Nguyên Phó Chủ tịch Quốc hội Mai Thúc Lân - Ảnh: Việt Dũng

Đó là cảm nhận và suy nghĩ của ông Trương Quang Được - nguyên Ủy viên Bộ Chính trị, Phó Chủ tịch Quốc hội về nguyên phó chủ tịch Quốc hội Mai Thúc Lân.

Tôi và anh Mai Thúc Lân cùng tham gia kháng chiến chống Pháp từ khi còn rất nhỏ. Cả hai cùng ra tập kết miền Bắc.

Khi tôi là Chủ tịch UBND thành phố Hải Phòng thì anh là Chủ tịch UBND tỉnh Hà Bắc. Sau một thời gian, không hiểu vì lý do gì mà trung ương điều cả anh và tôi vào Quảng Nam-Đà Nẵng, anh làm Bí thư, tôi làm Chủ tịch. Nay anh ra đi, chúng ta đã mất một nhân cách chính trực, liêm khiết và nhiều tinh thần đổi mới...

Công tác và sát cánh cùng anh, điều dễ nhận ra anh là người thẳng thắn, có khi hơi nóng tính. Có lần họp Hội đồng nhân dân, đại biểu nói, anh đứng dậy ngay, nhưng tôi đã níu vai anh xuống.

Tôi với anh tính cách có khác nhau, nhưng với sự chân tình, thẳng thắn, đã bổ sung cho nhau rất tốt.

Có những cái tưởng chừng nếu là người khác thì cãi nhau to, rồi mất đoàn kết, nhưng anh với kinh nghiệm đi lên từ một cán bộ nông nghiệp bình thường, tôi đi lên từ một cán bộ công nghiệp tại một nhà máy, chúng tôi đã bù trừ, phối hợp cho nhau rất tốt.

Qua sâu sát công việc, dù nóng tính, cương trực nhưng nhiều người cuối cùng cũng đã hiểu anh Mai Thúc Lân là người cái gì có lợi cho đất nước thì kiên quyết làm, không vào hùa.

Một kỷ niệm mà tôi nhớ mãi, đó là khi tỉnh Quảng Nam-Đà Nẵng chuẩn bị tách ra thành Quảng Nam và Đà Nẵng. Khi đó, nhiều ý kiến đề nghị cho Hội An và một phần huyện Điện Bàn về Đà Nẵng. Rồi một huyện miền núi xin về Huế. Anh Mai Thúc Lân quê gốc Điện Bàn.

Vì vậy, một số cán bộ Điện Bàn đã đến gặp anh, đề nghị. Tôi là người quê Hội An, cũng có người đến đề nghị. Tuy nhiên, sau đó, anh Lân đã cử tôi thay mặt anh gặp các cán bộ Điện Bàn, Hội An giải thích: là người ở Điện Bàn, tôi cũng muốn huyện về Đà Nẵng. Nhưng vì cái chung, nên phải để ở Quảng Nam.

Với ý chí kiên quyết, việc chia tách đã diễn ra êm đẹp, trong khi nhiều địa phương khác cũng đề nghị chia tách nhưng không được thông qua. Quá trình chia tách, từ cán bộ, đến cái xe, đều được làm hết sức chân tình. Nên đến khi chia tách xong, cán bộ hai bên khi đó đều nói “có cuộc chia tay chứ không hề có cuộc chia ly”. Tình nghĩa Quảng Nam - Đà Nẵng vẫn rất tốt, vẫn là người xứ Quảng.

Rồi chuyện khi chúng tôi về, thì tượng đài liệt sĩ Quảng Nam Đà Nẵng đã có chủ trương thực hiện từ nhiệm kỳ trước, khi làm xong, rất nhiều ý kiến xôn xao. Có người nói tượng vừa làm đã bị nghiêng...

Anh đã kiên quyết chỉ đạo mời các cơ quan trung ương về, rồi họp Hội đồng nhân dân. Qua lắng nghe, phân tích, cuối cùng đã đi đến kết luận tượng đài đảm bảo an toàn và đến nay, tượng đài đó vẫn không sao. Qua công tác với anh, điều chúng tôi nhận ra là đã làm việc với nhau, thì cần nói thật, nói hết lòng và chân tình với dân, nếu không nói hết, thì khi thực hiện dễ vênh nhau.

Anh Mai Thúc Lân được điều trở lại trung ương. Một thời gian, anh giữ chức Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Ngân sách Quốc hội.

Với tính cách thẳng thắn, làm việc nghiêm túc, anh đã thúc đẩy đổi mới, tạo ra một khí thế giám sát và đây chính là tiền đề để chúng tôi làm Luật giám sát Quốc hội sau đó.

Sau khi anh làm Phó Chủ tịch Quốc hội, rồi nghỉ hưu, tôi là người được điều động thay thế chức vụ đó. Với nhiều gắn bó trong cuộc sống và công tác, nay anh ra đi, xin có mấy câu thơ để nói về anh, nói với anh:

Tôi với anh hai người bạn cũ

Sống chân tình gian khổ có nhau

Nào đây chánh trực thanh cao

Nào đây đổi mới khát khao xây đời...

Ôi thôi anh đã đi rồi

Sông Hồng lệ đỏ sông Thu sóng cồn

Đưa anh một tấm lòng son

Đượm tình đồng chí quê hương bấy chừ...