Liên hoan phim Việt Nam lần thứ 20 tràn ngập phim dành cho giới trẻ như Em chưa 18, Cô gái đến từ hôm qua, 12 chòm sao: Vẽ đường cho yêu chạy, Bạn gái tôi là sếp (từ trái sang, từ trên xuống) - Ảnh: ĐPCC

Diễn ra từ ngày 24 đến 28-11, Liên hoan phim Việt Nam 2017 liệu có mang đến sự bất ngờ nào khi chỉ còn độc món: phim tư nhân?

Quá ít lựa chọn

Trong khi đó, kỳ liên hoan trước vào năm 2015, "tiệc" vẫn có đủ món: phim tư nhân là món chủ đạo, phim nhà nước và phim điện ảnh quân đội dù ít nhưng vẫn đủ làm thành một món (Thầu Chín ở Xiêm, Nhà tiên tri, Cuộc đời của Yến, Mỹ nhân, Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh). Ngoài ra còn có "món lạ" là phim độc lập Đập cánh giữa không trung.

Phần lớn phim được chọn dự thi Liên hoan phim Việt Nam kỳ này đã được thị trường "thử lửa". 

Đa số phim ít "thắng" phòng vé, điều đó cho thấy nhiều khán giả chưa bỏ tiền mua vé xem vì phim chưa đủ độ hút, chứ không hẳn vì phim có hàm lượng nghệ thuật cao siêu đến mức khán giả từ chối xem. 

Ngay cả phim có "doanh thu cao nhất mọi thời đại" tại Việt Nam như Em chưa 18 cũng chưa đáp ứng được tiêu chí hàm lượng nghệ thuật của một phim dự thi Liên hoan phim Việt Nam.

Chất lượng phim gửi về dự thi Liên hoan phim Việt Nam mấy mùa gần đây khiến những người yêu điện ảnh thêm hoài nhớ Liên hoan phim Việt Nam lần thứ 13 (năm 2001). 

Đây gần như là mùa giải cuối cùng còn lấp lánh hào quang nghệ thuật. Các phim được vinh danh tới bây giờ vẫn được nhắc đến như Mùa ổi (Đặng Nhật Minh), Đời cát (Thanh Vân), Thung lũng hoang vắng (Nhuệ Giang). 

Liên hoan phim Việt Nam năm nay không còn những bộ phim như thế. Hai phim được xem là có nhiều nỗ lực trong cách thể hiện nghệ thuật nhất là Đảo của dân ngụ cư, Cha cõng con cũng chỉ là sản phẩm cần cố gắng hơn của hai đạo diễn làm phim đầu tay.

Liên hoan phim Việt Nam 2017 chấp nhận phim remake (phim làm lại) được xem là có cơ chế thoáng hơn giải Cánh diều. 

Nhưng việc chọn Sắc đẹp ngàn cân, một phim remake gần như photocopy bản gốc của Hàn Quốc, vào hạng mục phim dự thi là một lựa chọn kỳ lạ của Liên hoan phim Việt Nam. 

Và thật tiếc cho Liên hoan phim Việt Nam khi năm nay Lô tô, một phim Việt tốt hiếm hoi của năm 2017, đã không được nhà sản xuất gửi tới dự thi.

Về tổng thể, cũng khó trách ban tổ chức Liên hoan phim Việt Nam vì năm nay họ có quá ít lựa chọn.

Điện ảnh Việt mất thăng bằng

Nhưng sự thắng thế của phim tư nhân ở Liên hoan phim Việt Nam lần này mới chỉ là sự áp đảo về số lượng. Phim tư nhân sau hơn một thập niên phát triển chưa thể tạo được chất lượng nghệ thuật, như dòng phim nhà nước từng làm. 

Về mặt lý thuyết, phim thị trường do các đơn vị tư nhân sản xuất vẫn có thể giàu chất lượng nghệ thuật. Tuy nhiên ở Việt Nam, phim thị trường hiện mới đáp ứng được nhu cầu giải trí. Rất hiếm phim cân bằng được cả yếu tố giải trí và nghệ thuật. 

Chưa kể các nhà sản xuất vẫn đang loay hoay học hỏi, thậm chí sao chép phim công thức của Hàn Quốc và Mỹ. Trào lưu remake trở thành "giải pháp" cho một thị trường ăn đong, cạn kiệt ý tưởng.

Đáng lo ngại hơn khi các nhà làm phim muốn quay về vốn văn hóa truyền thống để khai thác thì lại chưa thể làm khán giả thỏa mãn. Với câu chuyện về chiếc áo dài cuối thập niên 1960 trong Cô Ba Sài Gòn, hay cải lương trong Sài Gòn anh yêu em là những ví dụ.

Thực tế cho thấy sự đổi ngôi của phim tư nhân và phim nhà nước dẫu có hợp quy luật thị trường, nhưng lại phản ánh hiện thực điện ảnh Việt đang phát triển không đồng đều và khá cực đoan.

 Bởi khi chỉ còn lại phim thị trường, khó có thể gọi là nền điện ảnh đúng nghĩa - dù dòng phim nhà nước trong hơn một thập niên qua bị mất uy tín là do cách làm phim nặng tính tuyên truyền; quản lý đầu tư dàn trải, không quan tâm thực chất.

Trao đổi với Tuổi Trẻ, đạo diễn Nhuệ Giang từng nói: "Nhà nước nên đóng vai trò nhà sản xuất đầu tư cho những dự án phim nghệ thuật để gửi tới các Liên hoan phim Việt Nam, nơi sự sáng tạo nghệ thuật luôn được đề cao. 

Ở nhiều nước, nếu sản xuất 10 phim thương mại thì họ cũng phải làm 1-2 phim nghệ thuật để gửi đến những Liên hoan phim Việt Nam. Nhà nước Pháp vẫn đầu tư tiền cho các dự án nghệ thuật. Như thế, những tài năng như Trần Anh Hùng mới có tiền mà làm chứ".

Nhiều năm nay Nhà nước đã manh nha ý tưởng đấu thầu kịch bản, manh nha lập quỹ điện ảnh nhưng tới giờ chưa thực hiện được. Trong khi đó sức ép cạnh tranh với các công ty có vốn đầu tư nước ngoài ở lĩnh vực điện ảnh ngày càng lớn.

Liên hoan phim Việt Nam thời điểm này gần như là nỗ lực tụ hội những người làm điện ảnh, cùng nhìn về một hướng trong 5 ngày ngắn ngủi để suy nghĩ thêm về nền điện ảnh Việt Nam: bước tiếp thế nào?

TTO - Miu Lê, Ninh Dương Lan Ngọc, Minh Hằng… vẫn là những gương mặt ‘hot’ của dòng phim thị trường. Họ sẽ có bao nhiêu % cơ hội tại Liên hoan phim Việt Nam 20?

TTO - Đạo diễn Victor Vũ và diễn viên Nhật Kim Anh là hai gương mặt mới toanh của Ban giám khảo phim truyện Liên hoan phim Việt Nam 2017.