Các ngân hàng cho biết đây là xu thế không thể cưỡng lại và sẽ đến một giai đoạn những dự án không thân thiện với môi trường sẽ bị ngân hàng từ chối cấp vốn. Theo ước tính của Ngân hàng Thế giới (World Bank), từ nay đến năm 2040, VN cần đầu tư bổ sung 368 tỉ USD, tương đương khoảng 6,8% GDP mỗi năm, cho lộ trình chống chịu và lộ trình phát thải ròng bằng 0.

Tín dụng xanh trở thành xu thế

Ngày 16-4 vừa qua, Ngân hàng Standard Chartered công bố việc ký kết bản ghi nhớ với Cơ quan Phát triển quốc tế Hoa Kỳ (USAID). Theo đó, USAID sẽ hợp tác với ngân hàng này để huy động đầu tư tư nhân vào các hệ thống năng lượng tiên tiến như điện mặt trời áp mái, hiện đại hóa hệ thống lưới điện và thúc đẩy các sáng kiến về mua bán điện.

Cuối tuần trước, Ngân hàng UOB Việt Nam ký kết thỏa thuận tài trợ thương mại xanh với Công ty CP Xuất nhập khẩu Bến Tre (Betrimex). Theo đó, UOB sẽ cấp cho Betrimex một khoản tín dụng ngắn hạn giúp Betrimex nhập khẩu hoặc mua nguyên vật liệu thô, hàng hóa trong nước để sản xuất các sản phẩm có chứng nhận Organic, bao gồm chứng chỉ Fairtrade.

Chứng nhận này đảm bảo doanh nghiệp sản xuất đáp ứng được những yêu cầu nghiêm ngặt về trách nhiệm xã hội, môi trường và kinh tế, như điều kiện làm việc an toàn, bảo vệ môi trường, sinh kế bền vững và quỹ phát triển cộng đồng.

"Đó là một phần trong cam kết của UOB Việt Nam tài trợ cho các dự án bền vững và doanh nghiệp đóng góp vào sự chuyển dịch của nền kinh tế theo hướng xanh và bền vững hơn" - ông Lim Dyi Chang, giám đốc cấp cao khối khách hàng doanh nghiệp Ngân hàng UOB Việt Nam, nói.

Trước đó, Ngân hàng Phương Đông (OCB) cũng ký kết thỏa thuận với IFC về tư vấn chuyển đổi ngân hàng xanh, hướng đến mục tiêu phát triển bền vững. Trong giai đoạn đầu, IFC sẽ giải ngân khoảng 150 triệu USD cho OCB để cho vay các doanh nghiệp đáp ứng tiêu chuẩn về tín dụng xanh với mức lãi suất thấp nhất, tập trung vào ngành năng lượng tái tạo, công nghiệp sử dụng công nghệ cao thân thiện môi trường, ngành nông nghiệp bền vững...

Theo ông Nguyễn Đình Tùng, tổng giám đốc OCB, ngân hàng sẽ cung cấp các sản phẩm chuyên biệt cho dự án xanh như trái phiếu xanh, tín dụng xanh, các nền tảng thanh toán xanh. "Chúng tôi sẽ điều chỉnh sản phẩm để ít nhất sản phẩm của OCB sẽ hỗ trợ việc hạn chế tác hại môi trường. Đến một giai đoạn nào đó, ngân hàng sẽ từ chối các dự án hủy hoại môi trường, có ảnh hưởng không tốt đến xã hội...", ông Tùng khẳng định.

Đầu năm 2024, ACB cũng triển khai gói tín dụng xanh, xã hội 2.000 tỉ đồng, ưu tiên tài trợ cho các doanh nghiệp có phương án sản xuất kinh doanh thuộc danh mục xanh hoặc thuộc danh mục xã hội như năng lượng tái tạo (điện mặt trời); sử dụng năng lượng hiệu quả; công trình xanh; giao thông vận tải sạch... với mức lãi suất chỉ từ 6%/năm cho các khoản vay ngắn hạn và dài hạn, được miễn giảm phí trả nợ trước hạn...

Nhưng quy mô còn khiêm tốn

Tại tọa đàm trao đổi về "Xanh hóa ngành ngân hàng - Đẩy nhanh quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế carbon thấp tại VN" tổ chức vào cuối năm 2023, Phó thống đốc Ngân hàng Nhà nước Phạm Thanh Hà khẳng định tăng trưởng xanh và phát triển bền vững là xu thế tất yếu, là mục tiêu mà mọi quốc gia đang hướng tới, trong đó có VN - một trong những quốc gia đang đối mặt với nhiều vấn đề về môi trường và chịu ảnh hưởng nặng nề của biến đổi khí hậu.

Theo ông Hà, ngành ngân hàng là kênh cung ứng tài chính quan trọng của nền kinh tế, và luôn xác định vai trò, trách nhiệm trong việc "xanh hóa" dòng vốn đầu tư cho mục tiêu phát triển bền vững. Tính đến 31-12-2023, đã có 47 tổ chức tín dụng phát sinh dư nợ tín dụng xanh với tổng dư nợ đạt gần 621.000 tỉ đồng, tăng 24% so với cuối năm 2022, chiếm tỉ trọng khoảng 4,5% tổng dư nợ toàn nền kinh tế.

Bà Phạm Thị Thanh Tùng - phó vụ trưởng Vụ Tín dụng các ngành kinh tế (Ngân hàng Nhà nước) - cho biết trong 7 năm qua (2017 - 2023), dư nợ cấp tín dụng xanh của hệ thống ngân hàng tăng trưởng bình quân hơn 22%/năm. Nhiều tổ chức tín dụng đã xây dựng các gói tín dụng xanh, chương trình tín dụng xanh phù hợp với đặc thù hoạt động kinh doanh, chuyển đổi xanh...

Tuy nhiên theo bà Tùng, việc thúc đẩy tín dụng xanh vẫn còn gặp một số khó khăn. Điển hình là chưa có danh mục phân loại xanh - căn cứ để Ngân hàng Nhà nước đánh giá được hiệu quả của các chính sách, giải pháp trong chính sách tín dụng góp phần thực hiện mục tiêu tăng trưởng xanh quốc gia. Đây cũng là cơ sở quan trọng để các tổ chức tín dụng xác định định mức, quy mô đầu tư, xây dựng và triển khai các chính sách, sản phẩm, dịch vụ ngân hàng phù hợp.

Trong khi đó, theo TS Cấn Văn Lực, thành viên Hội đồng tư vấn chính sách tài chính tiền tệ quốc gia, dù lĩnh vực tài chính xanh đã được triển khai tại VN hơn 10 năm, nhưng quy mô còn nhỏ, chỉ chiếm 4,4% tổng dư nợ, chưa kể trái phiếu xanh còn rất ít... Đặc biệt, việc triển khai tín dụng xanh còn nhiều vướng mắc như chưa có khung pháp lý, chính sách (gồm cả thuế, phí, vốn ưu đãi...) liên quan đến việc triển khai tài chính xanh, tài chính bền vững.

Ông Nguyễn Hải Anh, phó tổng giám đốc, giám đốc tài chính Công ty CP Shinec, nêu thực tế Khu công nghiệp Nam Cầu Kiền chuyển đổi sang khu công nghiệp sinh thái để phấn đấu theo tiêu chí xanh, tốn kém nhiều chi phí như cây xanh, quỹ đất, thuê cả kiểm toán, tư vấn... "Nhưng khu công nghiệp sinh thái chưa hề nhận được ưu đãi gì, vay vốn tín dụng vẫn áp dụng lãi suất như các doanh nghiệp khác", ông Hải Anh nói.

● PGS.TS Nguyễn Đình Thọ (viện trưởng Viện chiến lược, chính sách TN&MT):

Phải xây dựng hệ thống phân loại xanh

Vào tháng 10-2023, châu Âu bắt đầu áp dụng biên giới carbon thí điểm, có hiệu lực từ năm 2026. Quy định này trực tiếp ảnh hưởng tới nhiều ngành thép, xi măng, phân bón... của VN. Và từ 1-1-2025, các mặt hàng xuất khẩu sang châu Âu sẽ không được có nguồn gốc từ phá rừng từ sau ngày 31-12-2020.

Đây là những dấu hiệu cho thấy nếu không áp dụng quy định quản lý rủi ro liên quan lĩnh vực môi trường, hệ thống ngân hàng có thể đối mặt với việc các doanh nghiệp phải rời khỏi thị trường. Điển hình là nhóm dệt may rời khỏi thị trường do có liên quan đến khủng hoảng môi trường. Bởi các nước châu Âu đưa tiêu chí xanh lên số 1, chất lượng số 2 và giá cả đứng thứ 3.

Việc xây dựng hệ thống danh mục phân loại xanh theo chuẩn quốc tế đóng một vai trò rất quan trọng đối với VN trong việc thúc đẩy phát triển bền vững và bảo vệ môi trường. Nếu không đáp ứng các yêu cầu về phân loại xanh, thách thức lớn đối với VN trong thời gian tới, kể cả mục tiêu tăng trưởng tín dụng mà Ngân hàng Nhà nước định hướng cũng như việc hỗ trợ doanh nghiệp phục hồi và phát triển đều có liên hệ đến phân loại xanh.

Định hướng các dự án đáp ứng tiêu chí xanh là phải có các yếu tố như kinh tế tuần hoàn, kéo dài vòng đời sản phẩm, giảm phát thải ra môi trường, không gây tác động xấu đến môi trường...

● TS Cấn Văn Lực (thành viên Hội đồng tư vấn chính sách tài chính tiền tệ quốc gia):

Cần chiến lược phát triển thị trường tài chính xanh

VN cần có một chiến lược tổng thể để phát triển thị trường tài chính xanh một cách hài hòa, hiệu quả giữa các kênh dẫn vốn, gắn với các định hướng, mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội.

Theo đó, các chính sách liên quan đến thị trường tài chính xanh cần sớm được ban hành hoặc lồng ghép với những chính sách về tăng trưởng xanh, kinh tế tuần hoàn, chuyển đổi năng lượng và ứng phó biển đổi khí hậu... Trong đó, các lĩnh vực ưu tiên trước như năng lượng, giao thông vận tải, sản xuất công nghiệp, nông nghiệp, du lịch...

Cùng với đó là có cơ chế thu hút nguồn vốn cho đầu tư xanh bằng chính sách miễn giảm thuế, phí, lệ phí, lãi suất và hỗ trợ các chi phí liên quan đến phát hành trái phiếu xanh, cung cấp tín dụng xanh.

Câu chuyện ‘lượng’ và ‘chất’ trong lĩnh vực tín dụng xanh tại Ngân hàng Quân Đội

'Xanh hóa' tín dụng đang được ưu tiên trong bối cảnh biến đổi khí hậu diễn ra trên toàn cầu, và Việt Nam được đánh giá là một trong những quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề bởi ô nhiễm môi trường.