Công trình xây dựng đập thủy điện Don Sahong (Lào) trên sông Mê Kông - ẢNH: LÊ ANH TUẤN

Ngày 28-11, Liên minh cứu sông Mê Kông phát đi bản tuyên bố gửi Ủy hội sông Mê Kông (MRC) để bày tỏ sự quan ngại sâu sắc, đồng thời kêu gọi dừng việc xây đập thủy điện trên sông Mê Kông. Bản tuyên bố được đưa ra trước thềm cuộc họp lần thứ 24 của MRC.

Theo Liên minh cứu sông Mê Kông, có ba lý do chính mà Chính phủ các nước trên dòng chính Mê Kông cần xem xét dừng việc xây các đập thủy điện. 

Đó là việc này sẽ phá hoại sự phát triển bền vững; quá trình tham vấn và đưa ra quyết định xây dựng đập còn thiếu sót; đặc biệt là có sẵn giải pháp cung cấp điện thay cho thủy điện.

Với lý do thứ nhất, Liên minh cứu sông Mê Kông dẫn chứng các nghiên cứu khoa học chứng minh nếu các con đập này được xây dựng thì nó sẽ ngăn chặn luồng di cư chính của khoảng 70% lượng cá đánh bắt thương mại. 

Điều này có thể dẫn đến tổng thiệt hại thủy sản ước tính từ 26 đến 42% và đặt hàng triệu người dân hạ lưu vực sông Mê Kông vào nguy cơ mất sinh kế và an ninh lương thực. 

Nông dân và ngư dân hạ nguồn ở Việt Nam cũng đang bị giảm năng suất nông nghiệp do tác động của các con đập ở dòng chính sông Mê Kông. 

ĐBSCL là nơi sản xuất hơn một nửa lượng gạo của Việt Nam và cung cấp gạo cho hơn 145 triệu người ở Châu Á. Các con đập thủy điện sẽ làm thay đổi dòng chảy và nguy hiểm nhất là ngăn phù sa về hạ lưu, gây ảnh hưởng vô cùng lớn tới an ninh lương thực khu vực này.

Bảng công bố thông tin xây dựng đập thủy điện Don Sahong - ẢNH: LÊ ANH TUẤN

Lý do thứ hai, Liên minh cứu sông Mê Kông cho rằng MRC đã thất bại trong sứ mệnh của mình nhằm đảm bảo sự phát triển sông này theo hướng cùng có lợi và giảm thiểu tác động có hại đến người dân cũng như môi trường. 

Các nghiên cứu khoa học đã không được coi trọng. Các quy trình ra quyết định hiện nay không rõ ràng và không có sự tham gia, đặc biệt là việc tham vấn với các cộng đồng bị ảnh hưởng hiện vẫn còn bỏ ngỏ. 

MRC cần cải cách các thủ tục để các quy trình được cải thiện và mở rộng cơ hội cho các bên liên quan và công chúng tham gia trong quá trình ra quyết định, đặc biệt với những người dân sống ven sông.

Theo Liên minh cứu sông Mê Kông, các dự án thủy điện trên dòng chính Mê Kông chỉ cung cấp khoảng 8% nhu cầu điện của vùng hạ lưu. Nếu không xây dựng đập thủy điện thì cũng không ảnh hưởng lớn đến an ninh năng lượng. 

Trong khi đó, chi phí đầu tư điện mặt trời và điện gió ngày càng giảm, gần bằng với thủy điện. 

Do đó, thay vì tiếp tục hỗ trợ các dự án đập thủy điện đang hủy hoại môi trường và xã hội, MRC cần thừa nhận tiềm năng của các công nghệ điện tái tạo. Chính phủ các nước hạ lưu sông Mê Kông cần cam kết tạm dừng các dự án thủy điện quy mô lớn.