Giang mai, căn bệnh lão làng hơn sáu trăm năm tuổi, do Treponema Pallidum, tên tục xoắn khuẩn gây ra. Là căn bệnh có hệ thống lâm sàng đồ sộ và nức tiếng đa diện, đa đoan. 

“Đào hoa” khắp người

Giang mai chia 3 độ, bám theo hành trình của xoắn khuẩn từ da vào trong. Giang mai 1 và giang mai 2, trình diễn bộ mặt ồn ào với loạt thương tổn săng, trợt, loét, đào ban, hạch... Là đoạn xoắn khuẩn xà quần ngoài da hoặc lỉnh vào máu, nhưng chưa mó máy gì. Giang mai 3, hồi kết, vẫn om sòm với ban đào, củ, gôm, mảng loét, nhưng chí tử, bệnh đã ăn lạm và phá hủy tạng phủ. Đây cũng là lúc giang mai giới thiệu các trùm cuối - giang mai thần kinh, tim mạch, thị giác, gây tàn phế, tử vong. 

Lây lan thỏa tình

Với giang mai, có một mâu thuẫn dở người về ngưỡng lây. Giang mai 1 và 2, với “hệ sinh thái” săng, sẩn, ban đào, đỏ chóe, chi chít phát sợ, nhưng chưa ăn thua với đương sự, trong khi lại là quãng lây nhiễm “chính vụ”. Tình dục, hoạn lộ chủ lực của giang mai, vẫn thênh thang bốn làn xe quãng này, bởi người bệnh, tuy có rải ít cánh “đào hoa” chỗ kín hay trên da, nhưng cơ bản vẫn mạnh khỏe, phong lưu với bạn tình.

Giang mai còn có tiếng lẩn như ma?

Chen giữa các kỳ, nhất là hồi 2, xuất hiện một thể phỉnh phờ, gọi là giang mai ẩn, kín. Ban đào, săng, sẩn, đang ồn như chợ, đột ngột lặn mất tăm. Người bệnh vui như tết, nghĩ giang mai tha mạng, thật ra, là lúc xoắn khuẩn kéo rốc vào trong, chơi trò tiềm phục chờ ngày ăn dày. Giang mai kín, nghiệp chứng đầy mình, bởi tuy vào vòng giấu mặt nhưng xoắn khuẩn còn nguyên. Người bệnh tưởng khỏi, mặc tình tung tóe với bạn tình, bạn đời, phụ nữ lên kế hoạch bầu bí. Nhiều “mầm non giang mai” ra đời trong quãng này do mẹ trẻ mắc mưu Treponema Pallidum!

Mẹ bị giang mai truyền cho con lúc mang thai hay lúc lâm bồn?

Trẻ nhận quả “hồi môn” oan nghiệt này  từ tháng thứ 4 thai kỳ, qua nhau thai. Không sẩy, không lưu, trẻ ra đời “cặp nách” sẵn bệnh án, gọi là giang mai bẩm sinh. Có hai thể, giang mai bẩm sinh sớm (2 năm đầu, tương đương giang mai 1, 2) và giang mai muộn (từ 3-4 tuổi, giai đoạn 3). Triệu chứng đa dạng, nổi cộm có đau đầu chi giả liệt parot, gan lách to, teo tóp nhăn nheo như ông già (giang mai sớm). Viêm mống mắt, đầu gối to, điếc, tổn thương xương, trán dô, mũi tẹt, xương chày lưỡi kiếm... (giang mai muộn). Mẹ cấn bầu vào thể giang mai kín, trẻ có thể không mắc giang mai hoặc mắc thể nhẹ hơn.

Nguy cả gần lẫn xa, làm sao phát hiện sớm?

Với độ “ma” của giang mai, đặc biệt pha núp lùm, thộp cổ sớm xoắn khuẩn cực quan trọng, đặc biệt cho mẹ chuẩn bị bầu, chồng vợ chuẩn bị “chung thân”. May mắn có đủ kính chiếu yêu từ kính hiển vi đến huyết thanh chẩn đoán (citochol, RPR, BW, phản ứng lên bông, TPI, FTA,TPHA...), cho mọi giai đoạn, mọi pha nhanh muộn.

Người cũ, khắc tinh cũ

Thú vị là lão bệnh giang mai vẫn còn chịu phép tốt với già gân penicilline, kháng sinh đời đầu, cố lũy cố lai. Giang mai lây qua tình dục (chính thống, hậu môn, oral sex... ), mẹ sang con, truyền máu, dùng chung vật dụng. Phòng tránh, số một không ngoài khoản tình tang, và như penicilline, bổn cũ bao cao su, chung thủy một vợ một chồng, vẫn xài tốt.

Bệnh vẫn vậy, thuốc men sẵn, sao có chuyện giang mai vùng dậy?

Giang mai vẫn như ngày nào, đa tình, đa đoan. Treponema Pallidum vẫn thế, không biến chủng gì. Đợt nhảy số gần đây, dễ đoán, thời thế tạo anh hùng, từ sự dễ dãi và dễ ngươi với sex mà ra, tính cho mọi giới, kể cả LGBT. Sự im ắng của HIV, giang mai, lậu, hột xoài, thuộc hội nghề STDs (bệnh lây qua đường tình dục), đang tạo ra sự chủ quan chết người. Giang mai cùng đồng sự, vẫn đang âm thầm chuyển lửa từ thanh lâu, đèn đỏ, sang mặt trận bình yên gia đình. Không cẩn thận, giang mai sẽ là nỗi đau chồng sang vợ, vợ sang chồng, nhưng đau hơn nhiều - từ mẹ sang con! Làn sóng giang mai mắc phải, nếu có, sớm muộn sẽ tiếp nối với làn sóng giang mai bẩm sinh.