Dự án mở rộng xa lộ Hà Nội đoạn thị xã Dĩ An, tỉnh Bình Dương bị chậm do vướng đền bù - Ảnh: QUANG ĐỊNH

Điều này tạo ra một điểm nghẽn về giao thông ở cửa ngõ phía đông bắc TP.HCM. Ai chịu trách nhiệm cho sự chậm trễ này?

Vướng giải tỏa, dự án "chồng" dự án

Dự án mở rộng xa lộ Hà Nội khởi công ngày 2-4-2010, theo hợp đồng giữa Công ty cổ phần Đầu tư hạ tầng kỹ thuật TP.HCM (CII) và UBND TP. Công trình dự kiến hoàn thành trong 36 tháng kể từ ngày CII được bàn giao mặt bằng.

Thế nhưng những ngày cuối tháng 9-2019, đi trên xa lộ Hà Nội vẫn còn nhiều đoạn mặt bằng chưa giải tỏa. Cụ thể, trên địa bàn Q.9 vướng giải tỏa khoảng 800m ở khu vực cầu Rạch Chiếc vì vẫn còn 28 hộ dân và vài đơn vị, doanh nghiệp chưa di dời.

Tương tự, trên địa bàn Q.Thủ Đức đoạn tiếp giáp với Trường ĐH Quốc gia thuộc P.Linh Trung vẫn còn đoạn đường dài 600m chưa giải tỏa. Không những vướng giải tỏa, dự án mở rộng xa lộ Hà Nội thi công chậm vì triển khai nhiều dự án khác trên cùng một mặt bằng.

Cụ thể, có đoạn trùng với tuyến metro số 1 Bến Thành - Suối Tiên trên địa bàn Q.2, Q.Thủ Đức. Trong đó những đoạn bị vướng ở những vị trí dự án xây dựng nhà ga Rạch Chiếc, ga Phước Long, ga Bình Thái, ga Thủ Đức... Hay dự án vệ sinh môi trường nước giai đoạn 2 đang triển khai thi công hệ thống cống thoát nước trên địa bàn Q.2 cũng trùng với dự án mở rộng xa lộ Hà Nội.

Ông Nguyễn Thanh Nam, giám đốc Ban điều hành dự án xa lộ Hà Nội, cho biết không chỉ vướng giải tỏa trên địa bàn TP mà toàn bộ mặt bằng trên địa bàn tỉnh Bình Dương dài khoảng 2,2km vẫn chưa được bàn giao (trừ khu vực trước bến xe Miền Đông mới). Vì vậy, việc triển khai thi công công trình gặp rất nhiều khó khăn vì phải chờ các đơn vị bàn giao mặt bằng trống.

Thiệt hại gần 1.400 tỉ đồng

Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng các công trình giao thông TP.HCM cho biết chi phí bồi thường giải tỏa dự án mở rộng xa lộ Hà Nội qua địa bàn tỉnh Bình Dương hiện tăng lên 2.780 tỉ đồng. Số tiền này đã tăng gần gấp đôi so với quyết định năm 2016 của UBND TP.HCM về điều chỉnh bổ sung cho công tác đền bù giải tỏa mặt bằng trên địa bàn tỉnh Bình Dương với số tiền 1.410 tỉ đồng.

Lý giải vấn đề này, lãnh đạo Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng các công trình giao thông cho rằng do giá đất đền bù năm 2017 đã tăng nhiều so với giá đất đền bù năm 2012.

Kết quả kiểm toán nhà nước tháng 8-2019 về dự án này kết luận: công tác giải phóng mặt bằng chậm làm dự án thi công kéo dài tiến độ so với dự kiến ban đầu..., làm phát sinh chi phí lãi vay và lợi nhuận vốn chủ sở hữu trong thời gian xây dựng và thời gian chờ thu phí. Đồng thời, Kiểm toán Nhà nước cho rằng dự án chậm tiến độ và một số tồn tại, hạn chế đã làm ảnh hưởng đến mục tiêu và tính hiệu quả của dự án.

Việc chậm trễ này trách nhiệm thuộc về ai? Theo CII, trong hợp đồng BOT, việc thực hiện dự án nâng cấp, mở rộng xa lộ Hà Nội, UBND TP đã giao UBND Q.2, Q.9 và Q.Thủ Đức là những đơn vị thực hiện đền bù giải tỏa, bàn giao mặt bằng trên địa bàn TP.HCM trước ngày 30-4-2010.

Còn Khu quản lý giao thông đô thị số 2 là đơn vị thực hiện dự án đền bù giải tỏa trên địa bàn tỉnh Bình Dương, bàn giao mặt bằng trước ngày 30-6-2010. "Vì vậy, tiến độ thi công dự án chậm hoàn toàn thuộc các đơn vị trên" - một cán bộ CII khẳng định.

Tỉnh Bình Dương mãi đến tháng 4-2017 mới hoàn thành phương án đền bù giải tỏa. Sau đó đến Khu quản lý giao thông đô thị số 2 lại chậm trình các cơ quan chức năng xem xét phương án đền bù giải tỏa của tỉnh Bình Dương.

Và sau đó mất gần 2 năm rưỡi, đến cuối tháng 8-2019 Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng các công trình giao thông TP mới có tờ trình các cơ quan thẩm quyền TP điều chỉnh phương án đền bù. Một cán bộ CII cho rằng chính các đơn vị chịu trách nhiệm đền bù giải tỏa đã làm dự án chậm càng thêm chậm.

Trong một báo cáo gửi Bộ Kế hoạch - đầu tư trước đây, UBND TP thừa nhận nguyên nhân dự án chậm tiến độ là do công tác bồi thường giải phóng mặt bằng chậm. Cũng trong văn bản này, UBND TP cho biết từ đề xuất của CII, TP thống nhất cập nhật thời gian hoàn thành dự án là năm 2018.

Tuy nhiên, trong văn bản ngày 26-8-2019, Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng các công trình giao thông TP gửi Sở Tài nguyên - môi trường TP cho biết việc thực hiện điều chỉnh bồi thường giải tỏa trên địa bàn tỉnh Bình Dương sẽ thực hiện trong giai đoạn 2017-2022.

Như vậy, nhiều khả năng sẽ mất thêm 3 năm nữa toàn bộ dự án mở rộng xa lộ Hà Nội mới hoàn thành. Một dự án để kéo dài quá lâu, nhưng đến nay vẫn không có ai bị xử lý trách nhiệm về các thiệt hại ở công trình giao thông trọng điểm này.

Yêu cầu 3 đơn vị rút kinh nghiệm dự án mở rộng xa lộ Hà Nội

TTO - Đó là nội dung trong báo cáo của Kiểm toán Nhà nước về dự án mở rộng xa lộ Hà Nội và quốc lộ 1, đoạn từ ngã ba trạm 2 đến nút giao thông Tân Vạn.