Theo người dân địa phương, những vườn xoài cổ thụ ở vùng đất Cam Lâm được hình thành từ đầu thế kỷ 20. 

Người Pháp mang giống xoài Canh Nông từ Ấn Độ sang, rồi được người dân trồng thành những vườn xoài lớn.

Xoài cổ thụ được trồng từ thời Pháp

Ông Phạm Xuân Thìn (71 tuổi, ở xã Cam Hòa) nói giống xoài Canh Nông có thân lớn, cành lá vươn cao, tạo tán rất rộng. Vì vậy xoài Canh Nông được trồng khá thưa. Mỗi cây cách nhau hàng chục mét, nhằm vừa tạo không gian cho cây xoài phát triển, vừa không phải "đụng chạm" đến những cây khác.

Trong vườn xoài cổ thụ nhà ông Thìn, phần nhiều là những cây xoài cổ thụ 50-60 tuổi, cũng có những cây xoài trên trăm tuổi. Có những gốc xoài cổ thụ xù xì to đến 3 người ôm không xuể, cành lá vươn dài tạo tán che mát cả một khoảnh đất lớn.

"Giống này trái nhỏ mà thơm, tạo nên đặc sản xứ xoài Cam Ranh - Cam Lâm một thời. Nhưng về sau mất dần ưu thế vì sản lượng thấp. 

Xoài Canh Nông dần được thay thế bởi những giống xoài lai tạo mới và những giống nhập ngoại có trái lớn, được thị trường chuộng hơn. Tuy nhiên, ở Cam Lâm những vườn xoài cổ thụ giống Canh Nông vẫn còn giữ được một diện tích lớn" - ông Thìn nói. 

Chế biến các sản phẩm từ xoài

Theo anh Trần Lê Hòa (29 tuổi) - giám đốc Công ty Mango Cát Tiên, từ xưa xoài Canh Nông là giống xoài đặc trưng tại địa phương.

"Mỗi mùa xoài, mỗi cây xoài cổ thụ cho trái ít nhất là 500kg. Nhiều cây trái còn cho 1-3 tấn xoài. Sản lượng xoài lớn là nguồn nguyên liệu khá ổn định cho việc sản xuất, chế biến các sản phẩm từ xoài" - anh Hòa nói.

Theo anh Hòa, trước đây người dân chỉ biết trồng và bán xoài cho thương lái. Khi mùa xoài chín, xoài nhiều quá bán không kịp, nên người trồng xoài thường bị ép giá. Vì thế, xoài nhiều lúc bán với giá rất rẻ. Có lúc phải đổ bỏ trong xót xa.

Hiện tại các xưởng sản xuất của anh Hòa đang làm những sản phẩm từ xoài, nổi bật là bánh tráng xoài và xoài sấy dẻo. Các mặt hàng này tiêu thụ được vì tiện lợi và dễ bảo quản.

Xưởng của anh Hòa đang sở hữu nhiều vườn xoài cổ thụ và kết nối đến các vườn xoài khác để có đủ nguồn nguyên liệu. Theo hướng mở rộng quy mô sản xuất, sắp tới công ty của anh Hòa sẽ có thêm nhiều xưởng chế biến xoài khác gắn với vườn xoài cổ thụ của Cam Lâm. 

Tour du lịch vườn xoài

Cùng với anh Hòa, anh Đặng Thế Truyền (33 tuổi), giám đốc Công ty TNHH Camlamonline, đã thành công trong việc tìm hướng đi mới nâng cao giá trị cho những vườn xoài cổ thụ ở Cam Lâm. Công ty của anh Truyền là doanh nghiệp duy nhất tại địa phương làm du lịch gắn với các vườn xoài cổ thụ.

Tour du lịch vườn xoài của anh Truyền bắt đầu từ đầu năm 2023, khi nhận thấy huyện Cam Lâm nằm giữa TP Nha Trang và TP Cam Ranh, lại gần các khu du lịch lớn ở Bãi Dài, nên dễ dàng cho việc đón khách. Anh Truyền đã lập nên trang web Camlamonline.com giới thiệu các điểm ăn uống, vui chơi tại huyện, nhất là tour vườn xoài.

Tour này hằng tuần đều có khách, chủ yếu là khách đi theo đoàn, muốn tham quan vườn xoài, thưởng thức các món ăn từ xoài và tự chế biến các sản phẩm từ xoài (bánh xoài, trà xoài, xoài sấy muối ớt…) Khách đến với tour này đều tỏ vẻ thích thú vì có trải nghiệm mới lạ.

"Những cây xoài cổ thụ này đã gắn bó với người dân quê hương từ bao đời nay, nếu biết cách khai thác tiềm năng của những vườn xoài này, nó sẽ sống cùng người dân lâu hơn nữa" - anh Truyền chia sẻ.

Xoài chín đầy cây vẫn không hái vì có hái cũng không biết bán đi đâu

TTO - Người trồng xoài vùng Cam Ranh (Khánh Hòa), nơi được xem là 'thủ phủ' xoài ở miền Trung, đang điêu đứng vì dịch COVID-19 khi xoài chín đầy cây nhưng không dám hái vì không biết xuất bán đi đâu.