Công nhân làm việc trong một nhà máy thép Trung Quốc - Ảnh: REUTERS

Cụ thể, tổng thống Mỹ cho biết ông sẽ ký thông qua mức thuế 25% đối với sản phẩm thép và 10% đối với nhôm để bảo vệ các nhà sản xuất trong nước và sẽ duy trì "trong một khoảng thời gian dài". 

Mức thuế mới sẽ ảnh hưởng đến hàng loạt công ty sản xuất và đụng chạm đến nhiều nước, không chỉ nhà sản xuất nhôm, thép lớn nhất thế giới là Trung Quốc mà cả các đồng minh phương Tây.

Bảo vệ các nhà sản xuất Mỹ

Thực ra cơ quan thương mại Mỹ tháng trước đã đề xuất ba lựa chọn khác nhau cho mỗi mặt hàng: thuế toàn cầu, thuế nhắm vào Trung Quốc và một số nước trọng điểm kết hợp với quota và thuế phổ thông. Tổng thống Mỹ đã chọn mức thuế mạnh mẽ nhất. 

Trên Twitter, ông Trump khẳng định ngành công nghiệp thép và nhôm của Mỹ từ nhiều năm nay chịu thiệt hại nặng nề do có những chính sách thương mại "tồi" và "không công bằng" với các nước khác trên thế giới.

"Chúng ta sẽ xây dựng lại ngành công nghiệp nhôm và ngành công nghiệp thép của chúng ta" - tổng thống Mỹ tuyên bố. 

Ngay sau thông tin này, cổ phiếu các nhà sản xuất thép, nhôm của Mỹ tăng giá nhưng cổ phiếu của các công ty sản xuất từ xe hơi đến máy bay thì ngược lại. 

Thị trường chứng khoán Mỹ đã đồng loạt lao dốc trong 3 phiên liên tiếp, trong đó chỉ số Dow Jones giảm hơn 500 điểm.

Thực ra, ý nghĩa kinh tế của chính sách bảo hộ mới nhất vẫn chưa rõ bởi lịch sử đã có những biện pháp tương tự gây ra phản ứng ngược. 

Chẳng hạn sau khi cựu tổng thống George W. Bush áp thuế nhập khẩu thép năm 2002 đã khiến nước này mất đi 200.000 việc làm. 

Việc tăng thuế có thể thổi bay một số lợi ích mà những khoản giảm thuế gần đây đem lại. 

Những lĩnh vực sử dụng thép sẽ phải mua nguyên liệu với giá cao hơn trong khi người lao động trong những ngành này có thể bị mất việc làm do chi phí tăng, doanh thu giảm.

Thép và nhôm không phải là mặt hàng quan trọng đối với các nhà sản xuất lớn ở châu Á, nhưng điều họ lo ngại là mức thuế của Mỹ sẽ khiến thị trường trong nước ngập lụt bởi lượng thép, nhôm không thể bán cho Mỹ.

Chọc giận đồng minh

Những nước cung cấp nhôm, thép chính cho Mỹ là Canada và một số thành viên NATO như Đức, còn Trung Quốc vốn bị áp nhiều mức thuế đặc biệt vài năm qua đã giảm xuất khẩu sang Mỹ. 

Canada ngay lập tức đã đe dọa trả đũa hành động "không thể chấp nhận được" của nước láng giềng. 

"Canada sẽ có các biện pháp phản ứng để bảo vệ lợi ích thương mại và công nhân của mình" - Reuters dẫn lời Ngoại trưởng Canada Chrystia Freeland.

Liên minh châu Âu (EU) cũng ra tuyên bố thể hiện sự tức giận. Chủ tịch Ủy ban châu Âu Jean-Claude Juncker chỉ trích quyết định của Mỹ rõ ràng là để bảo hộ ngành công nghiệp nội địa. 

"Chúng tôi sẽ không ngồi yên khi ngành công nghiệp của mình bị ảnh hưởng bởi các biện pháp bất công. EU sẽ đáp trả mạnh mẽ và tương xứng để bảo vệ các lợi ích của khối" - ông Juncker nhấn mạnh. 

Hiệp hội thép của Đức khẳng định ông Trump đã vi phạm quy định của Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) và kêu gọi châu Âu hành động.

Bộ trưởng công nghiệp Nhật Hiroshige Seko thì tuyên bố: "Chúng tôi sẽ yêu cầu làm rõ. Tôi không nghĩ xuất khẩu sắt, thép của Nhật, một đồng minh của Mỹ, phá hoại an ninh quốc gia của Mỹ theo bất cứ cách nào". 

Brazil, một nhà xuất khẩu thép lớn tới Mỹ, đe dọa sẽ có các biện pháp trả đũa song phương hoặc đa phương.

Theo các nhà quan sát, nếu các nước kiện Washington ở WTO, ông Trump có thể phớt lờ hoặc thậm chí rút khỏi tổ chức này. 

Tuy nhiên, điều đáng lo ngại hơn là nó có thể gây ra hiệu ứng domino khi các nước cũng lấy lý do an ninh quốc gia để kích hoạt các biện pháp thương mại.