Phóng to

Tắm trên mái nhà ở thành phố Yangon hôm 6-9 - Ảnh: Reuters

Báo Tuổi Trẻ ghi nhận từ hội thảo “Tính tiếp nối cùng những đổi thay ở Myanmar” tổ chức ở Thái Lan.

Một bức tranh toàn cảnh đã được các nhà nghiên cứu về Myanmar học hàng đầu phác họa trong cuộc thảo luận do Đại học Chulalongkorn (Thái Lan) cùng Viện Nghiên cứu Đông Nam Á đương đại (IRASEC) tổ chức tuần qua tại Bangkok.

Cân bằng tam giác thế lực

Tiến sĩ Renaud Egreteau của Viện đại học Hong Kong cùng Larry Jagan - nguyên trưởng ban châu Á Đài BBC, đồng tác giả quyển biên khảo Những người lính và chính sách đối ngoại ở Burma - đã mở đầu cuộc thảo luận bằng việc mô tả một di sản vẫn còn là vai trò của định chế quân nhân - cầm quyền vốn không chỉ duy nhất tại Myanmar mà còn có thể thấy ở Thái Lan, Indonesia... Tuy lực lượng này không còn trực tiếp nắm quyền song vẫn “buông rèm nhiếp chính” đằng sau một chính quyền dân sự từ hơn hai năm qua.

Tiến sĩ sử học François Robinne, giám đốc IRASEC, cho biết đây là một tác động của tiến trình toàn cầu hóa, đồng thời việc trao quyền cho chính phủ dân sự đã được xác định trong hiến pháp của Myanmar. Trong hiện tại, vai trò của giới quân nhân vẫn mang tính quyết định trong việc hòa giải dân tộc, do lẽ ở Myanmar còn có hai đối cực khác tạo thành một tam giác thế lực, mà để đưa đất nước đi đến bình yên và thịnh vượng phải đạt đến sự cân bằng. Bên cạnh giới quân nhân, giới tăng lữ Myanmar đã luôn đóng vai trò quyết định trong cuộc đấu tranh bảo vệ đất nước suốt lịch sử, đây là một đặc điểm của giới tăng lữ ở đây, khác hơn so với ở các nước khác; và mới đây vào năm 2008, chính giới cũng đã đóng một vai trò trong xã hội.

Giáo sư Egreteau nhắc lại rằng giới quân nhân Myanmar thật ra không thích nắm quyền, mà chỉ bất đắc dĩ khi họ cảm thấy cần “cứu nguy dân tộc”. Theo ông, ngay từ đầu thông điệp của họ là sẽ không nắm quyền mãi mãi mà trao lại cho dân sự, và điều này cũng thể hiện trong các bản hiến pháp liên tiếp.

Có những lúc họ cũng đã định trả lại quyền hành, như vào năm 1980 khi tổ chức bầu cử, song sau đó họ tự cho rằng cần phải cứu quốc một lần nữa. Dẫu sao cuối cùng thì nay họ cũng đã giữ lời hứa.

Vẫn còn chất quân đội

Về vai trò của tổng thống, theo giáo sư Egreteau, tướng Thein Sein thuộc thế hệ tướng lĩnh thứ hai và giới tướng lĩnh Myanmar luôn được đào tạo tốt và luôn thức thời. Ông quả quyết rằng họ yêu nước, đó là điều chắc chắn, nhất là chống ngoại xâm; ngay cả trong trường hợp bị cô lập phải trong thế đối ngoại đơn cực; còn bây giờ khi mở cửa bốn phương thì cũng cố “giữ thăng bằng giữa các cực thế lực quốc tế khác nhau”.

Trên bình diện toàn cầu, cũng như ở Thái Lan, Indonesia hay ở châu Mỹ Latin, Nam Âu (Hi Lạp, Thổ Nhĩ Kỳ...), việc giới quân nhân nắm quyền trong những năm 1970 rồi lần lượt trao trả quyền hành là một quá trình tự nhiên; có khi trao rồi lấy lại, như ở Thái Lan với cuộc đảo chính lật đổ ông Thaksin cách đây bảy năm.

Không lấy làm lạ về những tin tức như bản án tù mới hôm thứ tư tuần trước tuyên phạt bốn người dân thị trấn Kyauktaw bị cáo buộc đã tổ chức một cuộc biểu tình không được phép chống lại một dự án tái định cư ở thị trấn này, hoặc tin đạo luật về in ấn và xuất bản vừa được quốc hội nước này thông qua vào tháng trước bị giới nhà báo (vừa hoan hỉ không lâu về chuyện làm báo không bị kiểm duyệt) công kích... Tính liên tục vẫn còn đó trong những thay đổi!

Đó là còn một vấn đề khác ít thấy hơn song lại vô cùng to lớn: sự tồn tại các công ty kinh doanh của quân đội. Các diễn giả đều nói đến vai trò của quân đội trong nền kinh tế, không chỉ là “đặc sản” của Myanmar mà còn của không ít nước láng giềng. “Một điều hiển nhiên” - giáo sư Egreteau quả quyết! Thành ra, đây cũng là một di sản cho hiện tại.

Lịch sử là một quá trình tiệm tiến.