Năm 2019: Bức tranh sáng của công ăn việc làm

Ảnh: Verdict

Tiến sĩ Đào Quang Vinh, viện trưởng Viện Khoa học lao động và xã hội, đánh giá: công ăn việc làm trong năm 2018 do nền kinh tế tạo ra khá tốt và năm 2019 cũng sẽ tiếp nối với những chuyển biến tích cực. Ông nói:

- Báo cáo gần đây của Chính phủ đã đưa ra dự báo nền kinh tế năm 2019 tiếp tục tăng trưởng với tốc độ 6,8%, cao hơn so với con số dự báo đưa ra trước đó. Đồng thời, kể từ ngày 30-1-2019, Hiệp định đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) bắt đầu có hiệu lực, tạo ra cú hích mới cho hoạt động sản xuất, xuất nhập khẩu, thu hút đầu tư nước ngoài. Bên cạnh đó, quá trình xúc tiến đàm phán với EU để ký kết và kết thúc ký kết Hiệp định thương mại tự do VN - EU (EVFTA) dự kiến sẽ diễn ra vào đầu năm 2019.

Hai hiệp định nếu đi vào triển khai, dự báo sẽ tạo ra khoảng 20.000 công ăn việc làm, thuộc các lĩnh vực mà VN đang có thế mạnh như lắp ráp điện tử, chế biến gỗ, dệt may, da giày, chế biến thực phẩm, sản xuất nông nghiệp, sản xuất cà phê. Các chuyển biến gần đây cho thấy một số ngành sẽ tiếp tục tăng trưởng mạnh như du lịch, xây dựng, một số phân ngành trong nông nghiệp như sản xuất rau sạch, hoa quả không chỉ tiêu thụ thị trường trong nước mà còn xuất khẩu.

Theo chiều hướng này, chỉ một số phân ngành nhỏ như khai khoáng và một số phân ngành nhỏ trong nông nghiệp có xu hướng giảm sút, còn lại hầu hết các ngành đều có chuyển biến tích cực. Đặc biệt, xu hướng đổi mới công nghệ, áp dụng công nghệ thông tin, những ngành sản xuất kinh doanh mới như bán lẻ online, vận tải công nghệ, trong đó đáng chú ý là ngành công nghệ thông tin sẽ chuyển biến rất tốt. Các dự báo đưa ra bức tranh khá tốt trong tuyển dụng ngành nghề kỹ sư, lĩnh vực ngân hàng tài chính, văn phòng. Đặc biệt, lao động bán hàng, phục vụ khách hàng cá nhân sẽ tăng lên.

Đối với phân khúc nhân sự cấp cao, lao động VN hiện nay có đáp ứng được nhu cầu của doanh nghiệp không, thưa ông?

- Lĩnh vực nhân sự cấp cao vẫn là điểm yếu của lao động VN. Hiện nay trong phần lớn các phân khúc về lĩnh vực nhân sự cấp cao từ các chuyên gia, giám đốc điều hành cho đến cấp trưởng phòng, trưởng nhóm nghiên cứu, bán hàng, marketing, kỹ thuật, kỹ sư, đặc biệt là lĩnh vực công nghệ thông tin, thì các dự báo cho thấy hiện chúng ta đang thiếu nghiêm trọng. Đó là thách thức lớn cho cung ứng đào tạo nguồn nhân lực để phục vụ chuyển đổi cơ cấu trong thị trường lao động, nhu cầu tuyển dụng của các doanh nghiệp (DN).

Lợi thế lớn nhất hiện nay là VN đang ở thời kỳ dân số vàng (dân số trẻ) nhưng trình độ lao động vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu của DN. Mặc dù chỉ số cạnh tranh của lao động VN được đánh giá cao ở bậc giáo dục phổ thông, tỉ lệ người biết đọc, biết viết, tỉ lệ người tốt nghiệp phổ thông cao, nhưng chừng đó chưa đủ. Chương trình đào tạo phổ thông cũng đòi hỏi phải bám sát thực tế hơn, bám sát nhu cầu thị trường thay vì chỉ cung cấp kiến thức cơ bản, hay kỹ năng đọc viết. Mặc dù đã nói nhiều về hướng nghiệp, cải cách giáo dục nhưng hiện nay số lượng các trường được xếp hạng đào tạo trong khu vực và quốc tế vẫn còn ít.

Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra: chất lượng đào tạo của hệ thống giáo dục chưa đáp ứng nhu cầu thị trường lao động, rất nhiều sinh viên tốt nghiệp các trường đại học chưa làm việc được ngay, nhiều trường có chất lượng đào tạo quá thấp, có bằng cấp nhưng không có năng lực thực sự. Số đáp ứng được yêu cầu ngoài nguồn cung từ một số ít trường trong nước, còn lại phụ thuộc lượng đào tạo nước ngoài về. Trong khi đó, gần đây số lượng DN mới, chi nhánh công ty nước ngoài mới mở rất nhiều, một thời gian ngắn không thể đáp ứng được. Đang tồn tại bất cập giữa hệ thống đào tạo và nhu cầu thị trường. Thị trường đang phát triển rất nhanh nhưng hệ thống đào tạo chưa chuyển đổi kịp để đáp ứng.

Nhìn lại tình hình việc làm trong năm 2018 vừa qua, thị trường lao động đã có chuyển biến gì?

- Năm 2018, thị trường lao động đã có nhiều chuyển biến rất khả quan. Cụ thể, tỉ lệ thất nghiệp giảm, chỉ ở mức 2,1%; tỉ lệ thất nghiệp tại thành thị khoảng 3%; tỉ lệ thất nghiệp ở các nhóm trước đây có tỉ lệ thất nghiệp cao như thanh niên, lao động qua đào tạo bậc cao, đại học, cao đẳng cũng có xu hướng giảm xuống. Những ngành nghề, lĩnh vực có lao động tăng nhiều tiếp tục là những ngành lợi thế của lao động VN như điện tử, dệt may, da giày, chế biến gỗ, một số ngành mới như công nghệ thông tin, một số lĩnh vực thuộc kế toán, tài chính, ngân hàng.

Nhìn chung, công ăn việc làm do nền kinh tế tạo ra là khá tốt, đặc biệt nhiều ngành đã có sự chuyển biến sang sử dụng lao động có tay nghề cao hơn, phân khúc có giá trị gia tăng cao hơn, năng suất lao động cao hơn đã tạo ra chất lượng việc làm tốt hơn. Những ngành trước đây sử dụng nhiều lao động phổ thông giờ đã áp dụng công nghệ mới, chuyển sang công đoạn có giá trị gia tăng cao hơn, đi theo xu hướng đổi mới công nghệ, bảo vệ môi trường, tăng trưởng xanh hơn, sạch hơn cũng đã thúc đẩy thay đổi cơ cấu việc làm theo hướng tích cực.■