Tổng thống Syria Bashar al-Assad (trái) bắt tay với thứ trưởng ngoại giao Mỹ William Burns trước cuộc họp tại Damascus ngày 17-2-2010 - Ảnh: AFP

Theo WSJ, nguồn tin từ các quan chức Mỹ và Ả rập cho biết, trong suốt nhiều năm qua, chính quyền tổng thống Mỹ Barack Obama đã theo đuổi những liên lạc bí mật với các yếu nhân trong chính quyền Syria nhằm tìm giải pháp hạn chế bạo lực và buộc ông Assad phải từ bỏ quyền lực.

Câu chuyện này được báo Wall Journal Street viết lại từ những nội dung phỏng vấn với hơn 20 quan chức cả tại nhiệm lẫn đã về hưu của Mỹ cùng các quan chức và nhà ngoại giao Ả rập.

Khai thác và giật dây đảo chính quân sự

Ban đầu Mỹ có ý định tìm ra những rạn nứt trong chính quyền Syria để khai thác và giật dây cho một cuộc đảo chính quân sự. Tuy nhiên họ tìm thấy rất ít những rạn nứt như thế.

Các quan chức Mỹ cho biết, những cuộc trao đổi bí mật đó đã diễn ra không liên tục và tập trung vào những vấn đề cụ thể.

Đôi khi các quan chức cao cấp của đôi bên đối thoại trực tiếp với nhau, cũng có lúc họ bắn tin thông qua các trung gian như các nước vốn là đồng minh chính của ông Assad là Nga và Iran.

Tổng thống Syria Assad cũng đã nhiều lần liên lạc với chính quyền Mỹ, kêu gọi họ đoàn kết với chính quyền của ông để chống khủng bố.

Năm 2011 khi chính quyền Syria bắt đầu trấn áp các tổ chức biểu tình và lực lượng binh sỹ Syria đảo ngũ, giới tình báo Mỹ đã tìm ra được những “đối tác” mà theo họ có khả năng tiến hành một cuộc đảo chính. Đó là những quan chức chính quyền Syria thuộc giáo phái Alawite.

Tuy nhiên vì sự đoàn kết của chính quyền Syria mà quá trình trấn áp quân nổi dậy vẫn tiếp tục.

Tháng 8-2011 tổng thống Obama công khai kêu gọi ông Assad phải từ chức.

Thông điệp cốt lõi của Mỹ luôn là, ông Assad rốt cuộc sẽ phải từ chức. Điều này đã đẩy tới những tranh cãi dây dưa suốt thời gian qua giữa các nước lớn trên thế giới về tương lai của nhà lãnh đạo Syria tại bất cứ thỏa thuận nào. Nó cũng ảnh hưởng tới nỗ lực chung của thế giới trong cuộc chiến chống tổ chức Nhà nước Hồi giáo tự xưng.

Mỹ liên tục thay đổi chiến thuật

Trong suốt cuộc xung đột ở Syria, hai yếu tố cốt lõi trong chiến lược đối với Syria của chính quyền ông Obama là gây áp lực về chính trị và quân sự thường xuyên vấp phải rào cản, buộc Mỹ phải liên tục thay đổi chiến thuật.

Ông Robert Ford, cựu đại sứ Mỹ tại Damascus nói về chính quyền Syria: “Đây là một chính quyền rất linh hoạt về chính trị. Họ rất thông minh. Họ luôn rà soát những điểm yếu và giải quyết tận cùng vấn đề”.

Mùa hè năm 2012, chính quyền Mỹ hoặc trực tiếp, hoặc thông qua các quan chức Nga và Iran đã gửi những cảnh báo tới ông Assad không được sử dụng các loại vũ khí hóa học trên diện rộng.

Tuy nhiên bất chấp những cảnh báo, các cuộc tấn công bằng khí độc sarin hồi tháng 8-2013 đã giết chết khoảng 1.400 người. 

Lý do để Mỹ và Syria vẫn tiếp tục duy trì liên lạc là vì vẫn còn 5 công dân Mỹ hiện đang mất tích hoặc đang bị giam giữ tại Syria.

Trợ lý ngoại trưởng Mỹ Anne Patterson đã có ít nhất 2 lần thương thuyết với thứ trưởng ngoại giao Syria, Faisal Mekdad, về số phận của những công dân Mỹ này.

Sau đó chính quyền ông Obama lại thay đổi chiến lược, quay trở lại chiến lược vin vào ngoại giao để kéo chính phủ Syria ngồi vào bàn đàm phán.