Nhiều ngân hàng thương mại vẫn lãi lớn trong 3 quý vừa qua nhờ nguồn thu từ dịch vụ - Ảnh: T.L

Đi ngược xu hướng chung

Ngân hàng Nhà nước cho biết báo cáo tài chính quý 3 cho thấy tăng trưởng tín dụng toàn hệ thống chỉ đạt 6,1%, thấp hơn nhiều so với mức 9,4% cùng kỳ năm trước. COVID-19 được dẫn giải là nguyên nhân chính, làm đứt gãy nhu cầu và sức hấp thụ tín dụng trong nền kinh tế.

Ngoài ra, COVID-19 cũng khiến nợ xấu tăng lên rõ rệt, cùng với đó chi phí trích lập rủi ro bị đội lên cao. Và để hỗ trợ khách hàng giảm thiểu khó khăn bởi đại dịch này, các ngân hàng đã có nhiều đợt giảm lãi suất cho vay từ đầu năm đến nay.

Tuy nhiên, một diễn biến đáng chú ý là một số ngân hàng thương mại tăng trưởng tổng tài sản, huy động và cho vay không cao, lãi suất cho vay liên tiếp các đợt giảm để hỗ trợ khách hàng, nhưng tăng trưởng lợi nhuận lại cao hơn nhiều?

Cụ thể nhiều ngân hàng tăng trưởng tổng tài sản dưới 10%, thậm chí có ngân hàng còn ghi nhận mức giảm đến gần 10%; một số ngân hàng khác tăng trưởng tín dụng chỉ 6-7%.

Theo chiều ngược lại, nhiều ngân hàng đạt mức tăng trưởng lợi nhuận 2 con số. Tính chung nhóm 12 ngân hàng niêm yết hàng đầu tăng trưởng lợi nhuận trung bình đạt hơn 14% so với cùng kì năm ngoái. 

Câu trả lời chung nhất hiện nay là nhờ chiến lược bán lẻ mang lại.

Mùa báo cáo quý 3 vừa qua cho thấy nhiều ngân hàng thương mại vẫn đảm bảo tăng trưởng lợi nhuận. Techcombank nối dài 20 quý liên tiếp tăng trưởng doanh thu, lợi nhuận tăng tới 20,9% so với cùng kỳ.

Đặc biệt nợ xấu giảm mạnh từ 1,8% cùng kỳ 2019 xuống chỉ còn 0,6% - thấp nhất toàn hệ thống, tỉ lệ trích lập dự phòng bao nợ xấu được gia cố rất mạnh lên 148%, từ mức 77,1% cùng kỳ năm trước dù tổng tài sản Techcombank chỉ tăng 4,6%, tín dụng tăng 8,3% so với đầu năm.

Tương quan này cho thấy lợi nhuận đã không còn dựa quá nhiều vào mở rộng tài sản và đẩy cao tăng trưởng tín dụng như truyền thống hoạt động các ngân hàng thương mại Việt Nam nhiều năm trước. Thay vào đó, mô hình và chiến lược bán lẻ, phát triển mạnh dịch vụ trở thành động lực cho hiệu quả hoạt động.

Chú trọng nguồn thu dịch vụ

Nhìn sang một trường hợp khác, tại đại hội cổ đông đầu năm nay, VIB đưa ra mục tiêu tăng tỉ trọng cho vay bán lẻ lên tới 85%. Hay tại Vietcombank, sau khi gia tăng tỉ trọng tín dụng bán lẻ lên trên 50%, tốc độ tăng trưởng mảng này tiếp tục được đẩy cao 9 tháng đầu năm nay với hơn 13% trong khi tăng trưởng tín dụng chung chỉ hơn 6%...

Nguyên do trong bối cảnh lãi suất cho vay trên liên ngân hàng về gần 0%/năm, lãi suất cho vay bán buôn cạnh tranh về mức thấp, cho vay bán lẻ có tỉ lệ lãi biên cao hơn để nâng hiệu quả sử dụng vốn.

Nhưng ngân hàng bán lẻ không chỉ là cho vay. Tính bền vững và "miễn nhiễm" với COVID-19 càng thể hiện ở phát triển và gia tăng dịch vụ bán lẻ.

Tại cuộc gặp gỡ giới phân tích và nhà đầu tư vừa qua, đại diện Techcombank nhấn mạnh ở định hướng chiến lược thay vì dẫn đầu về tăng trưởng tín dụng, hướng mà ngân hàng này tập trung là duy trì dẫn đầu trong phát triển khách hàng bán lẻ,  bảo hiểm, tư vấn và phân phối trái phiếu, giao dịch thẻ, ngân hàng số...

Ngân hàng bán lẻ được đo lường ở chỗ mỗi khách hàng sử dụng bao nhiêu dịch vụ, lượng giao dịch ở các kênh tăng lên thế nào, thu hút thêm được bao nhiêu khách hàng trong kỳ, hay tỷ trọng tiền gửi không kỳ hạn (CASA) có tăng lên hay không…

Cũng tại Techcombank, tỉ lệ CASA đến cuối quý 3-2020 tiếp tục tạo kỷ lục của chính mình cũng như của toàn hệ thống: lên tới 38,6% so với mức 34,5% cuối 2019.

Một điểm đáng chú ý từ CASA của Techcombank cho thấy rõ chiến lược đã được lựa chọn: tập trung vào ngân hàng số, cải tiến và nâng cao chất lượng dịch vụ trên các kênh giao dịch điện tử.

Theo dữ liệu của Ngân hàng Nhà nước, bình quân số dư tiền gửi thanh toán trên tài khoản khách hàng cá nhân của toàn hệ thống các tổ chức tín dụng Việt Nam chỉ vào khoảng 5,6 triệu đồng/tài khoản tính đến cuối quý 2-2020, riêng tại Techcombank bình quân vượt trội tới 21 triệu đồng/tài khoản.

Ngân hàng Nhà nước ủng hộ

Nhìn lại những năm gần đây và đến nay, có một trùng hợp ngẫu nhiên là các ngân hàng thương mại bán lẻ thành công như đều được Ngân hàng Nhà nước giao chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng cao hơn hẳn so với nhiều thành viên khác. 

Theo công bố của Ngân hàng Nhà nước, trong top được tăng trưởng tín dụng cao nhất 2020 có Techcombank, VPBank, VIB, TPBank và HDBank với hạn mức 19-23%. Vietcombank cũng được giao tăng 10%, cao hơn so với hạn mức ở nhóm "Big4".

Ngoài ra, Techcombank, Vietcombank, VIB đều nằm trong nhóm những ngân hàng thương mại đầu tiên của Việt Nam đáp ứng toàn diện Basel II trước thời hạn.

Đặc biệt, khi Bộ Tài chính mới xây dựng dự thảo đề án áp dụng chuẩn mực kế toán quốc tế vào Việt Nam với đề xuất lộ trình áp dụng IFRS bắt đầu từ năm 2022, riêng Techcombank đã hoàn tất và áp dụng IFRS9 từ năm 2018. Đây cũng là NHTM đang sở hữu tỉ lệ an toàn vốn (CAR) lên tới 16,7%, cao hơn gấp đôi yêu cầu của Basel II.

"Để có những kết quả này, Techcombank đã nỗ lực từ nhiều năm trước, từ việc am hiểu phân khúc khách hàng, đi sâu vào hiểu đặc thù của từng phân khúc, tái thiết kế mô hình kinh doanh, đưa ra những giải pháp, sản phẩm phù hợp với từng phân khúc…

Bên cạnh đó, có thể kể đến những quyết định miễn phí toàn bộ các giao dịch trên các kênh điện tử để khách hàng yên tâm giao dịch trên nền tảng ngân hàng số hàng đầu Việt Nam của chúng tôi; hay việc dịch chuyển tài sản sang những phân khúc có giá trị cao, có chất lượng cao; việc tối ưu hóa nguồn huy động vốn, chi phí vốn để tạo ra lợi thế cạnh tranh mới… 

Tất cả những điều này giúp Techcombank đạt được kết quả khả quan như vậy", ông Phùng Quang Hưng - phó tổng giám đốc thường trực Techcombank - lý giải thêm tại cuộc tiếp xúc giới phân tích và nhà đầu tư vừa qua.