Thực khách ăn lẩu sầu riêng tại một nhà hàng ở Thượng Hải - Ảnh: REUTERS

Sầu riêng, thứ trái cây có vẻ ngoài gai góc và mùi không hạp với phần lớn người lần đầu ngửi qua, bị cấm tại một số sân bay, phương tiện giao thông công cộng và khách sạn ở Đông Nam Á.

Nhưng người Trung Quốc cho thấy họ là "fan" cuồng của loại trái cây này. Người ta có thể tìm thấy sữa sầu riêng, xà lách trộn sầu riêng, bánh pizza sầu riêng, bơ sầu riêng và thậm chí gần đây nhất là lẩu sầu riêng tại Trung Quốc.

Người viết đã từng chứng kiến cảnh khách du lịch Trung Quốc mỗi người đẩy đến 3 - 4 xe chất đầy các sản phẩm làm từ sầu riêng tại sân bay Suvarnabhumi (Thái Lan). 

Đó là minh chứng trực quan, còn trên con số, đó là việc 80.000 trái sầu riêng Monthong của Thái Lan - tương đương 200 tấn - đã được bán hết sạch chỉ trong vòng 1 phút trong ngày đầu tiên mở bán trên nền tảng mua sắm trực tuyến Tmall của tỉ phú Jack Ma.

"Lúc đầu tôi cực ghét sầu riêng vì mùi nó quá gớm" - cô Helen Li, 26 tuổi, nói với phóng viên Reuters khi đang cầm trên tay phần bánh pizza sầu riêng có giá 8,5 USD tại một nhà hàng chỉ chuyên bán loại bánh này ở Thượng Hải.

"Mọi thứ sẽ thay đổi khi bạn nếm thử nó, mùi vị thật sự rất ngon. Tôi nghĩ người ta có định kiến với sầu riêng vì mùi của nói" - Li chia sẻ. 

Bữa trưa diễn ra khá chóng vánh nhưng cũng như Li, gần như tất cả thực khách đều gọi món pizza sầu riêng và thưởng thức ngon lành.

Chính phủ Malaysia không nhắm mắt để cơ hội vuột khỏi tầm tay, nhất là khi họ đang sở hữu giống sầu riêng Musang King được quảng bá là ngon hơn cả Monthong của Thái Lan. 

Khuyến khích nông dân canh tác sầu riêng trên quy mô lớn, Malaysia đặt mục tiêu đến năm 2030 sầu riêng sẽ chiếm tới 50% giá trị xuất khẩu nông sản của nước này.

Hôm 26-11, tập đoàn Alibaba - gã khổng lồ trong ngành thương mại điện tử Trung Quốc của Jack Ma, đã đạt được một thỏa thuận với các nhà cung cấp sầu riêng Malaysia, mở đường cho việc sầu riêng Musang King đông lạnh nguyên trái tiến vào Trung Quốc.

Pizza sầu riêng tại một nhà hàng ở Thượng Hải (Trung Quốc) - Ảnh: REUTERS

"Vàng trắng"

Lim Chin Khee, một chuyên gia tư vấn trồng sầu riêng, nhận xét ngành công nghiệp trồng sầu riêng ở Malaysia đang chuyển mình từ trồng nhỏ lẻ sang quy mô xuất khẩu toàn cầu trước nhu cầu khủng khiếp của Trung Quốc.

"Ngày nay, trồng sầu riêng đã không còn là một sở thích. Sầu riêng đã trở thành vàng trắng của ngành nông nghiệp Malaysia" - Bộ Nông nghiệp Malaysia trả lời hãng tin Reuters qua email.

Những đồn điền cọ rộng lớn đứng trước nguy cơ bị thay thế bởi sầu riêng khi các ông trùm bất động sản và những ông chủ các công ty dầu cọ - mặt hàng xuất khẩu nông nghiệp lớn nhất của Malaysia - đang tiến vào hoạt động kinh doanh loại trái cây được mệnh danh là "vàng trắng" này.

Trung Quốc là nước trả nhiều đô la nhất cho giống sầu riêng Musang King vì kết cấu cơm của nó và vị ngọt. Giá của giống sầu riêng này, hiện được trồng trên khắp Malaysia, đã tăng gần gấp bốn lần trong 5 năm qua.

Nhập khẩu sầu riêng của Trung Quốc tăng 15% trong năm ngoái lên gần 350.000 tấn, đạt giá trị 510 triệu USD, theo cơ sở dữ liệu thương mại của Liên Hiệp Quốc. Gần 40% trong số này là từ Thái Lan, nhà sản xuất và xuất khẩu sầu riêng hàng đầu thế giới.

Malaysia chiếm chưa tới 1%, nhưng dự kiến ​​doanh số bán hàng sang Trung Quốc sẽ tăng lên 22.061 tấn vào năm 2030 so với 14.600 tấn trong năm nay, khi giới hạn xuất khẩu sầu riêng đông lạnh nguyên trái từ Malaysia được dỡ bỏ.

Người Malaysia trưng bày và giới thiệu sầu riêng Musang King tại một lễ hội trái cây ở Nam Ninh (Trung Quốc) - Ảnh: REUTERS

Có thể kể ra một vài cái tên ở Malaysia đang lăm le tiếng vào thị trường hơn 1 tỉ dân. Chẳng hạn, công ty dầu cọ quốc doanh Felda cho biết Bộ Nông nghiệp Malaysia đã bắt đầu trồng sầu riêng trên đất của công ty này trong năm nay.

PLS Plantations, một công ty xây dựng và trồng cọ dưới sự điều hành của Lim Kang Hoo - một nhà quản lý bất động sản có tiếng ở Malaysia, hồi tháng rồi cho biết họ sẽ đổ 5 triệu USD vào một công ty chuyên xuất khẩu sầu riêng.

M7 Plantation Bhd, một công ty tư nhân được thành lập năm ngoái, đang phát triển một khu đất rộng hơn 4.000 ha ở Gua Musang, quê hương của giống sầu riêng Musang King và bán cây sầu riêng giống với giá 5.000 ringgit/cây (1.200 USD, khoảng 28 triệu đồng Việt Nam).

"Chúng tôi thành lập công ty bởi vì chúng tôi thấy tiềm năng trong ngành, mục tiêu chính là Trung Quốc" - Giám đốc điều hành Ng Lee Chin tự hào nói rằng hầu hết người mua của cô là từ Trung Quốc.

Trồng sầu riêng sẽ hủy hoại môi trường?

Các đồn điền sầu riêng của Malaysia đã bao phủ 72.000 ha trong năm ngoái nhưng diện tích trồng sầu riêng đang tăng lên. Một số khu vực có truyền thống trồng cọ đang chuyển sang trồng sầu riêng vì nó được xem là sinh lợi nhiều hơn.

Hồi tháng 3-2018, cựu bộ trưởng nông nghiệp Malaysia từng ước tính rằng một hecta sầu riêng Musang King có thể mang lại doanh thu gần gấp 9 lần so với một ha trồng cọ.

Đơn cử như tại bang Sabah, một số đất canh tác sầu riêng sẽ đến từ việc chuyển đổi các khu đất trồng cọ, Bộ Nông nghiệp Malaysia cho biết, đồng thời tiết lộ đang có kế hoạch mở rộng thêm 5.000 ha trong thời gian tới.

Tuy nhiên, sự gia tăng diện tích canh tác sầu riêng đã làm dấy lên mối lo ngại rằng nó sẽ đi vào vết xe đổ phá hủy môi trường tương tự như việc trồng cọ.

Ngành công nghiệp dầu cọ ở Malaysia bị buộc phải chịu trách nhiệm cho những vụ phá rừng quy mô lớn, bao gồm cả các khu rừng nhiệt đới phong phú ở nước này.

Hồi tháng trước, tờ The Star, một tờ báo địa phương, ước tính khoảng 1.200 ha đất gần khu bảo tồn rừng ở bang Pahang, nơi có loài hổ đang bị đe dọa nghiêm trọng, sẽ bị tàn phá và được thay thế bởi những đồn điền Musang King trước nhu cầu của Trung Quốc.

TTO - Vì những lý do khác nhau, Thái Lan và Singapore đang đứng ngồi không yên vì Malaysia lăm le tìm đường xuất khẩu sầu riêng vào Trung Quốc, thị trường đang hút hàng với giá cao.