Một trong nhiều sư tử con vừa chào đời thành công trong vòng tay các bác sĩ thú y tại Safari Nam Hội An. Ảnh: V.P

Một ngày tháng 9-2018, nhiều tháng không rời mắt một sư tử mẹ lần đầu mang thai, bốn y bác sĩ của Trung tâm chăm sóc động vật Vườn thú Safari Nam Hội An nhận thấy những dấu hiệu khác thường. Sư tử mẹ ăn ít hơn, di chuyển nặng nề, liên tục đưa móng vuốt cào nhẹ lêncác mỏm đá. "Khả năng làtrong đêm nay sư tử sẽ đẻ" - bác sĩ Lê Việt Cường - trưởng bộ phận chăm sóc Động vật nói với các phụ tá. 

Điều kỳ diệu không đến trong ca sinh nở đầu tiên

Nhữngthông tin,hình ảnh về sư tử mẹ từ khu vực chăm sóc sinh sản của River Safariđược truyền về và cập nhật liên tục trên màn hình máy vi tính.

Ông Cường cùng ba trợ lý gồm Trần Thị Thiểm - tổ trưởng phụ trách thú dữ, y tá Phạm Ngọc Quyền, Nguyễn Thanh Bảy bận đồ bảo hộ màu xám, đeo găng tay mang đồ đạc vội vã rời trung tâm chỉ huy. Ông Cường cùng các trợ lý túc trực, kiểm tra và sẵn sàng cho mọi tình huống khó khăn trong lúc sinh nở.

Công viên bảo tồn và chăm sóc động vật Vinpearl River Safari Nam Hội An (huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam) nhiều năm nay là ngôi nhà chung của các loài động vật hoang dã thuộc nhóm quý hiếm. 

Nhiều loài trong tự nhiên vốn đã tuyệt chủng, cơ hội sống sót ngoài tự nhiên gần như đã không còn, có nhiều loài nhiều năm không từng ghi nhận sự xuất hiện trên các bẫy ảnh nhưng ngay trong môi trường nhân tạo, những cá thể con đã được cho ra đời trong sự ngỡ ngàng của nhiều người. 

Trong số này, nhiều khách du lịch khi vào tham quan, họ sửng sốt khi thấy những chú hổ con, sư tử mới chỉ vài tháng tuổi, chỉ bé bằng chú heo nọc lững thững theo đuôi mẹ đi dạo bộ oai vệ, tư lự như chính ở một khu bảo tồn tầm cỡ.

Bác sĩ Lê Việt Cường – trưởng bộ phận chăm sóc Động vật tại Safari Nam Hội An bế trên tay hổ con mới 18 ngày tuổi vừa chào đời trong bàn tay chăm sóc của các y bác sĩ - Ảnh: B.D

Là người trực tiếp đỡ đẻ và can thiệp sinh sản (đỡ đẻ, mổ đẻ…) của nhiều loài thú dữ, móng guốc... bác sĩ thú y Lê Việt Cường cho biết ông không thể nào quên khoảnh khắc ông cùng ba trợ lý hỗ trợ bà mẹ sư tử vượt cạn tại Safari vào tháng 9- 2018. 

Vinpearl River Safari là Công viên bảo tồn và chăm sóc các loài động vật mở trên sông đầu tiên và duy nhất tại Việt Nam. Tọa lạc tại bãi biển Bình Minh - Thăng Bình - Quảng Nam, có diện tích vào 11,7 ha là môi trường sống của hơn trăm loài động vật quý hiếm như: tê giác, voi, hươu cao cổ, linh dương sừng mác ... đến từ nhiều nơi trên thế giới, cũng như các vùng đặc hữu tại Việt Nam. 

Tại đây, các loài động vật được phân bố tại các khu vực có điều kiện sinh thái tương tự ngoài tự nhiên, không gian du khảo mở với thiết kế hàng rào, lưới xung điện giúp cho du khách có trải nghiệm an toàn, gần gũi với tự nhiên.

Khoảng 1,5 tấn thức ăn gồm rau củ quả, thịt, cá... cho các thành viên trong vườn thú Safari Nam Hội An. Thức ăn ở đây trải qua quá trình kiểm định và chất lượng thậm chí khắt khe không kém thức ăn của người - Ảnh: B.D

Năm 2018, trong lứa động vật đầu tiên được đưa về Vinpearl River Safari, sự xuất hiện của đàn sư tử gây chú ý cho mọi người và cũng là thử thách cam go cho đội ngũ cán bộ nhân viên chăm sóc và các bác sĩ tại đây. Đàn sư tử này được chuyển giao về Việt Nam từ dự án hợp tác chia sẻ động vật quý hiếm với Nam Phi, số thú có mặt tại Nam Hội An trước đó đã có một thời gian được cho làm quen với môi trường chăm sóc có bàn tay con người tại Vinpearl Safari Phú Quốc..

Ông Cường nói rằng môi trường sống ở Phú Quốc hoàn toàn khác xa với Quảng Nam. Công viên chăm sóc và bảo tồn các loài động vật Vinpearl River Safari Nam Hội An nằm ngay bên bờ biển, trên những khu vực mà vốn trước đó là những đồi cát trắng bỏng rát. Dù được xem là "vua của thảo nguyên", mãnh thú nhưng sư tử cũng vô cùng mong manh mà bất kỳ một sai sót nào trong khâu chăm sóc cũng sẽ trả giá bằng mạng sống của người lẫn sư tử.

Tuy nhiên, chỉ sau một thời gian ngắn đưa về Vinpearl River Safari Nam Hội An, những chú sư tử nhanh chóng thích nghi tốt và hoà nhập. Chỉ sau 3 tháng từ khi về Vinpearl River Safari Nam Hội An, khi đi kiểm tra chuồng trại và cho ăn, các nhân viên vườn thú rất kinh ngạc khi thấy một cặp sư tử trưởng thành kết đôi và có dấu hiệu giao phối. 

Cán bộ trong Safari Nam Hội An đang phân loại thức ăn một cách chi tiết cho các loài thú đang được quản lý, chăm sóc - Ảnh: B.D

Chuyện "ái ân" của vật nuôi hoang dã diễn ra hoàn toàn tự nhiên, ngỡ như một tập tính tự nhiên và chẳng ai nghĩ rằng sư tử sẽ mang thai, làm mẹ chóng vánh như vậy ở vùng đất bỏng rát cát trắng. Vài tháng sau, sư tử cái đã được ghi nhận giao phối trước đó dáng đi nặng hơn. Tấm da dưới bụng trĩu xuống, bằng mắt quan sát của nhân viên thú y, họ hiểu rằng sau tấm da dày dưới phần bụng ấy là những con non đang đội lên từng ngày. 

Suốt thai kỳ, sư tử mẹ được đội ngũ nhân viên chăm sóc và y bác sĩ thú y của Vinpearl River Safari chăm sóc và theo dõi kỹ càng. Ông Cường kể rằng, cuộc chuyển dạ của bà mẹ trẻ này rất khác thường so với các ca đẻ trước đó mà ông đã trải qua. Khi chưa có bất cứ dấu hiệu chuyển dạ nào, sư tử mẹ bất ngờ rặn đẻ được một sư tử non nhưng thành viên mới qua đời sau đó không lâu. 

Đội ngũ y bác sĩ và nhân viên chăm sóc ngay vào cuộc để đỡ đẻ và chăm sóc cho sư tử mẹ. Nhưng phép màu không đến với ca sinh con đầu tiên của người mẹ trẻ. Hai cá thể con đã ngưng tim được mổ can thiệp để đảm bảo tính mạng cho sư tử mẹ. 

Thiên nga làm tổ, ấp nở ngay trong công viên Safari Nam Hội An. Ảnh: B.D

Ông Cường rơm rớm nước mắt khi nhớ về khoảnh khắc đầy ám ảnh đó: "Mọi thứ trôi qua rất nặng nề với tất cả anh em chúng tôi. Do lần đầu làm mẹ, ba bầu thai lại quá lớn nên sư tử mẹ đã sinh sản không thành công. Mỗi lần nhắc lại, anh em y tá, bác sĩ xót xa như chính mình phải trải qua ca đỡ đẻ đau đớn của một nữ sản phụ vậy". 

Trưởng bộ phận Chăm sóc động vật vườn thú Safari Nam Hội An nói rằng, tưởng như bà mẹ sư tử sẽ bị "stress" nặng sau ca sinh bất thành đó nhưng sự khích lệ hiệu quả và chăm sóc tốt từ đội ngũ y bác sĩ đã khiến sư tử mẹ sớm hồi phục. Mới đây, bà mẹ trẻ này mang thai, chuyển dạ và vừa sinh hạ 3 sư tử con, và hiện đang trong những ngày hạnh phúc nhất khi được lần đầu tiên làm mẹ.

Bảo mẫu của… thú dữ

Những ngày giáp tết, gian nhà làm việc của hơn 40 nhân viên, đội ngũ y bác sĩ, nhân viên chăm sóc Công viên bảo tồn và chăm sóc động vật Vinpearl River Safari Nam Hội An lúc nào cũng chộn rộn tiếng cười. Trong khu chăm sóc thú non của Bệnh viện thú y, một gian phòng ấm cúng với các trang thiết bị hiện đại nhất được dành ra để làm chỗ ở cho một chú hổ non mới bước qua 18 ngày tuổi. 

Những hình ảnh như thế này giờ đã trở thành chuyện thường xuyên tại Safari Nam Hội An. Ảnh: B.D

Nếu như ở môi trường bên ngoài, sự bệ vệ, hung hãn của những chú hổ trưởng thành gây sợ hãi bao nhiêu thì trong phòng chăm sóc, một chú hổ con non nớt nặng chỉ vài kg lại đáng yêu và được cưng bấy nhiêu. Nhiều người khi được dẫn vào chuồng chăm sóc chú hổ non này, thấy chú non nớt và hiền khô như cục bông thì ai cũng thèm muốn được bế trên tay. 

"Nhưng không phải ai cũng có được cơ hội đó. Khu làm việc của các y bác sĩ, nhân viên vườn thú, khu cứu hộ là một nơi cách li đặc biệt. Người vào ra đều phải có lý do chính đáng và được khám, kiểm tra sức khoẻ vô cùng nghiêm ngặt để đảm bảo không mang mầm bệnh lây lan qua đàn thú" – một nhân viên chăm sóc tại bệnh viện thú Safari nói.

Chị Đinh Thị Tình - y tá thú ý cho biết chú hổ con 18 ngày tuổi vừa mới được đưa về chăm sóc sau khi các nhân viên phát hiện ra sự vụng về của một bà mẹ hổ lần đầu tiên sinh con. Chú hổ mẹ này chuyển dạ, được theo dõi kỹ và hỗ trợ sinh sản vào giữa tháng 12-2019. 

Tuy nhiên khi sinh nở, hổ mẹ không liếm láp con, khó khăn khi cho bú và thậm chí quá trình theo dõi, nhân viên vườn thú còn thấy một số lúc hổ mẹ còn… ngủ ngáy rồi gác chân lên con non. 

Sau khi hội ý, các y bác sĩ quyết định cách ly, đưa hổ con về chăm sóc. Căn phòng vô trùng được dọn sẵn, tấm vải sạch êm ấm được dọn ra làm chỗ ngủ cho hổ. Hàng ngày nhân viên vườn thú thay nhau bế ẵm, chăm sóc, cho bú bình và đo thân nhiệt, khám sức khoẻ theo một quy trình nghiêm ngặt. 

"Cứ hai tiếng hổ con sẽ được cho bú một lần. Anh em thức trắng đêm, lần lượt thay phiên nhau trực cho chổ con ngủ. Hôm đưa về hổ con chưa mở mắt nhưng nay đã lớn nhanh, nặng gần 3kg và bắt đầu có thể dò dẫm bò trên mặt đất" - y tá Tình nói.

Một gia đình chuột túi với thành viên nhí mới chào đời tại Safari Nam Hội An. Ảnh: B.D

Những nhân viên ở vườn thú Safari cho biết không chỉ hổ, sư tử mà tất cả các loài vật đang được quản lý trong vườn thú đều được can thiệp, đỡ đẻ một khi nhận thấy thú cần sự trợ giúp.

Điều làm không ít người nhạc nhiên là các loài thú dữ như hổ, sư tử, gấu… khi di chuyển và đưa về chăm sóc ở đây đều đã sinh con, tới nay có những cặp hổ, sư tử đã sinh ra hai ba lứa con non. Những nhân viên vườn thú bật cười khi kể lại những khoảnh khắc đỡ đẻ cho ngựa vằn, linh dương, hươu. Với những loài thú không hung dữ, mỗi cuộc chuyển dạ các bác sĩ luôn ngồi sẵn bên cạnh.

Tê giác sinh sống mạnh khoẻ tại Safari Nam Hội An - Ảnh: B.D

Khi thấy bà mẹ chuyển dạ và bầu thai quá lớn, các y tá, bác sĩ sẽ trực tiếp can thiệp hỗ trợ sinh sản để… kéo con non ra ngoài an toàn. Con non cũng được nhân viên tách nhau thai, lau chùi, hướng dẫn tới bầu vú con mẹ để bú sữa. 

"Mỗi ca đỡ đẻ là một cuộc giành giật sự sống mà không ai được phép sai sót. Khoảnh khắc giúp được các bà mẹ thú sinh nở, thú con tìm bầu vú để bú mẹ là một hình ảnh rất đặc biệt, ai cũng cảm thấy hạnh phúc" - bác sĩ Lê Việt Cường nói.

Mái nhà chung của động vật hoang dã

Bác sĩ Lê Việt Cường nói rằng việc chăm sóc để mỗi con thú trong vườn được khoẻ mạnh, sống hạnh phúc là mục tiêu lớn nhất mà mỗi nhân viên đều hướng đến. 

Hiện tại toàn bộ Vinpearl River Safari Nam Hội An đang chăm sóc 478 cá thể với hơn 50 loài. So với số lượng ban đầu lúc đưa về, tới nay số cá thể đã tăng lên gần gấp đôi. Nhiều loài gần như không xuất hiện hoặc rất hiếm ngoài tự nhiên như linh dương sừng mác, tê giác… đang được chăm sóc tốt và tái đàn ngay trong môi trường nhân tạo. 

Hi hữu hơn, đã có ít nhất 15 loài tự nhiên, trong đó rất nhiều chim di trú từ Châu Âu, các vùng lạnh đã bay về chọn Nam Hội An làm nơi sinh sống, làm tổ, gần đàn. Để có thể chăm sóc tốt toàn bộ số thú này, mỗi ngày vườn thú Safari phải cung cấp tới 1,5 tấn thức ăn với đủ rau củ quả, thịt, cá… Tất cả thức ăn đều sạch và trải qua quy trình kiểm duyệt gắt gao.

Cứu hộ thú hoang dã

Các y bác sĩ cho biết để có thể "đỡ đẻ" và can thiệp chữa trị đối với các loài thú dữ thì các y bác sĩ ở Safari phải là những người dày giạn kinh nghiệm trong lĩnh vực động vật hoang dã. Khu vực chăm sóc thú dữ ngoài nơi ở của thú thì luôn có hệ thống di chuyển, lối đi an toàn cho các nhân viên và khu phục vụ can thiệp được cách li bằng hệ thống rào thép an toàn, thân thiện. 

Rất nhiều những cá thể hổ con đã chào đời, lớn lên từ vườn thú Safari Nam Hội An - Ảnh: B.D

Ngoài số thú đang được quản lý, Safari Nam Hội An nhiều thời điểm cũng đóng vai trò như một bệnh viện cứu hộ thú hoang dã cho các tỉnh miền Trung, Tây nguyên. Mới đây, trung tâm này đã được yêu cầu ra Kiểm lâm huyện Gio Linh (Quảng Trị) để cứu hộ và đưa về chăm sóc thành công một cá thể bồ nông chân hồng di trú từ Trung Quốc. Chú chim này xuất phát từ một công viên của Trung Quốc theo bầy đàn di trú, tuy nhiên khi xuống một cánh đồng ở Quảng Trị kiếm ăn thì nhiều con trong đàn đã bị người dân… đánh bẫy, bắt thịt. 

Một chú bồ nông may mắn được người dân giao nộp cho kiểm lâm và sau đó ekip vườn thú Nam Hội An được đề nghị tức tốc ra cứu hộ và được bàn giao về tiếp tục chăm sóc, hiện cá thể bồ nông này đang tiến triển khoẻ mạnh. 

Ngoài ra, cách đây ít tháng một cá thể già đẫy (chim nước hói đầu) sau nhiều tháng bị một hộ dân tại Quảng Nam buộc chân, câu lưu cũng đã được vườn thú Nam Hội An can thiệp, đưa về cứu hộ thành công và chuẩn bị gầy đàn.