Người dân Cuba đón mừng ba tù nhân bị giam giữ ở Mỹ trở về Cuba ngày 17-12 - Ảnh: Reuters

Chủ tịch Cuba Raul Castro và Tổng thống Mỹ Barack Obama ngày 17-12 bất ngờ công bố quyết định tái thiết lập quan hệ ngoại giao, mở đường cho việc bình thường hóa quan hệ giữa hai nước.

Ngay sau đó, Bộ Tài chính Mỹ thông báo trong vài tuần tới sẽ sửa đổi các lệnh trừng phạt tài chính đối với Cuba. Theo thỏa thuận, Mỹ sẽ gỡ bỏ các hạn chế đối với Cuba trong các lĩnh vực như kiều hối, đi lại, hoạt động ngân hàng và Washington cũng sẽ xem xét mở đại sứ quán ở Havana trong vài tháng tới.

Khép lại 50 năm thù địch

Tổng thư ký Liên Hiệp Quốc Ban Ki Moon mô tả việc Mỹ và Cuba tiến một bước quan trọng trên con đường bình thường hóa quan hệ là “thông tin vô cùng lạc quan” và tuyên bố Liên Hiệp Quốc sẵn sàng hỗ trợ hai nước phát triển mối quan hệ mới.

Giáo hoàng Francis cũng gửi lời chúc mừng “quyết định lịch sử” của hai nước nhằm vượt qua những khó khăn trong quá khứ vì lợi ích của nhân dân cả hai bên. Tòa thánh Vatican, cùng với Canada, đóng vai trò trung gian và hậu cần trong quá trình đàm phán kéo dài 18 tháng giữa Washington và Havana.

Tổng cộng chín cuộc họp giữa hai bên diễn ra ở Canada và Tòa thánh Vatican.

“Canada luôn ủng hộ một tương lai cho Cuba” - Thủ tướng Stephen Harper phát biểu.

“Hôm nay một bức tường nữa sụp đổ - Reuters dẫn lời bà Federica Mogherini, đại diện cấp cao phụ trách chính sách an ninh và đối ngoại của Liên minh châu Âu (EU) - Động thái này đại diện cho một chiến thắng của đối thoại trước đối đầu”. Bà Mogherini khẳng định EU muốn “mở rộng quan hệ với mọi bộ phận xã hội Cuba nhằm thúc đẩy tiến bộ kinh tế - xã hội và đối thoại”.

Nhiều nước châu Âu cũng bày tỏ ủng hộ động thái ngoại giao tích cực của Mỹ và Cuba. Ngoại trưởng Đức Frank-Walter Steinmeier nhấn mạnh đây là “bước đi đáng được hoan nghênh trong bối cảnh thế giới đang phải đối mặt với nhiều cuộc khủng hoảng”.

Ngoại trưởng Pháp Laurent Fabius cho biết đây là quyết định Pháp mong đợi từ lâu và sẽ được Mỹ dùng làm bàn đạp để sớm bãi bỏ cấm vận Havana. Ngoại trưởng Tây Ban Nha Jose Manuel Garcia-Margallo cho rằng việc nối lại quan hệ ngoại giao sẽ mở ra một giai đoạn mới trong quan hệ song phương Mỹ - Cuba, khép lại hơn 50 năm bất đồng và thù địch.

Cựu ngoại trưởng Mỹ Hillary Clinton tuyên bố việc nối lại quan hệ giữa hai nước nên là bàn đạp cho những cải cách thật sự và bền vững vì người dân Cuba. “Và tất cả các nước ở châu Mỹ nên chung tay với chúng tôi trong nỗ lực này” - bà Clinton nói.

Một khảo sát mới đây của New York Times cho thấy cứ 10 người Mỹ thì có sáu người ủng hộ cải thiện quan hệ với Cuba.

Tại Mỹ, những người ủng hộ quyết định của Tổng thống Obama (phải) đã đối đầu với những người chống lại chuyện bình thường hóa với Cuba ngay tối 17-12 tại Miami - Ảnh: Reuters

Mỹ Latin hoan hỉ

“Chúng ta đang sống trong một ngày lịch sử” - Tổng thống Venezuela Nicolas Maduro tuyên bố và khen ngợi ông Obama đã thực hiện bước đi quan trọng trong nhiệm kỳ tổng thống của mình. Tổng thống Brazil Dilma Rousseff và các lãnh đạo Argentina, Paraguay, Uruguay, Bolivia nhất loạt hoan nghênh và ủng hộ quan hệ tương lai giữa Mỹ và Cuba.

Tổng thư ký Tổ chức Các quốc gia châu Mỹ Jose Miguel Insulza tuyên bố quyết định của ông Obama đã xóa bỏ điều gây chia rẽ lớn nhất trong quan hệ giữa Mỹ và các nước Mỹ Latin. “Đây là khởi đầu cho kết thúc chiến tranh lạnh ở châu Mỹ” - AFP dẫn lời Ngoại trưởng Chile Heraldo Munoz.

Nước láng giềng Trung Mỹ Mexico cũng ủng hộ việc Mỹ và Cuba tuyên bố bình thường hóa quan hệ và cho biết quyết định trên sẽ đem lại lợi ích cho Cuba, mang lại quyền bình đẳng cho Cuba như các quốc gia khác tại châu Mỹ cũng như lợi ích cho hàng triệu người.

Các nhà lãnh đạo Mỹ Latin cũng hối thúc Quốc hội Mỹ bãi bỏ lệnh bao vây phong tỏa Cuba, góp phần làm dịu sự chia rẽ giữa các nước châu Mỹ trong nhiều thập kỷ qua. Cùng quan điểm này, Bộ Ngoại giao Nga cho biết hành động áp đặt trừng phạt đối với một quốc gia là không phù hợp với nền tảng pháp lý.

Chủ tịch Cuba Raul Castro ngày 17-12 đã yêu cầu Mỹ chấm dứt các biện pháp cấm vận thương mại đối với Havana vốn gây ra “các tổn thất khủng khiếp về kinh tế và con người” trong năm thập kỷ qua.

Sự trừng phạt qua 11 đời tổng thống Mỹ khiến kinh tế Cuba thiệt hại hơn 1.100 tỉ USD. Tuy nhiên, chỉ Quốc hội Mỹ mới có quyền gỡ bỏ các cấm vận này và đây không phải là một điều dễ dàng khi nhiều nghị sĩ Cộng hòa lẫn Dân chủ phản đối việc bình thường hóa quan hệ với Cuba.

Thượng nghị sĩ đảng Dân chủ Robert Menendez, một trong hai thượng nghị sĩ Mỹ gốc Cuba, chỉ trích ông Obama đã hành động nguy hiểm khi trao đổi công dân Mỹ “không có tội” với những gián điệp bị buộc tội chống lợi ích của Mỹ.

Thượng nghị sĩ Cộng hòa bang Florida Marco Rubio gọi ông Obama là “nhà đàm phán tệ hại nhất” và tuyên bố sẽ bằng mọi cách ngăn chặn chính sách này. Chủ tịch hạ viện, hạ nghị sĩ Cộng hòa John Boehner cũng ra tuyên bố phản đối chủ trương của chính quyền Obama.

Dĩ nhiên chặng đường từ tuyên bố đến hiện thực thiết lập quan hệ bình thường giữa hai nước cũng còn không ít chông gai.