Đây là chiếc ngai vua vô cùng đặc biệt, có kích thước nhỏ hơn so với những ngai vàng thường được các vua Nguyễn ngồi lên trong lịch sử.

Ít ai biết rằng, trước khi được phát hiện, chiếc ngai vua này từng bị nhầm lẫn là một trong những đồ thờ tự dành cho các vị tiên đế đã khuất ở Triệu Miếu bên trong Đại Nội Huế.

Chiếc ngai vua độc đáo

Vua Duy Tân lên ngôi vào ngày 28-7 năm Đinh Mùi (tức ngày 5-9-1907), là hoàng đế thứ 11 của triều Nguyễn khi ông mới 7 tuổi. 

Để phù hợp với vóc dáng của một cậu bé 7 tuổi, triều đình đặc chế chiếc ngai với kích thước nhỏ dùng trong lễ đăng quang của nhà vua. Ngai cao 94,3cm, dài 50,5cm và rộng 62,2cm.

Chiếc ngai vua này có trọng lượng hơn 17kg, làm bằng gỗ dổi và sơn son thiếp vàng.

Chiếc ngai được các nghệ nhân cung đình chạm khắc hai con rồng 5 móng thời Nguyễn ngậm long châu ở phần bệ tay vô cùng tinh xảo. 

Bốn chân ngai cũng là 4 con rồng ngậm đồng tiền, thể hiện quyền uy của hoàng đế. 

Phần trên cùng của ngai là họa tiết mặt trời tượng trưng cho quyền lực tối cao. Lưng ngai được chạm họa tiết chữ Thọ theo lối triện.

So sánh về kích thước với ngai vàng hoàng đế triều Nguyễn tại điện Thái Hòa (hiện vật được công nhận bảo vật quốc gia vào năm 2015) thì ngai vua Duy Tân nhỏ hơn.

Cũng tùy theo vị trí các kiểu thức, hoa văn trang trí trên ngai mà áp dụng kỹ thuật sơn, thếp vẽ vàng, chạm nổi hay chạm lộng, phần nào thể hiện sự phong phú, đa dạng của nghệ thuật điêu khắc gỗ cũng như bàn tay tài hoa của các nghệ nhân đương thời.

Bảo vật quốc gia từng được xem là đồ thờ tự

Thông tin ngai vàng của vua Duy Tân được công nhận là bảo vật quốc gia khiến cả Bảo tàng Cổ vật cung đình Huế vui sướng. Một trong những người tiếp cận với ngai vua nhiều nhất ở đây là anh Nguyễn Văn Tưởng - phòng quản lý kho cổ vật bảo tàng.

Là một người có đam mê cổ vật, đặc biệt là cổ vật cung đình triều Nguyễn, anh Tưởng kể rằng từng vô cùng bất ngờ khi trông thấy chiếc ngai vua đặt trong Triệu Miếu - nơi thờ tự Nguyễn Kim (cha của chúa Nguyễn Hoàng).

Anh Tưởng kể rằng sau khi Triệu Miếu xuống cấp, đưa vào trùng tu các hiện vật được bảo tàng chuyển về kho bảo quản. Trong đó, có chiếc ngai được ký hiệu NGAI Tr.M 02/Đm.02. Tr.M là ký hiệu của những cổ vật đặt trong khu vực Triệu Miếu trong Hoàng cung. Sau này Triệu Miếu là nơi thờ chung của 9 vị chúa Nguyễn.

Anh Tưởng kể khi nhìn thấy chiếc ngai vua trên bên trong Triệu Miếu, anh đã có không ít nghi vấn trong lòng vì chiếc ngai này quá khác biệt so với các ngai dùng để thờ. "Với ngai thờ bên trên thiết bài vị vua (long vị) được chế tác kiểu dáng, kích thước và họa tiết trang trí khác nhau so với ngai ngồi như đầu rồng, tay vịn, lưng ngai…", anh Tưởng nhớ lại.

Dù gần như khẳng định chắc chắn chiếc ngai này không phải là đồ thờ tự nhưng do chưa có chứng cứ sử liệu rõ ràng nên chiếc ngai vẫn tạm thời được đặt ở Triệu Miếu. Vào năm 2014, Triệu Miếu được trùng tu lớn. Các cổ vật, hiện vật trong công trình này được chuyển về kho bảo quản, trong đó có chiếc ngai vua này.

Cách đây 3 năm, một bức ảnh chất lượng cao chụp lại cảnh vua Duy Tân ngồi trên ngai vàng được đưa ra đấu giá ở Pháp. 

Sau khi xem bức ảnh, anh Tưởng đối chiếu, so sánh, xác định đây là ngai vàng của vua Duy Tân ngồi tại điện Cần Chánh, không phải ngai thờ. Đây là một thông tin mới, có cơ sở khoa học để phục vụ cho công tác trưng bày sau này.

Một cuộc họp được lãnh đạo Trung tâm Bảo tồn di tích cố đô Huế, Bảo tàng Cổ vật cung đình Huế tổ chức để làm rõ thông tin mà anh Tưởng cung cấp. Từng chi tiết con rồng, chữ thọ, mặt trời… của chiếc ngai trong bức ảnh được số hóa và so sánh với chiếc ngai thật.

Sau buổi họp, các nhà nghiên cứu văn hóa cùng lãnh đạo Trung tâm Bảo tồn di tích cố đô Huế không khỏi vui mừng khi xác định chính xác chiếc ngai của vua Duy Tân được chế tác vào dịp nhà vua lên ngôi hoàng đế.

Từng được mời để xem qua chiếc ngai vua, nhà nghiên cứu Vũ Kim Lộc - người chuyên phục dựng mũ của vua triều Nguyễn - kể rằng lúc đó ông đã không kìm được cảm xúc khi nhìn thấy chiếc ngai ở kho tại cung An Định.

"Chiếc ngai quá đặc biệt, được chế tác riêng cho vua Duy Tân - vị vua chống Pháp, ngồi lên trong lễ đăng quang hoàng đế, ở một thời điểm lịch sử đầy biến động.

Khi biết thông tin chiếc ngai vua được Thủ tướng Chính phủ công nhận bảo vật quốc gia, tôi cảm thấy thật vui cho Huế và tự hào khi góp chút sức mọn vào việc tìm thấy chiếc ngai vua báu vật", ông Lộc nói.

Ông Ngô Văn Minh, giám đốc Bảo tàng Cổ vật cung đình Huế, cho biết hiện chiếc ngai vàng của vua Duy Tân đang được trưng bày tại trụ sở bảo tàng ở số 3 Lê Trực, quận Phú Xuân, TP Huế.

"Chiếc ngai vua Duy Tân là một trong số các bảo vật quốc gia mà bảo tàng đang sở hữu. Trong năm 2025, chúng tôi sẽ lên kế hoạch tổ chức các cuộc triển lãm, trưng bày để giới thiệu chiếc ngai vàng cùng với những bảo vật quốc gia khác đến với công chúng để mọi người hiểu được sự phong phú trong hệ thống bảo vật quốc gia tại Huế", ông Minh nói.

Phù điêu Kala Núi Bà ở Phú Yên được công nhận là Bảo vật quốc gia

Phù điêu Kala Núi Bà được phát hiện tại tỉnh Phú Yên, mang đậm giá trị văn hóa, nghệ thuật kiến trúc Champa cổ vừa được Thủ tướng Chính phủ công nhận là Bảo vật quốc gia.