Nga và vấn đề người nhập cư Trung Á

Từ năm 2015, Nga đã thực hiện chế độ miễn thị thực cho công dân ba quốc gia Trung Á Tajikistan, Uzbekistan và Kyrgystan.

Do dân số sụt giảm vì tỉ lệ sinh thấp, ở Nga đã xuất hiện tình trạng thiếu lao động. Hơn nữa, nhiều công việc lao động tay chân với mức lương tương đối thấp là do người nhập cư đảm nhiệm. Mặt khác, thừa kế chính sách di trú từ thời Liên Xô, với quan điểm về quốc gia đa dân tộc, Nga khá "nương tay" với di dân từ các nước Trung Á.

Ít người biết ngay trong phức hợp Crocus City Hall, nơi xảy ra vụ khủng bố đẫm máu, có một bảo tàng nhỏ của Muslim Magomayev, và phòng hòa nhạc bị khủng bố mang tên ông. 

Muslim Magomayev (1942-2008) là nghệ sĩ nhạc pop và opera Liên Xô gốc Azerbaijan, một trong hai nghệ sĩ thể hiện thành công nhất bài hát Những con sếu (Thơ: Rasul Gamzatov, Nhạc: Yan Frenkel) - bài hát bi thương mà hào hùng về người lính Xô viết hy sinh thời Chiến tranh vệ quốc. 

Nhắc chi tiết này để hiểu hơn mối quan hệ giữa Nga với 5 cựu cộng hòa Xô viết Kavkaz và Trung Á, và quyết định của Chính phủ Nga miễn thị thực với công dân các nước này.

Hiện nay, số lượng người cư trú tạm thời ở Nga rất cao. Riêng quý 1-2023, có 1,3 triệu người Trung Á đến Nga làm việc (Uzbek: 630.000, Tajik: 340.000, Kyrgyz: 172.000), cao gấp rưỡi so với năm trước (841.000 người). 

Đó là chưa kể số công dân Trung Á nhập tịch Nga. Theo thống kê của Hãng thông tấn Tajikistan ASIA-Plus, vào năm 2022, một số lượng kỷ lục người Tajik đã nhận quốc tịch Nga: hơn 173.000. 

Dữ liệu từ Bộ Nội vụ Nga cho thấy trong 6 năm (2016-2022), số lượng người Tajik nhận quốc tịch Nga đã tăng hơn 6,5 lần, đứng đầu trong tất cả các nước Trung Á (hơn 1,5 triệu tổng cộng).

Tuy nhiên, như nhà khoa học chính trị Nikolai Sevostyanov phân tích trên dzen.ru 23-3, khác với thời Liên Xô, dòng người Trung Á nhập cư hiện không chung nền tảng văn hóa với Nga. 

Những công dân Trung Á theo nền giáo dục Liên Xô trước đây được thay thế bằng các Wahhabit, những tín đồ Hồi giáo lớn lên vào những năm 1990, sau khi Liên Xô sụp đổ, trong cảnh nghèo đói. 

Những người mới đến không làm việc trên các công trường xây dựng của nền kinh tế quốc dân. Họ thiết lập mạng lưới các quầy bán rau, không nộp thuế, chiếm lĩnh thị trường chợ đen để buôn bán ma túy. 

Khi cộng đồng hải ngoại này biến thành các nhóm tội phạm sắc tộc có tổ chức, thì tình trạng di cư trở thành mối đe dọa trực tiếp với an ninh Nga. Tổng công tố viên Igor Krasnov hôm 26-3 công bố: số vụ phạm tội của người nhập cư trong năm 2023 đã tăng 75%.

Dễ hiểu là trong chính trường và xã hội Nga hiện đang dấy lên những ý kiến đòi kiểm soát nhập cư. Ngày 26-3, một thỉnh nguyện thư đã xuất hiện trên trang change.org, kêu gọi tiến hành chế độ thị thực với công dân Trung Á đến Nga. 

Theo thỉnh nguyện thư này, 90% người Trung Á nhập cư vào Nga là thanh niên Hồi giáo đến từ vùng nông thôn, tức môi trường mà những kẻ khủng bố được tuyển mộ. Uzbekistan và Tajikistan là những quốc gia có biên giới rất gần với các điểm nóng của chủ nghĩa Hồi giáo cực đoan. 

Thỉnh nguyện thư cho rằng chỉ bằng việc thông qua dự luật tiến hành chế độ thị thực nói trên, Nga mới có thể giảm nguy cơ khủng bố, tăng số lượng việc làm cho dân bản xứ, giảm tội phạm...

Tin mới nhất cho hay tỉnh Novgorod vừa ban hành lệnh cấm tuyển dụng người nước ngoài, có hiệu lực từ 26-6. Lệnh cấm áp dụng với công dân làm việc trong các lĩnh vực buôn bán rượu và thuốc lá, vận chuyển hành khách bằng xe buýt, taxi và xe cho thuê có tài xế. 

Quyết định được đưa ra nhằm "điều tiết thị trường lao động, ổn định tình hình di cư và giảm nguy cơ xung đột giữa các sắc tộc".■