Một ngôi chợ ngoài trời nhộ nhịp ở Malaysia - Ảnh: Ceritalah

Trong khoảng hai tháng qua, nhóm Ceritalah (Hãy kể tôi nghe một câu chuyện!) của chúng tôi đã băng qua mọi ngõ ngách của Malaysia từ Kuala Kangsar tới Penampang. Đó là một nỗ lực phi thường đối với nhóm trẻ này: lắng nghe và ghi nhận những câu chuyện sát thực tế.

Ceritalah không phải là nhóm thăm dò ý kiến. Chúng tôi cũng không làm một cuộc khảo sát khoa học, mà chỉ đang cố gắng cung cấp một bức tranh về thực tế và thách thức ở đất nước này.

Vỡ mộng

Những người dựa vào đất đai để kiếm miếng ăn là lực lượng vỡ mộng nhất vào lúc này. Họ thất vọng là bởi nông nghiệp vẫn đang cung cấp việc làm cho khoảng 6% người lao động Malaysia.

Ở Sekinchan - nơi được xem là "chén cơm" của bang Selangor, người dân than phiền vì dịch bệnh đang đe dọa mùa màng. Trong khi đó, những người trồng cao su ở Perak chán nản với chuyện mất giá. Còn những người trồng cọ dầu lại khốn đốn vì giá phân bón và thuốc trừ sâu cao.

Liên minh cầm quyền Mặt trận dân tộc (BN) của cựu thủ tướng Najib Razak từng nỗ lực giải quyết những thách thức này thông qua chương trình trợ cấp tiền mặt BR1M. Khoảng 7 triệu dân Malaysia nhận tới 1.200 ringgit (6,7 triệu đồng) mỗi năm.

PH đã giữ lại chương trình này và đổi tên thành Chi phí hỗ trợ cuộc sống (BSH). Theo đó, khoảng 5 tỉ ringgit sẽ được phân phát cho 4,1 triệu hộ gia đình. Tuy nhiên, nhóm Ceritalah phát hiện rằng chính nạn quan liêu đang khiến nhiều người Malaysia không chắc liệu họ sẽ nhận được trợ cấp hay không.

Khi người dân Malaysia được dẫn dắt bởi một chính quyền mới gồm 23 trong số 28 bộ trưởng hiện tại chưa từng giữ các vị trí liên bang trước đây, nhiều người nghi vấn về khả năng lèo lái đất nước của họ.

Khả năng kết nối với dân thường dường như đã biến mất, khác hẳn với những gì họ đã cho thấy trong cuộc bầu cử năm 2018. Trong khi đó, các sáng kiến chính sách chưa được tiến hành đến nơi đến chốn cùng cuộc đấu đá nội bộ của họ đã khiến người dân thêm thất vọng.

Vẫn tạo cơ hội

Những người Malaysia mà chúng tôi tiếp xúc cũng nói rằng họ sẵn sàng cho PH một cơ hội. Bởi lẽ dù có nhiều thách thức phía trước, Malaysia vẫn có thể trải qua một bước ngoặt lớn.

Trung Quốc, quốc gia từng được yêu thích một thời của các nhà sản xuất nước ngoài, ngày càng trở nên ít thu hút trong mắt giới đầu tư. Trước nhiều nguy cơ, các tập đoàn đa quốc gia đang săn tìm địa điểm lý tưởng khác để thay thế công xưởng thế giới này.

Và Malaysia nên tận dụng xu hướng đó. Malaysia có ngành hậu cần lớn mạnh - điều mà chúng ta phải cảm ơn chính quyền BN trước đây cùng một vị trí chiến lược bất khả chiến bại. Malaysia nằm một phần trong chuỗi cung ứng, các tuyến đường thương mại và du lịch toàn cầu. Malaysia còn xếp thứ 51 về chỉ số thượng tôn pháp luật 2019 của Dự án công lý thế giới (WJP), chỉ đứng sau Singapore trong khối ASEAN.

Như ông Hasnul Nadzrin Shah từ Tổ chức IBM nói với tôi rằng: "Ở một thế giới quan rộng hơn, người Malaysia sẽ có được sự thịnh vượng nhờ nền tảng đa văn hóa của họ".

Và hành trình khám phá của nhóm Ceritalah đã cho thấy rằng: dân thường Malaysia có tinh thần làm việc mạnh mẽ cùng khát vọng cải thiện chính họ. Điều cần có là phát triển "vốn con người" đúng đắn. Người lao động Malaysia không nên được xem là đầu vào kinh tế. Con người Malaysia mới là tài sản lớn nhất và duy nhất về dài hạn. Chắc chắn họ xứng đáng có được một mức lương đủ sống, nhưng năng suất và giá trị của họ cũng phải tăng lên.

Nhiều người than phiền về hệ thống giáo dục của Malaysia. Một mặt phải xem xét lại chương trình giảng dạy, Bộ Giáo dục Malaysia cũng cần đảm bảo được lực lượng người trẻ (vốn đại diện gần một nửa số cử tri hợp lệ) có tư duy đáp ứng được các xu hướng toàn cầu.

Chính phủ cũng phải tiếp tục khắc phục bệnh quan liêu, xa rời quần chúng. Họ phải biết được rằng người dân mà các nghị sĩ và các vị bộ trưởng đại diện chính là "ông chủ" cuối cùng.

Căn cứ vào những thay đổi đáng kể phía trước, Bộ Kinh tế Malaysia phải vạch ra một lộ trình rõ ràng xác định phương hướng cho đất nước trong thập niên tới.

TTO - Bộ Môi trường Malaysia thông báo sẽ trả lại khoảng 3.000 tấn rác nhựa cho các quốc gia phát triển, đồng thời điều tra các công ty nước nhà nhập lậu rác.