Màn công diễn của Trump và Tập

Hai cháu ngoại của Tổng thống trump hát và ngâm thơ cho quốc khách Tập Cận Bình và phu nhân. Ảnh Yutube

Trong một dòng tweet ngay sau đó, ông Trump chua thêm: “Thiện chí và hữu nghị đã được hình thành, song chỉ thời gian mới cho biết được thương mại sẽ ra sao”.

Nếu tin vào trên những dòng tweet đó, có thể nghĩ rằng hai nhà lãnh đạo đã mở được đường cho quan hệ “hữu nghị” Trung - Mỹ “thiện chí” mọi mặt, trừ lĩnh vực thương mại vẫn còn phải băn khoăn.

Nếu quả thế, cuộc gặp đầu tiên Tập - Trump ở Mar-a-Lago sẽ là một thành tựu ngoại giao vô cùng ý nghĩa và đúng lúc, khi mà quan hệ Nga - Mỹ mấy tháng qua tưởng như hứa hẹn sau khi ông Trump đắc cử, vừa bất ngờ tan như... bong bóng xà bông.

Tương kính như tân

Thật đáng trầm trồ tài nghệ của người đã đạo diễn cuộc đón tiếp ông Tập tại tư dinh tổng thống Mỹ ở Florida, không ai khác hơn là chàng hiền tế kiêm cố vấn Jared Kushner.

Theo New York Times ngày 2-4, Kushner đã “làm việc” chặt chẽ với đại sứ Trung Quốc tại Washington là ông Cui Tiankai (Thôi Thiên Khải) từ việc chọn địa điểm Mar-a-Lago, để tạo không khí tuy trịnh trọng mà vẫn thân tình, cho đến dự thảo thông cáo chung mà hai bên có thể cùng đưa ra sau cuộc gặp.

Cũng chính chàng rể Kushner đã đưa vào chương trình đón tiếp tiết mục biểu diễn hát và ngâm thơ bằng tiếng Trung của hai đứa con ông, tức cháu ngoại ông Trump.

Ái nữ Ivanka, cố vấn không ăn lương của tổng thống, trịnh trọng khoe trên Twitter của bà: “Rất tự hào vì màn biểu diễn của Arabella và Joseph nhân chuyến công du Hoa Kỳ của Chủ tịch Tập và phu nhân Bành Lệ Viện”.

Đoạn video đính kèm quay cảnh vợ chồng Ivanka-Kushner dẫn các con vô phòng khách chào “Nị hảo!” ông bà Tập, rồi đến cảnh hai chị em Arabella (5 tuổi) và Joseph (3 tuổi) hát một bài dân ca bằng tiếng Quan thoại nhan đề Hoa lài, xong lại trôi chảy đọc Tam tự kinh cho ông bà Tập nghe.

Khỏi phải nói ông Tập và phu nhân thích thú ra sao. Phổ biến tiếng Quan thoại thành ngôn ngữ của thế kỷ 21 chính là một trong những mục tiêu của “Trung Quốc mộng”.

Ngày xưa, “hòa bình dưới trướng La Mã” đã dựa trên nền tảng là ngôn ngữ của người La Mã. Thế kỷ 20 đã “dưới trướng Mỹ” thì nhà nhà cũng nói “tiếng Mỹ”, thì có lẽ cũng sắp đến “hòa bình” với tiếng Quan thoại rồi chăng?

Được biết đây không phải lần đầu cô bé Arabella hát tiếng Quan thoại trước một cử tọa Trung Quốc: Hôm mùng 5 Tết Đinh Dậu, bà Ivanka Trump đã đưa Arabella đến dự tiệc mừng xuân ở tòa đại sứ Trung Quốc tại Washington, D.C.

Hôm đó cô bé cũng đã hát tiếng Quan thoại, coi như là tập dượt cho buổi diễn lớn hơn nhiều vừa rồi. Màn trình diễn của hai cháu ngoại ông Trump biểu thị sự thân tình và “công phu” tiếp đón hơn mọi màn tặng hoa của các cháu thiếu niên nhi đồng.

Màn biểu diễn không chỉ lấy lòng ông bà Tập mà còn đi thẳng vào con tim và niềm tự hào của mọi người Trung Quốc đang ôm ấp “Trung Quốc mộng”.

Đến đây phải mở một dấu ngoặc đơn: hiền tế Kushner, theo nghiệp nhạc phụ, là một đại gia bất động sản và mới tháng 3 vừa rồi đã gạ gẫm bán cho Công ty bảo hiểm An Bang của Trung Quốc một tòa nhà chọc trời trên đại lộ số 5 ở New York nhưng bất thành.

Ăn yến ở Hồng Môn

Không may, chính ngay lúc đón tiếp tương kính như tân (mà quả là “tân” chứ không phải “như tân”) thế, mà trên bầu trời Syria lại vần vũ mây đen sấm sét ngay giữa bữa tiệc khoản đãi ông Tập tối 7-4.

Hôm đó, ông Trump đến Mar-a-Lago lúc 3h15 chiều. 45 phút sau, tức 4h chiều, ông ra lệnh tấn công căn cứ không quân Shayrat của Syria. 90 phút sau khi ra lệnh tấn công, tức 5h30 chiều, ông bà Trump tươi cười chụp hình kỷ niệm cùng ông bà Tập như không có gì xảy ra!

Cứ thế đến 7h10 tối, hai bên cùng nhập tiệc, thực đơn gồm có thịt bò Mỹ và cá bơn áp chảo. Trong khi hai bên đang yến tiệc thì những quả Tomahawk rời bệ phóng, chính xác là vào lúc 7h40 tối.

Trong bữa tiệc, ông Trump mới “nói nhỏ” với ông Tập rằng mình đã ra lệnh tấn công Syria. Tàn tiệc, vợ chồng ông Tập rời tư dinh ông Trump lúc 8h51, khi những báo cáo đầu tiên về cuộc tập kích được chuyển cho ông Trump. Thật là đủ cả hỉ, nộ, ái, ố trong chỉ vài giờ.

Bởi bữa tiệc đó, tờ báo Nhật Bản Nikkei Asian Review ngày 9-4 đã nhanh trí so ngay cuộc gặp Trump - Tập với sự kiện nổi tiếng trong lịch sử Trung Quốc “Ăn yến ở Hồng Môn” khi Lưu Bang và Hạng Vũ, những kình địch sẽ sớm sống mái với nhau để tranh ngôi bá chủ Trung Quốc, cũng tay bắt mặt mừng trong một bữa tiệc vừa thân tình, vừa đầy nghi kỵ với một kẻ bỏ về không chào, màn múa kiếm “góp vui” che đậy một âm mưu ám sát và sự xuất hiện kịch tính của tay hộ vệ Phàn Khoái.

Ông Trump, trong khi đã bị chê bai đủ điều, không hổ danh là một ông trùm truyền hình thực tế với cuộc đón tiếp vừa rồi. Trình tự các diễn tiến: quyết định tấn công Syria, song song với cuộc đón tiếp và chiêu đãi vị quốc khách cho thấy sự tính toán chi li và đồng bộ, sít sao thậm chí là tới từng phút. Liệu ông có ý đồ gì sau những tính toán đó?

Cho tới trước vụ tấn công Syria của Mỹ tối 7-4, lập trường của Trung Quốc về vấn đề Syria là khá nhất quán, như có thể đọc được trên bất cứ trang chủ nào của các sứ quán Trung Quốc, bao gồm hai điểm then chốt:

(1) Trung Quốc mạnh mẽ phản đối bất cứ bên nào sử dụng vũ khí hóa học, và

(2) Các hành động quân sự đơn phương qua mặt Hội đồng bảo an Liên Hiệp Quốc sẽ tác động nghiêm trọng đến tình hình Syria và khu vực Trung Đông, và cũng là vi phạm luật pháp quốc tế và các quy định cơ bản điều độ các quan hệ quốc tế.

Chiến lược ngoại giao “lặng lẽ quan sát, bình tĩnh suy nghĩ, kiên trì hòa giải” của Trung Quốc thể hiện ở cả hai điểm mà Bắc Kinh tỏ ra cân bằng.

Nếu như điểm (1) nhắm đến khả năng sử dụng vũ khí hóa học của chính quyền Syria, thì điểm (2) là để cảnh báo Mỹ không nên tự tiện hành động.

Thành ra khó có thể nói việc ông Trump ra lệnh nhấn nút phóng tên lửa và bữa tiệc đón ông Tập chỉ là tình cờ ngẫu nhiên. Trung Quốc có vẻ đã trở tay không kịp trước tình huống này.

Ông Tập lặng thinh tan tiệc rồi về đã đành, ngày hôm sau báo chí Trung Quốc cũng chưa phản ứng gì. Tờ China Daily ngày 8-4 còn chạy tít đầy hữu nghị: “Cuộc gặp đầy kết quả Tập - Trump vạch ra diễn trình quan hệ Trung - Mỹ trên phương diện toàn cầu”.

Phải đợi đến ngày 9-4, Tân Hoa xã mới bình luận rằng cuộc tập kích là “hành động của một chính khách suy yếu đang cần ra oai” và để “vượt qua những cáo buộc rằng ông (Trump) thân Nga”. Phản ứng có thể coi là chính thức đó của Trung Quốc với Mỹ là đủ tốt, khi Bắc Kinh đã không đứng hẳn về phía Nga trong cuộc xung đột Syria.

Trao đổi?

Phát biểu của ông Trump sau cuộc gặp với ông Tập khá rõ ràng, tuy cực kỳ vắn tắt, không hé lộ bất cứ chi tiết nào: “Tôi nghĩ chúng tôi đã có những tiến bộ to lớn trong mối quan hệ với Trung Quốc. Các đại diện của tôi đã gặp mặt từng người một với các đối tác từ Trung Quốc. Và tôi nghĩ thực sự tiến bộ đã đạt được. Chúng tôi sẽ có nhiều tiến bộ hơn nữa”.

Tức là không chỉ hai ông Trump - Tập gặp nhau và “nhỏ to” mà các quan chức hai bên, khoảng 20 bên phía Trung Quốc, cũng đã “mặc cả” với nhau tay đôi trong một số vấn đề và cuộc mặc cả vẫn còn tiếp tục.

Tất nhiên, cuộc gặp và trao đổi “tay đôi” giữa hai đoàn, tổng cộng kéo dài bảy giờ trong hai ngày 7 và 8-4 không thể đem đến kết quả toàn cuộc, một thông cáo chung đã không được đưa ra.

Bởi thế ông Trump mới bổ sung: “Mối quan hệ được phát triển giữa Chủ tịch Tập và cá nhân tôi, tôi nghĩ là tuyệt vời. Chúng tôi mong muốn sẽ được cùng nhau ngồi lại nhiều lần nữa trong tương lai. Và tôi tin rằng rất nhiều vấn đề tồi tệ tiềm ẩn rồi sẽ biến mất thôi”.

Câu sau cùng này của ông Trump, “rất nhiều vấn đề tồi tệ tiềm ẩn rồi sẽ biến mất thôi”, trùng hợp với nhận xét của Ngoại trưởng Vương Nghị mà China Daily ngày 8-4 trích lại:

“Cuộc gặp tay đôi đã gieo mầm cho mối quan hệ hợp tác tốt đẹp và mối quan hệ cá nhân giữa hai nhà lãnh đạo, vốn đang chủ trì những gì mà nhiều người mô tả là mối quan hệ song phương quan trọng nhất trên thế giới ngày nay”.

Ráp cả hai phát biểu trên lại có thể ngờ rằng: Nay hai bên thỏa thuận rằng các dị biệt còn có thể rối rắm, song rồi thì cũng sẽ dàn xếp được, để quan hệ Trung - Mỹ trở thành quan hệ song phương quan trọng nhất thế giới, một mối quan hệ ăn đứt các quan hệ song phương khác bất luận bên thứ ba là ai.

Lúc dầu sôi lửa bỏng này ở Syria thì bên thứ ba đó rất có thể chính là Nga. Nhưng Syria chỉ là một phần của ván bài lớn.

Trong thời buổi mà sức mạnh cơ bắp - quân sự không còn quyết định tất cả nữa, thì những siêu cường kinh tế (Nga chỉ đứng 15 thế giới về GDP) như Trung Quốc và Mỹ quả thật đang có ưu thế. Cũng trong cuộc gặp, báo chí Mỹ cho biết “ông Trump giải thích chuyện tên lửa THAAD cho ông Tập nghe”.

Đây vốn là vấn đề từng gây tranh cãi trước đó giữa Mỹ, Trung Quốc và Hàn Quốc, khi giàn tên lửa “phòng thủ từ xa” này được đặt ở Hàn Quốc, và Bắc Kinh diễn giải có thể là nhắm vào họ chứ không phải chỉ mỗi CHDCND Triều Tiên.

Ngay sau khi ông Tập về lại Bắc Kinh, Mỹ cũng đã ra lệnh cho tàu sân bay USS Carl Vinson cùng hải đội tùy tùng rời Singapore trực chỉ bán đảo Triều Tiên. Quá nhiều chuyển động rối rắm để có thể tiên đoán tương lai. Liệu hai siêu cường sẽ đổi chác những gì để dàn xếp các bất đồng hay một khởi đầu mới vẫn chưa thể bắt đầu?■