Trung tá Trần Duy Khá trở lại tàu Trường Sa 21 - Ảnh: NVCC

Ông cũng là người làm cán bộ tàu lâu nhất của lữ đoàn 125 (trực thuộc Quân chủng hải quân): 28 năm. Từ lúc ra trường cho đến khi nghỉ hưu, ông làm việc với vị trí thuyền phó và thuyền trưởng lần lượt bốn con tàu, lênh đênh trên biển khơi, sống với thuyền và đảo cho đến ngày cởi áo về vườn.

Đó là trung tá Trần Duy Khá, 63 tuổi.

12 năm với Hạ Long 01

Tháng 8-1981, sau khi tốt nghiệp Trường Sĩ quan hải quân (sau này là Học viện Hải quân), thiếu úy Trần Duy Khá được điều về lữ đoàn 125 và làm thuyền phó rồi thuyền trưởng tàu vận tải đổ bộ 485 rồi tàu 439, thực hiện nhiệm vụ chở vật liệu xây dựng công trình ở đảo Bạch Long Vĩ.

Con tàu ông gắn bó nhất là Hạ Long 01. Đây là tàu vận tải loại to thời đó, còn gọi là tàu sông pha biển vì thiết kế của tàu chỉ đi trong sông, ven biển.

"Chúng tôi đi Trường Sa, chở công binh của lữ đoàn 131 ra xây dựng công trình trên đảo. Đi Trường Sa bằng tàu này vất vả lắm, chỉ dựa vào la bàn và kinh nghiệm, song chuyến đi đầu tiên hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ" - trung tá Khá kể.

"Các cảng ở Việt Nam hầu hết đều rất chật, hẹp, chỉ hơn 100m, trong khi chiều dài tàu Hạ Long 01 đến 85,3m. Tàu to, sông hẹp, quay trở rất khó. Tôi vô cầu cảng Hải đoàn 129 (Vũng Tàu), mà sĩ quan đứng xem tôi cập cảng. Đằng trước, đằng sau chỉ chừa 1 - 2m. Vô cập là khít khìn khịt, kín trước kín sau luôn" - trung tá Trần Duy Khá nói, pha chút tự hào.

Kỷ niệm đáng nhớ nhất với Hạ Long 01 mà trung tá Trần Duy Khá và cán bộ, chiến sĩ tàu mỗi lần gặp nhau đều nhắc lại là lần tàu bị rớt chân vịt ở độ sâu 8m vẫn vớt lên được. Lần đó tàu trả hàng ở đảo Đá Tây.

"Khi vô neo đậu lùi máy, nghe tiếng ầm rất lớn, tôi nghĩ húc phải đá nhưng khi lùi nữa thấy tàu không nhúc nhích, tức chân vịt không hoạt động, tôi xác định rớt chân vịt rồi! Với một con tàu mà rớt chân vịt thì vô cùng khốn khổ. 

Nhưng may là khi lùi tàu, tôi giữ thẳng bánh lái nên chân vịt vẫn mắc vô bánh lái không rớt hẳn ra được. Nếu lệch lái thì sẽ rớt ra ngay. Thợ lặn lặn xuống tìm. Khi cẩu chân vịt lên, nó chỉ bị hư 40% một cái bánh chân vịt" - trung tá Trần Duy Khá kể.

Trên tàu lúc đó vẫn còn 1.000 tấn hàng. Tất cả cán bộ, chiến sĩ, kể cả thuyền trưởng, thuyền phó cùng công binh 131 tay trần bốc hàng. Bốc cả ngày lẫn đêm, một tuần mới xong. 

Tàu Hạ Long 01 sau đó được kéo về bờ. Thuyền trưởng Trần Duy Khá được Quân chủng hải quân tặng bằng khen tuyên dương thuyền trưởng giỏi.

Đồng đội yêu quý

"Tôi yêu biển. Làm cán bộ tàu còn được đi biển. Đi để chia sẻ với các bạn trẻ, lèo lái con tàu phục vụ càng ngày càng tốt. Nhìn lại 28 năm, tôi tự hào vì cho đến khi nghỉ hưu, những con tàu mình chỉ huy đều tuyệt đối an toàn, không có sự cố đâm va, mắc cạn do lỗi chủ quan của con người" - trung tá Trần Duy Khá nói.

Ông bảo trên một con tàu, người thuyền trưởng phải bản lĩnh, kiên cường, quyết đoán. "Đã sống trong tập thể, làm việc thì tuyệt đối rõ ràng, công minh. Làm người thuyền trưởng phải có kinh nghiệm và biết phán đoán để dự tính được những khả năng thời tiết xấu, không để con tàu và bộ đội phải rơi vào tình huống nguy hiểm" - ông chia sẻ.

Thượng tá Nguyễn Việt Anh, lữ đoàn phó lữ đoàn tàu pháo - tên lửa 167 (Bộ tư lệnh Vùng 2 Hải quân), từng là thuyền phó tàu Hạ Long 01 khi công tác với thuyền trưởng Trần Duy Khá, cho biết: "Anh Khá là một thuyền trưởng rất quyết đoán, công minh, điều động tàu rất đẹp, an toàn; quản lý bộ đội chặt chẽ, sâu sát. Anh Khá rất hiểu tâm lý và sống tình cảm lắm nên anh em ai cũng quý. Tôi còn nhớ có những đêm neo tàu trên đảo, tối anh hay thổi sáo. Anh thổi sáo rất hay".

28 năm đi biển, chỉ duy nhất một lần ông bị say sóng, là lúc mới về tàu đổ bộ. "Lần đó tôi chỉ đi dọc ven biển thôi nhưng gió mùa đông bắc, sóng to lắm. Tàu lại nhỏ, chỉ có hai nhân viên hàng hải thay nhau lái. 

Các em say hết. Tôi là cán bộ tàu, không phải lái, nhưng lúc đó  là người khỏe sóng nhất, phải nhảy vào lái. Không có người thay ca, tôi vừa lái vừa nôn. Tôi say duy nhất lần đó. Các chuyến sau này sóng gió cũng lớn đến nỗi chính trị viên phải mặc áo phao nằm ngược dưới sàn, say không biết gì, nhưng tôi không say".

TTX - Ông Quảng kể, đa số chuyến hải hành của ông ra đảo đều trong thời tiết tốt, nhưng nếu có lệnh hành quân trong gió bão thì họ vẫn thực hiện nhiệm vụ.