Điểm sáng xuất khẩu nông sản

Xuất khẩu nông sản là điểm sáng nhất trong bức tranh xuất khẩu cả nước năm 2023, góp phần quan trọng vào mức xuất siêu 28 tỉ USD, tạo ra giá trị kim ngạch xuất khẩu từ 1 tỉ USD trở lên của hơn 10 mặt hàng nông sản. Xuất khẩu nông sản đã tạo ra bốn mảng màu sáng. Một là, quy mô không ngừng tăng.

Hai là, cơ cấu hàng hóa xuất khẩu theo hướng tích cực, giảm hàm lượng thô, tăng sản phẩm chế biến. Ba là, hàng xuất khẩu tiếp tục được mở rộng, đa dạng, phong phú về chủng loại, tận dụng tốt các hiệp định thương mại tự do (FTA).

Và cuối cùng là xuất khẩu nông sản đóng góp quan trọng giữ cán cân thương mại xuất siêu nhiều năm qua.

Để nâng cao giá trị nông sản, cần sự tiếp cận tổng thể, sự phối hợp đa ngành và giải quyết liên ngành để nông sản phát triển bền vững trong tương lai.

Cần sớm hình thành các tổ hợp đủ mạnh để hỗ trợ, chủ động ứng phó, tạo ra giá trị gia tăng dựa trên khai thác hiệu quả các nguồn lực khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số.

TS Trần Hữu Hiệp

Ông Đặng Phúc Nguyên (tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam):

Lạc quan!

Năm 2024, Bộ NN&PTNT đặt ra mục tiêu kim ngạch xuất khẩu rau quả là 4,5 tỉ USD. Nhưng mới có 11 tháng năm 2023, xuất khẩu rau quả thu luôn về 5,6 tỉ USD.

Dấu ấn này có được nhờ sự "ghi điểm" của sầu riêng, thu về 2,4 tỉ USD (từ năm 2021 trở về trước chỉ xuất khẩu được khoảng 200 triệu USD/năm). Vì thế mà tôi hoàn toàn hy vọng năm 2024 ngành hàng rau quả sẽ đạt con số 6-7 tỉ USD.

Chúng ta có cơ sở để có niềm tin như thế là bởi Trung Quốc mỗi năm chi 15 tỉ USD cho nhập khẩu trái cây. Thị phần của VN năm nay dự kiến chiếm khoảng 25 - 30%, chỉ sau Thái Lan và Chile.

Trong tương lai, quy mô thị trường Trung Quốc có thể nhân lên gấp đôi, tức 30 tỉ USD. Do vậy, cơ hội vô cùng lớn cho doanh nghiệp Việt nếu thị trường 1,4 tỉ dân này mở cửa thêm cho các sản phẩm như sầu riêng đông lạnh, bưởi da xanh, bơ, dừa tươi... của VN.

Ông Nguyễn Đình Tùng (tổng giám đốc Công ty Vina T&T, TP.HCM):

Sầu riêng thắng lớn!

Lượng sầu riêng xuất khẩu năm 2023 của đơn vị tăng gấp khoảng 10 lần so với 2022, giá trị vì thế cũng tăng rất mạnh.

Theo đó, trong tổng lượng xuất, Trung Quốc chiếm đến 85%, còn lại là số thị trường khác như Mỹ, châu Âu, Canada... Năm 2023, chúng ta mới thật sự tận dụng được nghị định thư để xuất sầu riêng chính ngạch sang Trung Quốc, nhờ đó sản lượng và giá trị xuất khẩu chung của mặt hàng này mới tăng mạnh.

Năm 2024 sẽ tiếp tục là năm của sầu riêng, giá mặt hàng này khả năng duy trì ở mức tốt bởi dư địa tại thị trường Trung Quốc vẫn còn rất lớn.

Trong khi đó, nguồn cung các nước như Thái Lan, Việt Nam, Campuchia... dù tăng nhưng không thể đáp ứng đủ nhu cầu của quốc gia tỉ dân này.

Cụ thể, là thị trường tiêu thụ chính nhưng hiện chỉ khoảng 300 - 400 triệu người Trung Quốc được tiếp cận với sầu riêng. Ngoài ra, hơn 100 triệu dân trong nước cũng là thị trường quan trọng mà chúng ta chưa khai thác tốt.

Ông Phạm Xuân Hồng (chủ tịch Hội Dệt may - thêu đan TP.HCM):

Dệt may sẽ dần phục hồi

Doanh nghiệp dệt may kỳ vọng sự phục hồi của thị trường vào năm 2024 để tăng xuất khẩu, đảm bảo công ăn việc làm cho người lao động.

Các doanh nghiệp dự đoán trong năm 2024 nhu cầu người dân sẽ dần phục hồi, kéo theo ngành dệt may cũng tăng trưởng. Tuy nhiên, mức độ phục hồi vẫn còn phụ thuộc lớn vào tình hình thị trường thế giới; có những thị trường vẫn còn bất định, thậm chí có thể bị đảo chiều.

Trước đây, doanh nghiệp có thể xây dựng kế hoạch trước cả năm, còn giai đoạn này mọi kế hoạch phải ngắn hạn hơn, thậm chí tính theo tháng.

Để có đơn hàng trong giai đoạn tới, các doanh nghiệp phải tiếp tục tìm kiếm, mở rộng các thị trường mới bên cạnh các thị trường truyền thống, thị trường sụt giảm.

Ngoài ra, doanh nghiệp cũng phải cạnh tranh hơn về giá, chất lượng, chấp nhận các đơn hàng nhỏ, lợi nhuận thấp và đa dạng hơn nữa những mặt hàng, tăng tốc sản xuất những mặt hàng mà người dân đang có nhu cầu giai đoạn này.

Ông Nguyễn Văn Khánh (phó chủ tịch Hội Da giày TP.HCM):

Nỗ lực tìm thị trường ngách

Trong năm 2024 này, các doanh nghiệp da giày Việt vẫn nỗ lực để tìm kiếm đơn hàng, thậm chí tìm những thị trường ngách, để có được công ăn việc làm. Trong đó, doanh nghiệp phải có những chiến lược linh hoạt về giá cả, về chất lượng sản phẩm, thậm chí trường hợp huề vốn doanh nghiệp vẫn xem xét làm để vận hành bộ máy, công nhân có công việc.

Bản thân doanh nghiệp cũng kỳ vọng tình hình thế giới ổn định, sức mua của người dân đối với các thị trường chủ lực tăng trở lại sẽ khiến các doanh nghiệp trong ngành có động lực sản xuất.

Ông Phạm Văn Việt (tổng giám đốc Việt Thắng Jean):

Cải tiến công nghệ, tăng chất lượng

Doanh nghiệp phải đẩy mạnh hơn nữa việc đổi mới công nghệ để sản xuất những sản phẩm chất lượng, có tính cạnh tranh cao trong bối cảnh sự phục hồi chậm như hiện nay. Khi đã thay đổi công nghệ, doanh nghiệp cũng tiếp tục mở rộng thị trường mới như Trung Đông, châu Phi, Nga... bên cạnh những thị trường quen thuộc đối với ngành may như EU, Mỹ.

Bên cạnh đó, việc sản xuất các mặt hàng cũng phải đa dạng hơn, từ hàng thời trang, theo mùa đến các sản phẩm mặc thường nhật, đồng phục, hàng bình dân... Với những nỗ lực của doanh nghiệp cũng như dự báo về thị trường, khả năng các doanh nghiệp ngành may sẽ phục hồi vào nửa cuối 2024.

Lúa gạo sẽ tăng trưởng mạnh, hy vọng vào thủy sản

Chính quyền và các doanh nghiệp kỳ vọng trong năm 2024 giá trị lúa gạo xuất khẩu sẽ tiếp tục tăng trưởng mạnh. Trái ngược, ngành thủy sản lại đang gặp khó khăn.

Ngay ngày đầu năm mới, ông Phạm Thái Bình, chủ tịch hội đồng quản trị Công ty cổ phần công nghệ cao Trung An (TP Cần Thơ), nhìn lại: Năm 2023 được xem là năm thắng lợi của ngành nông nghiệp Việt Nam khi có giá trị nông sản xuất khẩu tăng trưởng rất lớn, vượt kỳ vọng.

Lúa gạo tiếp tục lên giá

Theo ông Bình, năm 2024, với sự chỉ đạo lãnh đạo của tư lệnh ngành Bộ NN&PTNT cùng vào cuộc với chính quyền các địa phương thì việc thực hiện đề án 1 triệu hec ta lúa chất lượng cao và giảm phát thải thấp đang được kỳ vọng sẽ hoàn thành.

Đây sẽ là điều kiện giúp phát triển ngành gạo hơn nữa. "Dưới góc độ của doanh nghiệp xuất khẩu gạo, việc triển khai đề án 1 triệu hec ta lúa chất lượng cao và giảm phát thải thấp, chúng tôi rất muốn đề án này được thực hiện ngay vào năm 2024. Tuy nhiên, cần có những giải pháp để doanh nghiệp và nông dân tiếp cận.

Đặc biệt là nông dân phải sản xuất lúa giảm phát thải thấp để nâng cao chất lượng, nâng cao giá trị hạt gạo. Doanh nghiệp rất kỳ vọng những giải pháp cụ thể của Bộ NN&PTNT. Năm 2023 bộ đã điều hành ngành nông nghiệp rất thành công và chúng tôi tin năm 2024 chắc chắn sẽ thắng lợi hơn nữa", ông Bình nói thêm.

Về tình hình xuất khẩu gạo năm 2024 sắp tới, ông Phạm Thái Bình dự báo chắc như đinh đóng cột: giá lúa gạo sẽ tiếp tục tăng nữa.

Tuy thế, các doanh nghiệp sẽ không còn "sốc" vì giá lúa tăng bất thường mà họ đã có sự chủ động từ trước. Với việc triển khai nhiều giải pháp phát triển ngành hàng lúa gạo thì giá trị xuất khẩu gạo năm 2024 của Việt Nam sẽ tiếp tục thắng lớn hơn nữa.

Ông Lê Hữu Toàn, giám đốc Sở NN&PTNT tỉnh Kiên Giang, cũng kỳ vọng giá trị hạt gạo ĐBSCL mang lại nhiều thành quả hơn nữa trong năm 2024. "Để đạt được điều ấy thì ngành lúa gạo cần sớm có thương hiệu gạo quốc gia.

Chúng tôi mong muốn điều này dữ lắm. Tôi cũng mong muốn trong năm mới này, nông dân sản xuất gắn với giảm phát một cách đồng bộ từ ngành chăn nuôi đến trồng trọt và thủy sản.

Kỳ vọng cuối cùng của tôi là hạ tầng giao thông khu vực ĐBSCL sẽ được quan tâm thực hiện đồng bộ. Từ đó giúp nông dân, ngành nông nghiệp, đặc biệt là mặt hàng lúa gạo, của vùng ĐBSCL ngày càng phát triển hơn nữa", ông Toàn nói.

Hy vọng tôm, cá

Nói về những khó khăn của con tôm xuất khẩu, ông Hồ Quốc Lực, chủ tịch hội đồng quản trị Công ty cổ phần thực phẩm Sao Ta, cho biết bước qua năm 2024 các khó khăn của ngành tôm Việt dự báo vẫn hiển hiện.

Tuy nhiên với sự dạn dày trên thương trường, các doanh nhân tôm đã biết chuyển thách thức đó thành kinh nghiệm, bản lĩnh cho mình để bước vào năm mới với tâm thế giảm đi áp lực, tự tin hơn.

Tuy nhiên, bất lợi "chí tử" của ngành tôm là giá thành tôm nuôi quá cao chưa thể khắc phục ngay trong thời gian ngắn, do vậy sẽ đòi hỏi nỗ lực của cả chuỗi giá trị ngành hàng tôm một cách mạnh mẽ hơn bao giờ hết để hy vọng đạt kết quả hơn trong năm mới.

Trong khi đó, ông Trần Văn Phúc, giám đốc Sở NN&PTNT tỉnh Bình Định, cho biết năm 2023 tỉnh Bình Định xuất khẩu hải sản đạt 110 triệu USD, thấp hơn năm 2022 khoảng 50 triệu USD.

"Hiện nay, Bình Định có sáu nhà máy chế biến hải sản với công suất khoảng 17.000 tấn/năm. Sản lượng khai thác thủy, hải sản của Bình Định đạt 270.000 tấn và 14.000 tấn thủy hải sản nuôi trồng.

Đây là nguồn nguyên liệu rất dồi dào để phục vụ việc xuất khẩu hải sản. Năm 2024, với tình hình hiện nay, nếu kinh tế ổn định sẽ tạo điều kiện mở rộng thị trường cho các doanh nghiệp xuất khẩu.

Hải sản xuất khẩu chủ lực của Bình Định là hàng đông lạnh, đặc biệt là cá ngừ đại dương. Năm nay, dự kiến tổng giá trị hải sản xuất khẩu của Bình Định ước đạt 160 triệu USD và sản phẩm từ cá ngừ đại dương vẫn là mặt hàng chủ lực", ông Phúc thông tin.

Nói thêm về những khó khăn, ông Hoàng Ngọc Bình, giám đốc vận hành Công ty Australis (một công ty Mỹ hiện đang đầu tư nuôi thủy sản tại Khánh Hòa), cho hay ngành xuất khẩu thủy sản của Việt Nam hiện đối mặt với nhiều rào cản kỹ thuật ngày càng khắt khe về an toàn vệ sinh thực phẩm, truy xuất nguồn gốc, trong khi các yếu tố bền vững, năng lực cạnh tranh chưa cao, chưa đẩy mạnh chế biến sâu...

"Để đưa mặt hàng thủy sản của Việt Nam tiến sâu vào các thị trường khó tính, chúng ta cần phải xây dựng một chuỗi liên kết từ khai thác, chế biến đến xuất khẩu và phải tuân thủ các điều kiện mà thị trường đó đưa ra", ông Bình nói.

Còn ông Võ Khắc Én, phó chi cục trưởng Chi cục Thủy sản Khánh Hòa, cho hay năm 2023 lạm phát khiến nhu cầu tiêu thụ giảm ở các thị trường chính và tác động đến sản xuất trong nước khiến lượng đơn hàng xuất khẩu của các doanh nghiệp thủy sản giảm, lượng tồn kho tăng.

Thị trường khó khăn, sản xuất nguyên liệu trong nước cũng bị chững lại. Nhưng chi phí sản xuất nguyên liệu tăng cao cùng với sự tăng giá bao bì, vật tư, năng lượng, nhân công... trong khi thủy sản Việt Nam đang bị áp lực cạnh tranh về nguồn cung và giá bán với các nước khác.

"Để có thể đẩy mạnh xuất khẩu thủy sản, các doanh nghiệp cần đảm bảo tài chính để duy trì sản xuất ổn định, sẵn sàng nguồn nguyên liệu khi thị trường tiêu thụ hồi phục", ông Én nói.