Với sắc vàng rực rỡ và hình dáng độc đáo, từ lâu loài hoa đặc biệt này đã được xem như loài hoa “đặc sản” của khu vực VQG Tràm Chim. Hoa hoàng đầu ấn nở rộ là dấu hiệu rõ nét cho thấy những nỗ lực phục hồi hệ sinh thái Tràm Chim đã đạt được những thành tựu đầu tiên.

Với tổng diện tích hơn 7.000ha, VQG Tràm Chim phân bố thành nhiều hệ sinh thái như động vật, thực vật, rừng tràm, đồng ngập nước theo mùa, đồng cỏ năng, cỏ ống, đồng lúa ma, lác nước và hệ sinh thái đầm lầy với nhiều loại đặc hữu.

Là vùng đất ngập nước, sự phân bổ và tốc độ sinh trưởng của nhiều loại thực vật tại đây chịu tác động trực tiếp bởi cơ chế thủy văn đặc trưng 6 tháng khô - 6 tháng ngập nước.

Do ảnh hưởng của biến đổi khí hậu, sự nóng lên của Trái Đất, thời tiết ngày càng cực đoan hơn. Những tháng mưa nhiều khiến cây bị úng, ảnh hưởng tới môi trường sống của các loài động vật hoang dã. Thời gian 6 tháng mùa khô nắng nóng dễ dẫn đến nguy cơ cháy rừng.

Trong hơn hai năm qua, cán bộ bảo tồn ở VQG Tràm Chim tìm ra mực nước phù hợp với sự hỗ trợ của chuyên gia Trường ĐH Cần Thơ, WWF-Việt Nam và hỗ trợ tài chính từ Quỹ Coca-Cola Foundation, tạo ra khoảng khô hạn và hạ độ pH xuống mức phù hợp cho các loài ưa phèn chua như hoàng đầu ấn, cỏ năng kim phát triển.

Nhờ một loạt biện pháp cải thiện quy trình điều tiết nước, hiện sinh cảnh tại VQG Tràm Chim đã được phục hồi với tổng diện tích trải rộng 50ha.

Những hoạt động này chính là một phần chủ đạo xuyên suốt dự án "Tăng cường khả năng điều tiết, tích trữ và phục hồi nước ngọt của Vườn Quốc gia Tràm Chim, các vùng đất ngập nước và vùng đệm quanh Vườn" do Quỹ Coca-Cola Foundation hợp tác thực hiện cùng WWF-Việt Nam.

Đặc biệt, năng kim tại khu vực phục hồi đã tạo được củ. Năng kim vốn là nguồn thức ăn quan trọng cho những sinh vật đồng cỏ. Vì vậy, sự xuất hiện của thảm thực vật đồng cỏ là yếu tố củng cố thêm sự lạc quan về khả năng phục hồi chuỗi thức ăn phong phú trong các quần thể sinh thái.

Trước đó, diện tích sinh trưởng của cỏ năng kim - loại thức ăn ưa thích của Sếu đầu đỏ - giảm sút liên tục trong nhiều năm và hoạt động trữ nước phòng cháy rừng cũng gây xáo trộn nguồn thuỷ sản tự nhiên - một phần quan trọng trong chuỗi thức ăn của nhiều loài chim.

Tháng 3-2024, VQG Tràm Chim đã ghi nhận sự trở lại của 4 cá thể sếu đầu đỏ quý hiếm sau nhiều năm vắng bóng. Đây vừa là tín hiệu lạc quan vừa là thành quả cho những nỗ lực chung trong khôi phục và bảo tồn hệ sinh thái tự nhiên của Quỹ Coca-Cola Foundation, WWF-Việt Nam và VQG Tràm Chim.

Theo ước tính, cộng đồng dân cư quanh VQG Tràm Chim hiện có khoảng 50.000 người, sinh kế phần lớn dựa vào canh tác nông nghiệp tại các vùng đệm. Một số hộ khó khăn, sinh kế phụ thuộc nhiều vào tài nguyên thiên nhiên đất ngập nước bên trong vùng đệm của VQG.

Tại các vùng đệm quanh VQG, WWF-Việt Nam và VQG Tràm Chim với sự hỗ trợ từ Quỹ Coca-Cola Foundation đã tiến hành phục hồi các cánh đồng ngập lũ, cải thiện chất lượng đất, giúp nâng cao năng suất.

Đồng thời, cũng với nguồn kinh phí của dự án, VQG đã hỗ trợ những sáng kiến của cộng đồng, khuyến khích các giải pháp "thuận thiên" giúp người dân chung sống hài hoà với thiên nhiên đồng thời vẫn giữ ổn định sinh kế, kể cả trong mùa lũ.

Theo anh Trần Văn Hỡi, một cư dân đã sinh sống 37 năm tại đây, sinh kế của gia đình gồm 6 người của anh dựa vào việc trồng lúa và bắt cá tự nhiên mỗi mùa nước lũ về.

Nhờ được dự án tư vấn và hỗ trợ 17.000 con cá lóc giống, anh đã biến mảnh đất ruộng từ đất trống trong mùa lũ thành nơi nuôi trữ cá và tận dụng nguồn tép, ốc, giun đất, cá nhỏ từ dòng nước lũ để làm nguồn cung thức ăn cho cá nuôi. Đầu năm 2023, gia đình anh thu hoạch hơn 4.450kg cá, tăng thêm thu nhập 46,3 triệu đồng so với trước đây.

Dự án còn phối hợp Hội Phụ nữ, Hội Nông dân, Đoàn Thanh niên để thực hiện các sáng kiến truyền thông, chiến dịch làm sạch môi trường.

Những giải pháp mà WWF-Việt Nam và VQG Tràm Chim thực hiện đã góp phần giúp tăng cường sự trao đổi nước ở các cánh đồng ngập lũ, gia tăng cải thiện chất lượng đất thông qua lưu giữ phù sa, mang lại dinh dưỡng bổ sung trên các cánh đồng lúa, giúp nâng cao năng suất, từ đó cải thiện thu nhập của người nông dân.

Giai đoạn 2024 -2027, với mục tiêu tiếp tục bảo vệ, bồi hoàn nguồn nước sạch và chống biến đổi khí hậu & phát triển nông nghiệp bền vững của Quỹ Coca-Cola Foundation tiếp tục triển khai dự án tại VQG Tràm Chim với nguồn vốn tài trợ trị giá 500.000 USD.

Trong đó, dự án hướng đến những mục tiêu cụ thể trên 3 khía cạnh: bảo tồn hệ sinh thái VQG thông qua quản lý điều tiết thuỷ văn và nỗ lực phục hồi 200ha đồng cỏ và lớp phủ thực bì trong vùng lõi VQG; hỗ trợ sinh kế "thuận thiên" tại các xã vùng đệm với chỉ tiêu phục hồi 150ha cánh đồng lũ;

Tiếp tục các hoạt động nhằm nâng cao nhận thức về bảo vệ môi trường cho học sinh và người dân tại 6 xã, thị trấn vùng đệm.