Tổng thống Rodrigo Duterte lên tàu tuần duyên mới của Philippines được Nhật tặng hôm 12-10 - Ảnh: Reuters

Trong cuộc gặp giới báo chí tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) ở thủ đô Washington ngày 12-10, Trợ lý Ngoại trưởng Mỹ Daniel Russel khẳng định Washington tôn trọng các cam kết của mình với Manila và hy vọng Philippines cũng sẽ hành xử tương tự.

Theo Reuters, nhà ngoại giao hàng đầu của Mỹ về vấn đề Đông Á cũng nhận xét kiểu châm biếm rằng ông không biết “vôn vàn” phát ngôn của Tổng thống Rodrigo Duterte từ khi nhậm chức hơm trăm ngày qua có ý nghĩa gì đối với hợp tác an ninh và quân sự Mỹ-Philippines trong tương lai.

Tổng thống Duterte được cho là đã đưa ra những phát ngôn mâu thuẫn về tương lai quan hệ đồng minh hai nước vốn có lịch sử dài hàng chục năm.

Ông Duterte đã hai lần nói nặng về Tổng thống Mỹ Barack Obama và liên tục có những phát ngôn đòi cắt đứt quan hệ quân sự hai nước trong thời gian gần đây. Thế rồi đến ngày 12-10, trong buổi nói chuyện với Lực lượng bảo vệ bờ biển Philippines ở Manila, Tổng thống Duterte lại khẳng định ông sẽ duy trì các hiệp ước và liên minh quân sự hiện hành với Mỹ, bất chấp kế hoạch chấm dứt hoạt động tập trận chung với Washington trong tương lai.

Trong phát biểu của mình, Tổng thống Duterte tái khẳng định sẽ không diễn tập quân sự chung với Mỹ vào năm sau, song cam kết các liên minh quân sự vẫn sẽ tiếp diễn và chính sách đối ngoại của ông đang được "tái cơ cấu" theo hướng độc lập.

Một phần trong việc tái cơ cấu chính sách đối ngoại của ông Duterte là hướng đến Trung Quốc và Nga, vốn được Tổng thống Philippines nêu bật thời gian qua cũng như có kế hoạch đến thăm hai nước này trong vài tuần tới.

Sau thông tin trên, trong cuộc gặp các nhà báo chuyên mảng quốc phòng ở Washington, trợ lý Ngoại trưởng Mỹ Daniel Russel vì thế bình luận: “Tổng thống Duterte đã đưa ra vô vàn phát ngôn; tôi nghĩ tính từ phù hợp cho chuyện này là ‘đầy màu sắc’”.

“Nhưng thực sự đến giờ thì chúng tôi chưa có câu trả lời cho những phát ngôn đó, liên quan cách diễn giải những ngôn từ đó trong việc Philippines sẽ làm việc với Mỹ về những vấn đề gắn trực tiếp đến an ninh và thậm chí là một số thách thức tầm khu vực và toàn cầu mà hai nước đang đối mặt”, nhà ngoại giao Russel thừa nhận.

Ông khẳng định chưa được biết về bất kỳ thay đổi nào trong quan hợp hợp tác an ninh quân sự của hai nước, nhưng ông cũng nói thêm: “Tôi không nói là điều đó không thể xảy ra và sẽ không xảy ra”.

Sau những phát ngôn ồn ào vừa qua từ phía Tổng thống Philippines và một số bộ trưởng sau đó, đến nay có lẽ đây là phát ngôn ở cấp cao nhất và chính danh nhất từ phía Mỹ. Ông Russel khẳng định nếu Philippines muốn đề xuất những thay đổi trong quan hệ với Mỹ thì Mỹ sẵn sàng đối diện với điều đó.

Nhưng ông cũng nhấn mạnh thêm rằng “cần có sự phân biệt giữa những tuyên bố ở cấp cao với những quyết định chính trị và hành động thực”.

Nhân nói về chuyến thăm Trung Quốc sắp tới của ông Duterte vào đầu tuần sau, trợ lý Russel nhận định “về nguyên tắc” việc Manila phát triển đối thoại với Trung Quốc là điều tốt miễn là nó được thực hiện theo đúng các qui định phù hợp cho Philippines và phù hợp với luận quốc tế.