Đánh bắt hải sản ở Việt Nam cần thay đổi theo hướng bền vững hơn trước yêu cầu của IUU - Ảnh: TRẦN MẠNH

Thông tin trên được đưa ra tại hội nghị "Doanh nghiệp hải sản cam kết chống khai thác IUU", do Hiệp hội Chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) tổ chức ngày 25-9 tại TP.HCM.

Bà Nguyễn Thị Thu Sắc, trưởng ban hải sản VASEP, cho biết nếu bị rút thẻ vàng thì thực sự là một thiệt hại nặng nề đối với xuất khẩu hải sản của Việt Nam vào EU, và tiếp theo là ở nhiều thị trường quan trọng khác như Mỹ. 

Nếu doanh nghiệp không nghiêm túc thực hiện các quy định về IUU của EU thì chắc chắn Việt Nam khó tránh khỏi nguy cơ bị kiểm soát chặt chẽ, thậm chí bị cấm xuất khẩu vào EU.

Theo VASEP, việc nhận thẻ vàng của EU có thể gây ra nhiều tác động xấu ảnh hưởng trực tiếp tới việc xuất khẩu hải sản sang EU, sau đó sẽ sớm ảnh hưởng đến thị trường Mỹ và các thị trường tiềm năng khác. 

Trong tổng kim ngạch xuất khẩu các mặt hàng hải sản của Việt Nam hằng năm với 1,9-2,2 tỉ USD, EU và Mỹ mỗi thị trường chiếm 16-17% (350-400 triệu USD).

Cụ thể, quốc gia bị EU rút thẻ vàng do vi phạm IUU sẽ giảm xuất khẩu hải sản sang EU vì khách hàng rất ngại việc bị phạt theo quy định IUU, tên của quốc gia bị cảnh báo sẽ được đăng tải công khai trên các tạp chí và website chính thức của EU. Điều này sẽ làm xấu đi hình ảnh và uy tín, thương hiệu của ngành hải sản. 

Các thị trường khác có thể sẽ áp dụng quy định kiểm soát nghiêm ngặt hơn dành cho nước bị EU rút thẻ vàng, ví dụ Mỹ là nước đang chuẩn bị áp dụng hệ thống kiểm soát thủy sản nhập khẩu nhằm chống lại nạn khai thác IUU từ ngày 1-1-2018.

Ông Nguyễn Hoài Nam, phó tổng thư ký VASEP, cho hay thiệt hại của việc "dính thẻ vàng" với doanh nghiệp là rất nặng nề. 

Cụ thể là trong thời gian bị thẻ vàng, 100% container hàng xuất khẩu từ nước bị rút thẻ sang EU bị giữ lại để kiểm tra nguồn gốc khai thác, thời gian sẽ kéo dài tới 3-4 tuần/container và riêng phí kiểm tra nguồn gốc khoảng 500 bảng Anh/container, chưa kể phí lưu giữ cảng và hệ lụy kinh doanh của đối tác khách hàng. 

"Nhưng rủi ro nhất là tỉ lệ lớn các lô hàng bị từ chối thông quan và trả lại hàng. Ví dụ Philippines có đến 70% số container bị trả về, thiệt hại có thể lên đến 10.000 euro/container" - ông Nam nói.

Theo quy định, sau khi bị cảnh báo thẻ vàng, nước bị cảnh báo sẽ có 6 tháng khắc phục các thiếu sót. Nếu 6 tháng không có cải thiện theo đánh giá của EU sẽ bị chuyển sang cảnh báo thẻ đỏ, đồng nghĩa với bị cấm xuất khẩu các mặt hàng hải sản khai thác sang EU.

Ông Vũ Văn Tám, thứ trưởng Bộ NN&PTNT, cho hay nguy cơ bị IUU rút thẻ vàng với hải sản đánh bắt không phải cảnh báo xa, mà rất gần với Việt Nam rồi. 

Các doanh nghiệp cần gấp rút và nghiêm túc thực hiện các quy định của IUU. Bên cạnh đó, Bộ NN&PTNT cũng như các bộ ngành liên quan sẽ nỗ lực để làm việc với các cơ quan chức năng EU nhằm hỗ trợ doanh nghiệp, kéo dài thời hạn rút thẻ vàng để doanh nghiệp có thêm thời gian chuẩn bị.

"Quan trọng là cơ quan nhà nước và doanh nghiệp hiểu rằng là phải làm thật, chứ không phải đối phó. Xung quanh chúng ta đã có Thái Lan, Philippines bị thẻ vàng, Campuchia bị thẻ đỏ, để lại những hậu quả nghiêm trọng cho ngành và xuất khẩu" - ông Tám cho biết.

IUU là tên viết tắt của các hoạt động đánh bắt cá bất hợp pháp, không có báo cáo và không được quản lý (illegal, unreported and unregulated fishing). 

Quy định về IUU được EU ban hành nhằm phòng ngừa, ngăn chặn và loại bỏ mọi hoạt động đánh bắt cá dưới các hình thức này. 

Năm 2002, Ủy ban châu Âu (EC) thông qua kế hoạch hành động IUU, trên cơ sở triển khai một kế hoạch hành động quốc tế của Tổ chức Nông lương của Liên Hiệp Quốc (FAO) năm 2001 nhằm phòng ngừa, ngăn chặn và loại bỏ các hoạt động đánh bắt cá IUU.