởi giành chiến thắng trong các cuộc chiến tranh hiện đại không nên là các chỉ huy chiến trường, mà phải là hệ thống".

Vấn đề thứ hai là những cuộc tấn công, vào cả các mục tiêu dân sự, diễn ra sâu trong lãnh thổ Nga. Một bộ phận dư luận Nga chỉ trích Matxcơva quá mềm mỏng và không có đối sách quyết liệt để triệt tiêu các nguy cơ này. 

Ngay sau khi ô tô ông Prilepin bị nổ tung (xem khung), đã xuất hiện những lời kêu gọi Nga phải tấn công tương ứng vào trung tâm ra quyết định ở Kiev, cụ thể là văn phòng của Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky, văn phòng Quốc hội và Nội các Ukraine, các cơ quan an ninh SBU và GUR của Bộ Quốc phòng Ukraine… 

Thăm dò trên tờ Vzglyad sáng 4-5, với gần 5.000 người tham gia, cho thấy có 47% đồng tình với việc trả đũa nhằm vào các lãnh đạo chính trị và quân sự Ukraine, và 24% muốn tấn công vào các trung tâm ra quyết định.

Bài toán phản công của Ukraine

Vấn đề lớn nhất của Ukraine lúc này là những nghi ngờ xoay quanh năng lực và nguồn lực tổ chức "chiến dịch phản công" của họ, vốn đã được nhắc tới rất nhiều.

Kế hoạch phản công này đã được bàn suốt ba tháng qua trên hầu hết các phương tiện truyền thông phương Tây, nhưng đến nay Kiev chưa thể thực hiện được bất kỳ động thái thực tế đáng kể nào trên chiến trường. 

The Washington Post 7-5 dẫn lời Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine Oleksii Reznikov cho rằng thế giới quá "kỳ vọng từ chiến dịch phản công của chúng tôi" và lo ngại có thể dẫn đến "thất vọng về cảm xúc".

Tờ báo cho rằng "các lãnh đạo cấp cao của Ukraine đang cố gắng làm giảm hy vọng của phương Tây, vì sợ rằng kết quả một cuộc phản công nhằm lật ngược tình thế cuộc chiến với Nga có thể không như mong đợi". 

Theo ông Reznikov, các đối tác phương Tây nói với ông họ cần "điển hình tiên tiến thành công tiếp theo, vì chúng tôi phải cho người dân thấy điều này. Nhưng tôi không thể nói mức độ thành công này sẽ như thế nào. 10 cây số, 30 cây số, 100 cây số, 200 cây số?". 

Nếu cân nhắc con số 2,45km2 còn lại mà quân Ukraine đang vất vả bám trụ ở Bakhmut, sẽ hiểu hơn cơn đau đầu của Kiev.

Hai vấn đề chính ảnh hưởng tới kế hoạch phản công là Kiev thiếu vũ khí và nhân lực. Trả lời báo Yomiuri Shimbun hồi tháng 4, Tổng thống Zelensky thừa nhận Ukraine không thể phản công "nếu không có xe tăng, pháo binh và hệ thống HIMARS". 

Tin mới nhất nói Ngoại trưởng Thổ Nhĩ Kỳ (TNK) Mevlut Cavusoglu cho biết trên kênh truyền hình Habertürk 7-5 là Ankara đã từ chối yêu cầu của Washington gửi hệ thống phòng không S-400 tới Ukraine vì động thái này "đi ngược lại chính sách độc lập của TNK".

Mặt khác, yêu cầu của Kiev với máy bay tiêm kích F16 của Mỹ cũng chưa được đáp ứng, theo thừa nhận của Bộ trưởng Quốc phòng Hoa Kỳ Lloyd Austin hồi đầu tháng 4. 

Newsweek 6-5 dẫn ý kiến của Dale Buckner, giám đốc điều hành Công ty an ninh quốc tế Global Guardian, nhắc nhở rằng Nga vẫn đang là nước có lực lượng không quân "lớn thứ hai trên thế giới với khoảng 900 máy bay chiến đấu và 120 máy bay ném bom, một lợi thế đáng kể trước cuộc phản công dự kiến của Ukraine".

Về nhân sự, BBC 12-4 ước tính tổng lực lượng Ukraine trong khu vực chiến sự tuy không được công bố nhưng "vẫn thấp hơn so với Nga, dù không đến mức quân đội Nga có thể tạo ra lợi thế áp đảo ở một số khu vực của mặt trận và tận dụng nó".■

Prilepin thoát chết thần kỳ

Ngày 6-5, người Nga hay tin ô tô của nhà văn Zakhar Prilepin nổ tung ở Nizhni Novgorod khiến cận vệ ông thiệt mạng, còn nhà văn bị thương nặng. Ô tô của Prilepin cán mìn khi ông đang trên đường từ Donetsk về thăm quê ở Nizhni Novgorod.

Prilepin là một tên tuổi lớn ở Nga, là nhà văn nhận được hầu hết các giải thưởng lớn (trong đó nổi bật là Giải Yasnaya Polyana năm 2006 cho tác phẩm Sankya và Giải Sách lớn 2014 cho cuốn Tu viện).

Tác phẩm của ông đã được dịch ra nhiều thứ tiếng, gồm tiếng Việt. Ông từng tham gia chiến tranh Chechnya, rồi cuộc chiến ở Ukraine năm 2014, trước khi trở về Matxcơva làm chủ biên cổng thông tin "Báo chí tự do".

Ông là người đồng sáng lập một trong năm chính đảng có đại diện ở Đuma Nga "Nước Nga công bằng - Vì sự thật". Những năm qua, ông là người hoạt động tích cực truyền bá văn học và ngôn ngữ Nga.

Các chương trình phát sóng trực tiếp hằng tuần của ông trên Internet "Những bài học tiếng Nga" đã được lan truyền rộng rãi vì những giá trị ngôn ngữ, lịch sử và giáo dục của chúng. Chính vì thế, vụ tấn công nhà văn đã gây chấn động xã hội Nga.

Chủ mưu vụ ám sát Prilepin được Matxcơva định danh sau khi một trong những kẻ thực hiện bị bắt ngay trong ngày, không xa hiện trường ở Nizhni Novgorod.

Nghi phạm khai tên A. Permyakov, 29 tuổi, sinh ở Ukraine, được an ninh Ukraine tuyển mộ từ 2018 cài cắm sang hoạt động ở Nga. Để thực hiện nhiệm vụ, Permyakov đã xin nhập tịch Nga từ năm ngoái, nghiên cứu lộ trình của nhà văn và cài hai quả mìn chống tăng trên đường về làng quê ông và kích hoạt từ xa.

Sau khi kích nổ quả mìn đầu tiên, Permyakov chạy trốn vào rừng và thoát ra ở bìa rừng bên kia. Hiện trường là khu vực rất thưa dân, tất cả dân làng đều biết mặt nhau, nên sự hiện diện của người lạ ngay lập tức bị cảnh sát khu vực phát hiện, Permyakov bị bắt giữ. Quả mìn thứ hai chưa bị kích hoạt cũng đã được tìm thấy ở hiện trường.

Tỉnh dậy sau khi phẫu thuật, Prilepin kể cận vệ ông, Sasha Shubin, ngồi ở ghế khách và mìn đã nổ ngay dưới bánh xe ghế này, trong khi ông lái xe. Con gái ông, ngồi ghế sau, được ông cho xuống xe 5 phút trước.

Prilepin kể Sasha là thiên thần hộ mệnh của ông, đã cứu ông nhiều lần thoát chết trong suốt 8 năm qua. Ông cũng nói nếu kẻ thủ ác kích hoạt luôn quả mìn thứ hai, hẳn là "không ai thoát chết".

Việc cấp cứu kịp thời cũng đã giúp giữ mạng nhà văn. Prilepin kể ông ngất đi khoảng 3 phút, và khi được dân làng giúp ra khỏi xe, ông đã gọi điện nhờ giúp đỡ. Trực thăng của Thống đốc Nizhni Novgorod chỉ mất 16 phút để đưa ông tới bệnh viện thành phố, trong khi nếu đi đường bộ phải mất 3 tiếng.

Vụ tấn công Prilepin được phía Nga coi là cuộc săn lùng của an ninh Ukraine với các nhà báo, nhà văn và nhân vật công chúng Nga ủng hộ cuộc chiến của Matxcơva. Trước đó, tháng 8-2022, ô tô của nữ nhà báo người Nga D.A. Dugina đã nổ tung.

Tháng 3-2023, người sáng lập kênh truyền hình Tsargrad K.V. Malofeev cũng suýt bị sát hại. Mới đây vào 2-4, nhà báo nổi tiếng M. Yu Fomin (Vladlen Tatarsky) bị sát hại bởi thiết bị nổ cài trong tượng bán thân mà kẻ thủ ác đích thân mang tặng nạn nhân tại một sự kiện. Thủ phạm bị bắt ngay sau đó đã thú nhận thực hiện nhiệm vụ theo đơn đặt hàng từ Ukraine.

Chiến sự ác liệt, giằng co đã ảnh hưởng đến không khí kỷ niệm 78 năm chiến thắng phát xít vừa qua ở Nga.

Lễ duyệt binh trên Quảng trường Đỏ năm nay chỉ dài 45 phút, không có phần biểu dương lực lượng của phòng không và không quân như mọi năm, cũng không có cuộc diễu hành đã thành truyền thống của "Trung đoàn bất tử". Lý do an ninh cũng như ưu tiên cho chiến trường là các nguyên nhân được nhiều người Nga đồng tình.

Điểm nhấn của lễ duyệt binh năm nay có lẽ là cảnh tám nguyên thủ quốc gia tưởng niệm các chiến sĩ vô danh ở Vườn Alexandrovsky.

Bảy vị đại diện cho Belarus, Kazakhstan, Kyrgystan, Uzbekistan, Tajikistan, Turkmenistan và Armenia đã nhận lời mời của Nga đến dự lễ kỷ niệm - điều khiến Viện Nghiên cứu chiến tranh (Mỹ) đánh giá là ông Putin muốn cho thấy ông "vẫn giữ được ảnh hưởng ở Trung Á".

Trong diễn từ, ông Putin nói sự hiện diện của các nguyên thủ tại lễ duyệt binh là biểu hiện của "lòng biết ơn với chiến công của tổ tiên chúng ta. Họ đã cùng nhau chiến đấu và cùng nhau chiến thắng".

Trong chừng mực nào đó, người ta không khỏi nhớ tới việc ông Zelensky vừa ký sắc lệnh tuyên bố từ giờ ở Ukraine, ngày 9-5 sẽ là Ngày Châu Âu thay vì Ngày Chiến thắng.