Midtjylland và bóng đá ở thì tương lai

Việc tích cực tìm kiếm những lợi thế cạnh tranh của Midtjylland khiến câu lạc bộ nhỏ bé của Đan Mạch này trở thành nơi nảy sinh các ý tưởng mới ở tiền tuyến của sự pha trộn giữa công nghệ và bóng đá đỉnh cao trong thời kỹ thuật số.

Mọi thứ diễn ra tại F.C. Midtjylland đều được định lượng. Mỗi trận đấu ở các giải chuyên nghiệp Đan Mạch đều được thu thập thông tin và tạo thành một điểm dữ liệu trong hàng ngàn điểm. Mỗi buổi tập, từ đội một cho đến các cấp độ trẻ, đều được ghi lại, hệ thống hóa và phân tích. Midtjylland có con số về mọi thứ.

Câu lạc bộ biết rõ cầu thủ của họ đã chạy bao nhiêu, làm gì trong phòng tập thể lực, ăn gì, sút bóng từ các vị trí nào và ngủ nghê ra sao. Họ đang nỗ lực để biết cả những phần sâu kín trong tâm trí cầu thủ, như cách họ tư duy, cảm nhận, và học hỏi.

Midtjylland, thành lập mới năm 1999, được giám đốc thể thao của họ Svend Graversen mô tả là có “tư duy phát triển” - tức tin tưởng rằng tài năng là thứ có thể rèn luyện và phát triển được theo thời gian. “Chúng tôi là một câu lạc bộ non trẻ”, Graversen giải thích. “Chúng tôi không chịu gánh nặng lịch sử vì chưa làm được gì. Vì thế chúng tôi phải tự viết lịch sử của riêng mình”. Đội bóng do đó sẵn sàng thử nghiệm mọi thứ.

Cách tiếp cận này đã hiệu quả. Câu lạc bộ trẻ, đầy tham vọng đấy đại diện cho Herning - một thành phố yên tĩnh chỉ có 50.000 dân nằm giữa bán đảo Jutland, “cách Copenhagen xa lắm”, theo lời Rasmus Ankersen, chủ tịch CLB - giờ không chỉ ngự trị trên đỉnh cao bóng đá Đan Mạch, với ba chức vô địch quốc gia và một suất thường xuyên ở đấu trường châu lục, mà còn là đầu tàu tiến bộ bậc nhất của môn bóng đá.

Midtjylland là đội bóng đầu tiên của Đan Mạch cho các tuyến trẻ luyện tập hằng ngày, là một trong những đội đầu tiên sử dụng dữ liệu lớn trong tuyển dụng, đào tạo và xây dựng lối chơi. Một ví dụ về tính chi tiết và khoa học ở đó: CLB tuyển dụng riêng một HLV toàn thời gian chỉ để dạy ném biên.

Nhiều ý tưởng xuất phát từ Midtjylland đã được áp dụng tại các CLB khác với quy mô và bề dày lịch sử lớn hơn nhiều. Các học viện bóng đá trẻ Đan Mạch giờ cũng tập luyện hằng ngày. Phần lớn các CLB khắp châu Âu đều dành nguồn lực đáng kể để xây dựng các đội ngũ phân tích thống kê và thể lực.

Thomas Gronnemark, cựu HLV ném biên của Midtjylland, hiện đang làm việc cho Liverpool... Đó âu cũng là số phận của người tiên phong: khi con đường mòn đã được khai sáng, mọi người đều được tự do đi theo.

“Quả ngọt mọc thấp”

Vài ngày sau cái chết của Diego Maradona, Ankersen, như nhiều người khác, xem đi xem lại những thước phim ố màu về huyền thoại người Argentina ở nơi làm việc. Ông không phải người duy nhất nhận ra rằng Maradona dường như là một cầu-thủ-hệ-màu trong một thế giới đen trắng: “Trong những thước phim thời 1980 và 90, trận đấu dường như diễn ra rất chậm”.

Lúc đó tất nhiên không ai nghĩ thế. “Các HLV sẽ nói họ không thể cho tập nhiều hơn nữa, không thể giúp cầu thủ giảm cân hoặc cường tráng hơn”, Ankersen nói. Với ông, đó là lời nhắc nhở về một loại ảo tưởng “lịch sử đã kết thúc”: trong bóng đá, thật dễ dàng nghĩ rằng phiên bản hiện tại là sau cùng và hoàn chỉnh.

Nhận thức về ảo tưởng đó được nung nấu trong mọi thứ Midtjylland làm. Nhìn lại, Ankersen coi những khám phá đầu tiên của CLB là những điều khá “giản đơn”: huấn luyện các cầu thủ của học viện trẻ mỗi ngày, thay vì ba lần một tuần, là việc dễ dàng.

Nhưng khi chấp nhận rằng cuộc tìm kiếm hiện giờ đang trở nên phức tạp hơn một chút, ông vẫn tin rằng bóng đá còn nhiều “quả ngọt mọc thấp” - những mục tiêu không tiêu tốn nguồn lực, nhưng mang lại hiệu quả lớn.

Ankersen hiện nhắm tới nhiều khía cạnh tâm lý và thể chất cầu thủ, đặc biệt là qua nỗ lực cá nhân hóa chương trình huấn luyện, hiểu rõ cần luyện tập ra sao cho từng vị trí và cá nhân chuyên biệt. Các lĩnh vực như dinh dưỡng, phục hồi thể lực, và giấc ngủ cũng còn nhiều điều để khám phá.

Ông cũng đang tìm hiểu xem liệu huấn luyện cơ bản sớm hơn có giúp cầu thủ trẻ phát triển tốt hơn hay không. Nhưng có một điều ông biết chắc: phát hiện tài năng trẻ giờ không còn là một cuộc đi đào vàng hên xui nữa. “Hiện tại, nó giống việc đầu tư vào một công ty khởi nghiệp”, Ankersen ví von. “Khả năng mở rộng là rất lớn, nhưng nhiều rủi ro, bởi hầu hết các khoản đầu tư sẽ không thành công”.

Về dữ liệu, Ankersen tin rằng ngay cả Midtjylland, người tiên phong về áp dụng dữ liệu lớn trong bóng đá, cũng chỉ mới chập chững ở bước đầu: “Chất lượng và tập hợp dữ liệu còn kém. Hầu hết chỉ là dữ liệu sự kiện, nhưng phần lớn bóng đá diễn ra khi không bóng”.

Ông tin rằng trí tuệ nhân tạo sẽ giúp cải thiện đáng kể điểm mù này, với dữ liệu theo dõi ngày càng tinh vi hơn. Tất nhiên, những công nghệ đó rồi ai cũng sẽ có. Chiến trường tiếp theo không phải là việc đội nào sử dụng dữ liệu, cũng không phải ai có nhiều dữ liệu nhất, hay thậm chí là ai sở hữu dữ liệu tốt nhất. Bước nhảy vọt tiếp theo của bóng đá sẽ xoay quanh việc ai sử dụng dữ liệu tốt nhất.

Ngôn ngữ của bóng đá

Tất nhiên, cho tới cùng thì câu hỏi then chốt vẫn là làm sao để chơi bóng hiệu quả hơn, để chiến thắng. Ankersen có số liệu để trả lời. Midtjylland hiện là đội đá phạt giỏi nhất châu Âu. “5 năm qua, chúng tôi ghi được nhiều bàn thắng từ đá phạt hơn bất kỳ đội nào ở châu Âu”, Ankersen chỉ ra. “Khoảng cách giữa chúng tôi và đội xếp thứ hai [về số bàn thắng từ đá phạt] bằng khoảng cách giữa đội thứ hai và đội thứ 73”.

Chuyện đó tất nhiên không tình cờ. Ralf Rangnick, HLV và giám đốc kỹ thuật có tầm nhìn xa, tin rằng tình huống cố định sẽ có vai trò then chốt trong bóng đá của tương lai, khi các đội bóng phát triển thói quen chuyên biệt và cập nhật phương pháp để tối đa hóa nguồn bàn thắng đáng tin cậy - một trong số ít những “định biến” của bài toán ghi bàn ở môn thể thao thiên hình vạn trạng bóng đá. Midtjylland đã kịp đi trước. CLB có một cẩm nang đá phạt phong phú, được cập nhật liên tục, với các thói quen và ý tưởng mới. “1/4 số bàn thắng là từ các pha cố định”, Graversen chia sẻ.

Một mối bận tâm khác là vị trí sút bóng. Trong một thập niên qua, Giải bóng rổ nhà nghề Mỹ đã trải qua một cơn địa chấn đổi thay về vị trí và cách thức các đội ghi điểm. Theo tư duy của Midtjylland, hiệu ứng tương tự có thể diễn ra trong bóng đá, qua việc không khuyến khích cầu thủ sút từ những vị trí có tỉ lệ ăn bàn thấp mà thay vào đó, khích lệ họ dứt điểm nhiều hơn ở những khu vực có xác suất ghi bàn cao hơn.

“Và nếu vị trí các cú sút thay đổi, thì các đường chuyền cũng có thể được tối ưu hóa”, Ankersen đặt vấn đề. “Bạn có thể mô hình hóa các quyết định đúng trong từng thời điểm vì bóng đá là một môi trường có kiểm soát: bạn có dữ liệu của cả 50 năm”.

Thách thức không phải là tìm ra thông tin, mà là truyền tải nó cho cầu thủ, kết hợp thông tin đó vào lối chơi, tức đưa nó ra khỏi màn hình lên sân cỏ. Theo Ankersen, để tận dụng tối đa thông tin có trong tay, các CLB cần nói được ngôn ngữ của cầu thủ.

Giáo dục học trong bóng đá

CLB còn đang tiến hành nghiên cứu cùng một trong những công ty dữ liệu lớn nhất Đan Mạch để xác định xem các cầu thủ tiến bộ nhanh nhất trong quá khứ có những điểm gì chung. Đồng thời họ làm việc với cả các nhà tư vấn giáo dục để hiểu cách cầu thủ tiếp thu thông tin, cách họ tư duy và học hỏi. Trong thời đại mà bóng đá đang bị bão hòa bởi dữ liệu, Graversen coi những kiến thức này là rất quan trọng.

“Bước quan trọng tiếp theo là đưa dữ liệu vào định hình lối chơi”, ông chia sẻ. “Bằng việc tìm ra cách họ học hỏi, chúng tôi có thể đẩy nhanh việc đưa những gì chúng tôi hiểu được vào lối chơi. Chúng tôi có thể thiết kế các công cụ thực tế ảo để giúp họ tập luyện. Chúng tôi có thể cung cấp cho họ nhiều phản hồi hữu ích hơn. Trong vài năm tới, đội nào đẩy nhanh quá trình đó nhiều nhất có thể sẽ có lợi thế”.

Rốt cuộc, đó là điều Midtjylland luôn làm: tìm kiếm lợi thế ở bất kỳ nơi nào có thể. Những nơi họ đã khai phá đường mòn, phần còn lại của châu Âu đã lục tục theo sau. Nếu Midtjylland, phòng thí nghiệm tuyệt hảo của bóng đá, không chỉ nghĩ về những gì các cầu thủ làm với đôi chân mà còn với bộ não, chẳng chóng thì chầy, tất cả những người khác cũng sẽ sớm tư duy về điều đó.■

Thuê phi công huấn luyện cầu thủ

Bjorn Mannsverk là một cựu phi công lái máy bay chiến đấu trong không lực Na Uy, nhưng hiện đang làm việc bán thời gian với tư cách chuyên gia tâm lý cho đội Bodo/Glimt, CLB vùng Viễn Bắc của Na Uy mà tháng 11-2020 vừa giành chức VĐQG đầu tiên, đồng thời phá vỡ một loạt kỷ lục trên đường chinh phục.

Các phiên làm việc của Mannsverk có tính cá nhân sâu sắc. Ông khuyến khích cầu thủ gặp riêng ông tại văn phòng vài tuần một lần để chia sẻ những suy nghĩ sâu kín nhất của họ với ông và với đồng đội. Họ không chỉ nói về những lo lắng chuyên môn, mà còn bộc bạch những lo toan nội tâm. Đôi khi có cả nước mắt.

Đối với các cầu thủ của Bodo, Mannsverk và môi trường ông tạo ra - một môi trường tập trung vào lối chơi chứ không phải kết quả - có ý nghĩa quan trọng với thành công của họ. Theo lời của đội trưởng Ulrik Saltnes, ông đã khuyến khích họ chơi theo phong cách “kamikaze” (cảm tử) và cho phép họ đối mặt với nỗi sợ hãi.

Bắt chước Bodo, Midtjylland cũng có một chuyên gia tâm lý với lý lịch quân ngũ: Bjarne Slot Christiansen là cựu lính đặc nhiệm Đan Mạch. “Chúng tôi phải chăm sóc cả những người đứng sau cầu thủ”, Graversen giải thích. “Chúng tôi phải là gia đình của họ”.