Chủ tịch thượng viện Valentina Matviyenko cũng yêu cầu ông Putin rút đại sứ Nga tại Mỹ về nước.

Những người vũ trang canh gác quanh tòa nhà nghị viện vùng Crimea ở thành phố Simferopol ngày 1-3 - Ảnh: Reuters

“Liên quan đến tình hình bất thường ở Ukraine và nguy cơ đối với công dân Nga... tôi yêu cầu Hội đồng liên bang cho phép sử dụng các lực lượng vũ trang Nga trên lãnh thổ Ukraine cho đến khi tình hình chính trị ở nước này bình thường trở lại” - điện Kremlin dẫn lời ông Putin. Tổng thống Nga cũng khẳng định Matxcơva buộc phải bảo vệ lực lượng hạm đội Biển Đen đóng ở Crimea. Khác với những luật khác, việc sử dụng quân đội ở nước ngoài chỉ cần sự đồng ý của Hội đồng liên bang, tức Thượng viện, mà không cần thông qua Hạ viện. Trước đó, lưỡng viện của Quốc hội Nga đều kêu gọi ông Putin có biện pháp ổn định tình hình ở Crimea và chính quyền mới của khu tự trị cũng kêu gọi Nga giúp đỡ.

Phản ứng lại, chính trị gia Vitali Klitschko của Ukraine kêu gọi quốc hội nước này tổng điều động binh lính toàn quốc.

Tố cáo qua lại

Tuyên bố đưa ra trong bối cảnh tình hình ở Cộng hòa tự trị Crimea vẫn nóng bỏng, khi hôm qua Ukraine cáo buộc Nga đã đưa 6.000 quân vào bán đảo này mà “không báo trước hay xin phép” và cáo buộc Matxcơva đang hành động như kịch bản vụ tấn công Gruzia năm 2008.

Phản ứng ngoại giao lẫn quân sự diễn ra song song tại Crimea. Reuters dẫn phát biểu của Tổng thống Obama: “Bất cứ xâm phạm nào vào chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ Ukraine sẽ gây bất ổn nghiêm trọng. Mỹ sẽ đứng cùng cộng đồng quốc tế để đảm bảo rằng bất cứ sự can thiệp quân sự nào vào Ukraine sẽ phải trả giá”.

Ông Obama cũng kêu gọi Nga tôn trọng luật pháp quốc tế và để người dân Ukraine quyết định số phận nước này. Quan hệ Nga - Mỹ thời gian qua vốn đã nguội lạnh do bất đồng về cuộc xung đột ở Syria và quyết định bảo bọc cựu tình báo Mỹ Edward Snowden của Matxcơva. Ông Obama cũng có thể bỏ hội nghị G8 vào tháng 6-2014 tại Sochi, một sự kiện được ông Putin coi như một dịp quan trọng để thể hiện sức mạnh.

Hôm qua, theo AFP mô tả, hàng chục người vũ trang mặc đồng phục và mũ len trùm đầu đứng canh gác trước tòa nhà nghị viện của Crimea. Hai khẩu súng máy được đặt trước cổng. Không rõ các tay súng thuộc lực lượng nào. Trước đó có tin các tay súng vũ trang đã đánh chiếm tòa nhà. Công ty Ukrtelecom cũng cho biết liên lạc điện thoại và Internet giữa Crimea và Ukraine đã bị cắt đứt sau khi các văn phòng của họ tại bán đảo bị chiếm.

Tổng thống lâm thời Ukraine Oleksander Turchinov khẳng định 13 máy bay Nga chở theo 150 quân mỗi chiếc đã hạ cánh xuống sân bay gần Simferopol. Hơn chục chiếc trực thăng quân sự và xe tăng Nga cũng được cho là xuất hiện xung quanh Simferopol và Sevastopol trong khi tàu chiến của Matxcơva chuẩn bị tiến vào vịnh Balaklava. Ông Turchinov kêu gọi Nga chấm dứt việc khiêu khích để ngồi vào đàm phán. Tuy nhiên không có đụng độ hay đổ máu nào dù Kiev cáo buộc quân đội Nga được triển khai để xâm lược vũ trang.

Đáp lại, đại sứ Nga tại Liên Hiệp Quốc Vitaly Churkin khẳng định các động thái của quân đội Nga tại Crimea hoàn toàn phù hợp với thỏa thuận về triển khai quân sự với Ukraine. Bộ Ngoại giao Nga cho biết lực lượng vũ trang thuộc hạm đội Biển Đen của Nga tiến vào Crimea để bảo vệ hạm đội và không tham gia các vụ chiếm hai sân bay như cáo buộc của Kiev. Matxcơva cáo buộc ngược lại “các tay súng từ Kiev đã cố đánh chiếm Bộ Nội vụ của Crimea trong đêm làm một số người bị thương”.

Nga không phớt lờ lời cầu cứu

Trong tuyên bố đầu tiên về Ukraine, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã kêu gọi ngăn bất ổn tiếp tục leo thang. Ông Putin nhấn mạnh về “tầm quan trọng của việc ngăn bạo lực tiếp diễn và sự cấp thiết phải đưa tình hình trở lại bình thường”, theo thông cáo từ điện Kremlin. Tuyên bố được tổng thống Nga đưa ra trong cuộc điện đàm với các lãnh đạo Liên minh châu Âu gồm Thủ tướng Anh David Cameron, Thủ tướng Đức Angela Merkel và Chủ tịch Hội đồng châu Âu Herman van Rompuy. Trong cuộc nói chuyện với ông Cameron, ông Putin cũng nhất trí giải pháp tốt nhất cho cuộc khủng hoảng Ukraine là bầu cử tự do và công bằng.

Trong khi đó, Hãng tin RIA Novosti dẫn lời Chủ tịch Quốc hội Cộng hòa tự trị Crimea Vladimir Konstantinov cho biết đã chọn ra thủ tướng và nội các mới trong nỗ lực tách ra khỏi Ukraine. Trước đó, chính quyền khu vực này cũng đã chọn ngày trưng cầu ý dân để giảm sự phụ thuộc vào Kiev vào ngày 30-3.

Tân lãnh đạo Crimea Sergiy Aksyonov ngày 1-3 đã kêu gọi ông Putin giúp đỡ để bảo vệ hòa bình tại khu tự trị. Ông Aksyonov tuyên bố tạm nắm quyền kiểm soát mọi lực lượng an ninh tại Crimea. Nội các mới của Crimea cũng tuyên bố chỉ thừa nhận ông Viktor Yanukovych là tổng thống hợp pháp của Ukraine. Một số nguồn tin từ điện Kremlin cho biết Matxcơva sẽ không làm lơ trước yêu cầu giúp đỡ của Crimea.