Phát triển chủ đề từ hiện tượng đời sống

Cô Mai Hương, giáo viên THCS quận Tây Hồ, Hà Nội, chia sẻ: Nếu tinh thần của chương trình mới là giảm tải thì môn tự nhiên xã hội chưa đạt được mục tiêu này. Chương trình lớp 7 hiện đang đưa những kiến thức từng dạy lớp 10 ở chương trình cũ xuống. Tương tự, lớp 8 cũng có nhiều nội dung trước đây chỉ dạy ở bậc THPT.

"Các môn lý, hóa, sinh ở bậc THCS đều là các môn học để học sinh làm quen dần với lĩnh vực này. Nên cần đi từ đơn giản, gần gũi đến khó, phức tạp hơn. Bên cạnh đó cần bắt đầu từ các hiện tượng đời sống để phát triển các chủ đề để phù hợp với học sinh THCS. Với mục tiêu này, tích hợp ba trong một là hợp lý. Nhưng cần làm khác với chương trình đã thiết kế hiện nay: quá nặng và vẫn chỉ là sự ghép cơ học ba phân môn với nhau" - cô Mai Hương nói.

Lãnh đạo một trường THCS ở TP.HCM:

Chặt chẽ hơn trong thẩm định sách giáo khoa

Tôi cho rằng Chương trình giáo dục phổ thông 2018 môn tích hợp có nhiều ưu điểm so với chương trình cũ với các môn riêng lẻ như lý, hóa, sinh, sử, địa. Thật ra, yêu cầu cần đạt của môn khoa học tự nhiên, lịch sử và địa lý là vừa phải, phù hợp với xu thế phát triển của giáo dục thế giới. Nhưng sách giáo khoa thì chưa thể hiện được ưu điểm ấy.

Cả ba bộ sách giáo khoa môn khoa học tự nhiên hiện nay đều đưa vào nhiều nội dung kiến thức khó, cao siêu…Trong khi đó, rất nhiều giáo viên vẫn cho rằng sách giáo khoa là pháp lệnh. Vì vậy, họ giảng dạy bám sát, phụ thuộc vào sách giáo khoa, gây quá tải cho học sinh và khiến cho mục tiêu tốt đẹp ban đầu của môn học tích hợp khó đạt được. Đây chính là điểm trừ của các bộ sách xã hội hóa. Và từ đây cũng cho thấy khâu thẩm định sách giáo khoa của Bộ Giáo dục và Đào tạo chưa được chặt chẽ như ý muốn.

Không những thế, thay vì nội dung sách giáo khoa phải trình bày theo đúng tinh thần tích hợp thì thực tế các chủ đề lại được trình bày một cách riêng rẽ với lý, hóa, sinh riêng… Giáo viên chỉ được đào tạo đơn môn. Sách giáo khoa cũng trình bày theo kiểu đơn môn. Vậy làm sao người thầy giáo có thể liên kết các môn lại để dạy đúng như tinh thần môn tích hợp?

Do đó, nếu cần chỉnh sửa cho môn tích hợp, tôi cho rằng cần chỉnh sửa sách giáo khoa. Cần phân biệt rõ đâu là kiến thức chuẩn, đâu là kiến thức nâng cao, các thí nghiệm nào là cơ bản, dễ thực hiện; thí nghiệm nào dành cho học sinh giỏi, có năng khiếu…

Một cán bộ Sở Giáo dục và Đào tạo TP.HCM:

Phải chuẩn bị đội ngũ giáo viên phù hợp

Khoa học tự nhiên là một môn học được xây dựng từ khoa học vật lý, hóa học, sinh học và khoa học trái đất. Bản chất của môn học này là khoa học thực nghiệm, là những sự vật, hiện tượng gần gũi với đời sống của học sinh chứ không phải khoa học hàn lâm.

Nhiệm vụ của nhà trường là tổ chức cho học sinh khám phá thế giới tự nhiên dưới cái nhìn cơ sở nhất khi các em học môn này. Tức là kiến thức, kỹ năng các em học ở môn khoa học tự nhiên chỉ mang tính chất nền tảng. Việc này có ý nghĩa rất quan trọng trong việc nhận thức, hình thành thế giới quan khoa học của học sinh.

Như vậy, có thể nói mục tiêu của chương trình môn học là phù hợp với xu hướng phát triển của thế giới (mỗi một nghề đều đòi hỏi con người phải có nhiều kiến thức ở nhiều lĩnh vực khác nhau chứ không chỉ một lĩnh vực), phù hợp với nhận thức khoa học của học sinh THCS.

Thế nhưng, trên thực tế khi giảng dạy lại không tích cực như thế. Ở nhiều trường THCS, một môn khoa học tự nhiên có ba giáo viên của ba môn lý, hóa, sinh đứng lớp. Vì vậy, nhiều giáo viên đang "nhồi" cho học sinh hết mức có thể.

Giáo viên lý "nhồi" cho học sinh nhìn theo lĩnh vực vật lý, tương tự với giáo viên hóa và sinh cũng vậy. Tình trạng này dẫn đến hai hệ lụy. Thứ nhất, học sinh sẽ nhìn sự vật, hiện tượng bằng cái nhìn phiến diện hoặc theo hóa, hoặc theo lý, hoặc theo sinh. Thứ hai, giáo viên sẽ dạy theo hướng chuyên sâu, nâng cao của lý, hóa, sinh chứ không phải dạy theo hướng cơ bản, nền tảng.

Từ đây, có thể thấy rõ lực cản khi triển khai chương trình môn tích hợp chính là giáo viên. Mà nguyên nhân sâu xa của nó là Bộ Giáo dục và Đào tạo không chuẩn bị đội ngũ đáp ứng yêu cầu giảng dạy môn học này. Vậy người cần thay đổi ở đây chính là giáo viên chứ không phải chương trình.