Phóng to

Thiếu nữ Tạng - cảnh trong phim

Song hành với dòng chảy Mekong còn có một dòng chảy của ý tưởng.

Cuộc hành trình đi lên thị trấn đầu nguồn của Mekong là Tạp Đa, thuộc cao nguyên Thanh Tạng (tỉnh Thanh Hải, Trung Quốc), nơi đó Mekong chọn làm nơi ẩn mình, sau những khối sơn thạch hùng dũng như sư tử. Mây chảy cuồn cuộn ngay phía trên đỉnh núi. Dòng sông uốn quanh tạo nên những đường cong gợi cảm mà thanh thoát.

Trong 19 tập trước, đoàn phim lúc ấy (năm 2002) chỉ mới đi đến thị trấn Nang Liêm (thị trấn thứ hai tính từ đầu nguồn), và mãi đến hai năm sau mới có con đường lên Tạp Đa, đoàn phim quyết trở lại để đến cội nguồn cho bằng được (tháng 7-2004).

Phóng to

Đoàn làm phim Mekong ký sự - Ảnh tư liệu

Sơn trấn biệt lập, cô đơn, ở độ cao 4.100m. Đặc biệt là sự song hành hai thế giới ảo và thật, với kinh phướn ngũ sắc của người Tạng, với những bích họa đầy ma lực, bí ẩn của Phật giáo Tây Tạng. Âm nhạc đưa vào phim cũng khéo chọn, vừa thư thái vừa huyền ảo.

Đến Myanmar, xứ sở của chùa vàng Shwe Dagon, chùa Mingun, nằm tách biệt từ vài thập niên qua khi đất nước này đóng cửa. Không khí buồn nản, chậm chạp.

Dù vậy, vẫn còn đó cái đẹp của nụ cười kiên nhẫn, nở nhẹ tựa sen của cô gái Miến, vẫn còn đó cái đẹp của bước chân vô ưu của đoàn nhà sư cầm bình bát đi trên phố. Bố thí và khất thực thắp lên trong tim tinh thần nhân ái, vô ngã. Còn nữa, một phát hiện về nghệ thuật múa rối với sức sống bền bỉ, không phải do giới chức văn hóa hô hào mà do bắt rễ từ nhu cầu thực thụ của người dân...

Rồi cánh đồng Chum, phế tích Watphu câm lặng của Lào, Angkor của Campuchia... để nghiệm ra, theo dòng chảy ý tưởng của phim, là không ai và không điều gì mãi mãi đứng tột đỉnh vinh quang, không ai và không điều gì rơi vào sự trầm lắng mãi mãi.

Đoàn phim còn có chuyến đi suýt chết khi đến khu Tam giác vàng khét tiếng về hoa anh túc gây nghiện. Hoặc chuyến khám phá trên thủy trình dài 500km từ Xieng Kok đến Luang Prabang (Lào), có một đoạn dòng sông ôm trong mình một “trận đồ bát quái” 4.000 đảo nhỏ, có một không hai, vừa nguy hiểm vừa... đa cảm lạ lùng.

Lời bình của phim khơi dậy sự suy tưởng bàng bạc (có đôi lúc hình ảnh chưa tải nổi độ sâu xa của lời). Thật khó mà phân tích cho đầy đủ về bộ phim tài liệu dài nhất VN này, ở đây chỉ mon men giới thiệu vài ấn tượng với mong muốn mọi người hãy đón xem, chia sẻ.